W Polsce obowiązuje obecnie podział użytkowników środków ochrony roślin na dwie kategorie - profesjonalny i nieprofesjonalny. Profesjonaliści muszą przechodzić specjalistyczne szkolenia ale za to mogą kupować i stosować środki dla nich przeznaczone, w tym mają szereg obowiązków, których złamanie grozi konsekwencjami karnymi. Nieprofesjonaliści (głównie działkowcy, ogrodnicy przydomowi, użytkownicy domowi) powinni stosować tylko te preparaty, które mają zapis na etykiecie, że są dla nieprofesjonalnych użytkowników.

Gdy niedaleko upraw marchwi i innych roślin selerowatych rosną głogi, to rośliny może licznie opanować mszyca głogowo-marchwiana (Dysaphis crataegi). Jest to groźny szkodnik m.in. marchwi, pietruszki, selera, kopru, pasternaku i innych, który rozwija kilka pokoleń w ciągu roku. Warto poznać tego owada i metody jego zwalczania.

Chwasty, choroby i szkodniki jeżeli licznie się pojawią i nic z nimi się nie robi w ogrodzie mogą uszkodzić rośliny, a także obniżyć wysokość oraz jakość plonu. To z tego powodu wdraża się niechemiczną bądź chemiczną ochronę roślin, aby temu zapobiec. Ochrona roślin nigdy nie powinna być prowadzona w ciemno, bez wiedzy o zagrożeniu, bez analizy przypadku, bez obserwacji rozwoju sytuacji.

Wtyk straszyk, straszyk szczawiowiec (Coreus marginatus) uszkadza coraz więcej roślin w Polsce, w tym liście i owoce jeżyny, malin i wielu innych. Pluskwiak w ramach obrony wytwarza śmierdzący płyn, który psuje smak owoców. Jeden owoc z wydzieliną owada psuje smak reszty w przetworach.

Zagadnieniem ochrony operatora Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin zajmuje się od 2008 roku, prowadząc Inicjatywę bezpiecznego i zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin pod hasłem „Nie tylko plony potrzebują ochronny”. Partnerem Inicjatywy jest DIONP, a honorowy patronat nad Inicjatywą objął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis) zagraża istnieniu bukszpanów w Polsce. Szkodnik rozwija kilka pokoleń w ciągu roku, stąd też uszkadza rośliny od marca/kwietnia do nawet listopada. Można ją zwalczać ekologicznie za pomocą bakterii Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki zawartych w specjalnych biopreparatach przeznaczonych do opryskiwania roślin.

Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis Hbn.) to najgroźniejszy szkodnik kukurydzy (zwyczajnej, słodkiej, popcorn i ozdobnej) w Polsce. Może uszkadzać też inne rośliny np. jabłonie, maliny, chmiel, proso, sorgo, rabarbar, paprykę, pomidora, fasolę, winorośl, buraka i wiele innych. Dla potrzeb jej zwalczania biologicznego lub chemicznego prowadzi się jej monitoring występowania i sygnalizację terminu zwalczania. warto znać techniki monitoringowe jakie są wykorzystywane do obserwacji tego szkodnika. Centrum Uprawy, Nawożenia i Ochrony Roślin (CUNIOR) od 2020 roku prowadzi własny monitoring tego owada.

Obawiasz się stosować środki ochrony roślin? Stosowanie środków ochrony roślin wymaga wiedzy i doświadczenia. Wymaga też uważności i odpowiedzialności. Sposób postępowania z produktem określa etykieta-instrukcja dołączona do opakowania. Czy wiesz, że opracowanie nowego środka ochrony roślin trwa około 11 lat i obejmuje ponad 150 różnego rodzaju badań – od podstawowych testów chemicznych i fizycznych po badania toksykologiczne i ekotoksykologiczne?

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych (monilioza) to choroba grzybowa wywoływana przez dwa patogeny: Monilinia laxa i Monilina fructigena. Chorobie sprzyja obecność na drzewach lub pod drzewami tzw. mumii owocowych, czyli zaschniętych, chorych owoców na których są zarodniki grzybów patogenicznych. Monilioza poraża zwłaszcza wiśnie, śliwy oraz czereśnie, ale także można ją czasem spotkać na brzoskwiniach i morelach.

Szarek komośnik (Bothynoderes punctiventris) oraz ryjosz burakowiec (Tanymecus palliatus) to duże chrząszcze z rodziny ryjkowcowate (Curculionidae). W ostatnich latach stały się dużym zagrożeniem dla buraków w Polsce. Szczególnie groźny jest szarek komośnik, który niszczy rośliny na dużym obszarze. Czynników może być wiele odpowiedzialnych za taki stan rzeczy, w tym zmiany klimatu. Wzrost szkodliwości nastąpił nagle, doprowadzając do poważnych strat w zasiewach buraków cukrowych. Owad żeruje głównie na roślinach szarłatowatych (lub wg. innej nomenklatury na komosowatych) do których zalicza się wszystkie buraki, ale choćby i chwasty np. łobody, szarłaty, komosy. W ciągu kilku godzin potrafi całkowicie zniszczyć wschodzące siewki buraków.

Turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) to dla niektórych ogrodników szkodnik, choć trzeba pamiętać, że odgrywa też pozytywną rolę w przyrodzie. Ogrodnicy wyłapują turkucie uszkadzające ich rośliny. Pomagają im ptaki, jeże, jaszczurki, węże czy też ryjówki. Okazuje się, że turkuć ma także swoich pasożytów zewnętrznych (ektopasożyty). Przykład znaleźliśmy na działce DIONP podczas rozkopywania pułapki z obornikiem, w której pojawiły się młode turkucie. Część z nich miała na ciele pasożyty wpojone w przestrzenie pomiędzy tarczkami chityny.

Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis) to najgroźniejszy szkodnik bukszpanów w Polsce. zaczyna uszkadzać już inne rośliny. Owad wymaga zwalczania biologicznego lub chemicznego. Kiedy wykonać zabiegi? Na podstawie unikalnych badań krajowych podajemy te terminy na podstawie biologii szkodnika poznanej w Polsce przez DIONP, IOR-PIB i UR Rzeszów.

Na porzeczkach dość często pojawiają się mszyce. Niektóre wywołują ciekawe objawy, jak pojaw narośli na liściach przebarwiających się na czerwono. Każda mszyca posiada aparat gębowy typu kłująco-ssącego za pomocą którego wbija się w tkankę i wysysa z niej soki. Im więcej mszyc na roślinie tym większe zagrożenie, zwłaszcza na początku wegetacji oraz w okresach suszy.

Rdza rododendrona (różanecznika) pojawia się na liściach i ogonkach liściowych. Początkowo na wierzchniej stronie liści pojawiają się delikatne żółtawozielone plamki (punkciki). Dobrze są widoczne na tle ciemnozielonej tkanki liścia. Z czasem tych plamek przybywa i liść staje się znacznie jaśniejszy od zdrowych. Takie objawy mogą przypominać chlorozę wywołaną brakiem składników pokarmowych w glebie. Na spodzie liścia pojawiają się rdzawe poduszeczki co zdradza przyczynę choroby.

Mączniak jabłoni (Podosphaera leucotricha) to jedna z najbardziej charakterystycznych i łatwych do rozpoznania chorób jabłoni. Często się uważa, że pojawia się wyłącznie w lata ciepłe i deszczowe. Nie jest to jednak prawdą. Dobrze sobie radzi w lata suche bo do infekcji liście nie muszą być zwilżone. Sprzyjają mu łagodne zimy i lata o małej ilości opadów. Grzyb zimuje pomiędzy łuskami pąków i od wiosny zaczyna porażać rośliny. Wpierw występuje na liściach, stopniowo opanowując pędy a także i owoce.

Gdy na roślinach (pędach i pniach) jabłoni, rzadziej gruszy, pigwy, głogów, jarzębiny czy irgi od wiosny zacznie się pojawiać biały puszek przypominający watę, to możemy mieć pewność, że rośliny opanowała bawełnica korówka (Eriosoma lanigerum). Jest to nic innego jak mszyca z rodziny bawełnicowatre, co związane jest z przędzą jaką wytwarza. Jest to znany szkodnik roślin gdy występuje licznie. Rozwija nawet do 10 pokoleń w roku, ale najliczniej pojawia się wiosną i jesienią.

Pajęczyna/przędza na bukszpanie zwykle ogrodnikom przypomina o ćmie bukszpanowej (Cydalimia perspectalis), która jest największym zagrożeniem dla tych roślin w Polsce. Powstaje jednak pytanie, czy każda przędza na roślinach to ćma? Czy w ciemno należy stosować środki ochrony roślin jak widzi się taką przędzę?

Roślinom grusz w Polsce zagraża wiele szkodników. Jednymi z najczęściej pojawiających się są miodówki, w tym miodówka gruszowa czerwonawa. To owady pokrewne dla mszyc i żerują w podobny sposób jak one. Są to groźne szkodnik w okresach licznego pojawu. Osłabiają rośliny, mogą deformować ich tkanki, wytwarzają lepką spadź i przenoszą sprawców chorób.

Grupowicze Działka i Ogród Naszą Pasją obecni na portalu Facebook dzięki swojemu zaangażowaniu pomogli stworzyć pierwszą w Polsce mapę zasięgu występowania ćmy bukszpanowej (Cydalima perspectalis) na krzewach bukszpanu. Ćma pojawiła się w Polsce w 2012 roku na Dolnym Śląsku, ale już w latach 2018-2019 występowała już prawie w całym kraju.

Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis) pochodzi z Azji. Przypuszcza się, że na kontynent europejski została zawleczona wraz z materiałem roślinnym. W Polsce wykryto ją po raz pierwszy w 2012 roku, w województwie dolnośląskim. Ćma bukszpanowa nie na darmo jest nazywana „azjatyckim najeźdźcą”. To gatunek obcy, inwazyjny z którym mierzy się środowisko ogrodników nie tylko w Polsce. Jest bardzo żarłoczny i płodny, a dodatkowo rozwija aż 3 pokolenia w ciągu roku. Polska dawno nie widziała tak ekspansywnego szkodnika na swoim obszarze. Owadowi niestety sprzyja ocieplanie się klimatu.

W okresie wiosennym w niektórych ogrodach można zobaczyć silnie poskręcane liście jabłoni. Na niektórych liściach może tworzyć się na górnej stronie jakby narośl. Jest twarda i często przybiera czerwony, czy też wręcz karminowy kolor. Co to jest? To nic innego jak efekt żerowania pod spodem liści porazika szczawiowego (odpowiada za te narośla) lub porazika jabłoniowo-babkowego. Poraziki to nic innego jak mszyce.

Każda osoba stosująca w ogrodzie (w domu) chemiczne lub biologiczne środki ochrony roślin bez problemu znajdzie każdy preparat, który posiada rejestrację do stosowania w danej uprawie w Polsce. Z pomocą przychodzi darmowa, internetowa Wyszukiwarka Środków Ochrony Roślin zamieszczona na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wyszukiwarka pokazuje tylko legalne środki ochrony roślin jakie wyłącznie można w Polsce stosować i które przeszły przez proces rejestracji dla konkretnej uprawy (gatunku rośliny). Nie ma tu mowy, aby natrafić na środki niedopuszczone do stosowania w kraju.

Nicienie (Nematoda) to groźne szkodniki roślin. Często nawet nie wiemy o ich obecności, gdyż tylko specjalistyczne laboratoria są w stanie je wykryć i poprawnie zidentyfikować. Jako ogrodnicy możemy się jedynie domyślać o ich obecności na grządkach patrząc w jaki sposób uprawiane przez nas rośliny są uszkadzane. Jak się jednak dowiecie często uszkodzenia przez nie powodowane można pomylić z chorobami grzybowymi.

Owocowe mumie mają niecodzienną nazwę. Jest inspirowana mumiami egipskimi, a więc zasuszonymi i zakonserwowanymi ciałami. W odróżnieniu jednak od tych egipskich powstały samoczynnie, bez skomplikowanych procesów balsamizacji i są oczywiście niczym innych jak zaschniętymi owocami. W ich komórkach i tkankach występowała woda i opływały je substancje odżywcze pompowane przez wiązki przewodzące. Tak było kiedyś, a dziś pozostała tylko martwa, pomarszczona powłoka – skórka, zaschnięty miąższ i pestka/pestki. Te mumie w odróżnieniu od egipskich są groźne - dla roślin. Znajdują się w nich patogeny, które będą porażać liście i owoce, stąd będą pierwotnym źródłem porażenia chorobami.

Nicienie to zwierzęta bezkręgowe. Najwięcej ich zamieszkuje środowisko glebowe. W biologicznej ochronie roślin zazwyczaj bazuje się na nicieniach należących do dwóch rodzajów: Steinernema oraz Heterorhabditis. Stosuje się je m.in. przeciwko pędrakom, opuchlakom, rolnicom, turkuciowi, owocnicom, ziemiórkom i innym szkodnikom.

Pierwsze wykrycie tego gatunku w Polsce miało miejsce w 2014 roku na Podkarpaciu. W tamtym czasie jednego osobnika stwierdzono na korze platana klonolistnego (Platanus acerifolia) w parku okołodworskim Rzeszów-Słocina. Można zatem przypuszczać, że pierwszym regionem pojawu tego ciepłolubnego gatunku w Polsce jest Podkarpacie. Owad ten określany jest m.in. mianem pluskwiaka śródziemnomorskiego, ale stosuje się też inną nazwę – skupieniec lipowy. Jego pojaw w Polsce wiąże się z ocieplaniem się klimatu, ponieważ nie uległ do tej pory wyginięciu z powodu braku zim. Wykazano, że temperatury poniżej -15ºC oddziałujące przez kilka dni niemal w pełni wyniszczają ten gatunek. Gatunek żeruje głównie na roślinach ślazowatych.

Drożdże piekarskie to znany od wielu lat ekologiczny sposób ograniczania pojawu niektórych chorób roślin w ogrodzie. Wykorzystuje się w tej metodzie zjawisko konkurencji. Poprzez odpowiednio wczesne wprowadzenie grzyba na rośliny (żywych drożdży) padające na liście zarodniki grzyba patogenicznego (chorobotwórczego) nie kiełkują w miejscu, w którym jest już obecny inny grzyb. Jeżeli jest to jednak grzyb wysoce patogeniczny może taką barierę pokonać, dlatego nie wszystkie patogeny daje się w ten sposób ograniczać.

Ochrona roślin zwana coraz częściej medycyną roślin jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawie różnych roślin, którym zagrażają organizmy szkodliwe. Specjalistów zajmujących się doradztwem, którzy ukończyli stosowne szkolenia nazywa się "lekarzami roślin" bądź "ochroniarzami roślin" i podobnie jak lekarze często się specjalizują w określonych problemach np. entomologii, mykologii, herbologii.

Zgnilizna końca kwiatu arbuza (z ang. Watermelon blossom end rot) to tzw. choroba fizjologiczna (a więc nie jest to grzyb, bakteria, wirus). Choroba ta związana jest z niedoborem wapnia (Ca) w roślinie/glebie.