Pienikowate w ogrodzie – pienik ślinianka – pluskwiak „śliniący rośliny”
Dziury w liściach drzew owocowych – co je powoduje? Dziurkowatość liści drzew pestkowych
14 lutego, 2021
Azadyrachtyna – naturalny związek owadobójczy pozyskiwany z miodli indyjskiej
27 lutego, 2021"Ślina" na roślinach nie zawsze oznacza zazdrosnego sąsiada
Pieniki reprezentują rodzinę Pienikowate (Aphrophoridae) czyli pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera). W Polsce jest sporo gatunków, ale ogrodnikom chyba najbardziej znany jest pienik ślinianka (Philaenus spumarius), który przy licznym pojawie jest uważany za szkodnika roślin. Jest to ponadto polifag, czyli gatunek mogący żerować na różnych roślinach, które nie są ze sobą spokrewnione. Doliczono się 1000 gatunków takich roślin.
Pienikowate są bardzo ciekawą rodziną, która charakteryzuje się tym, że ich larwy żerują pod pienistą otoczką, która przypomina ślinę. Niekiedy wręcz wygląda to tak, jakby ktoś przechodził obok naszych warzyw oraz roślin ozdobnych i z zazdrości splunął na nie. Oczywiście nie jest wykluczone, że jakiś sąsiad nam to zrobił widząc piękne uprawy, ale zanim kogokolwiek posądzimy o naplucie na nasze rośliny, sprawdźmy czy pod pianą nie kryje się larwa owada.
Pienik ślinianka – jak wygląda?
Osobniki dorosłe to pluskwiaki mające do 6–8 mm długości. Ciało jest owalne, wydłużone o zabarwieniu od żółtego, zielonego do ciemnobrązowego lub niemal czarnego. Na skrzydłach pierwszej pary znajdują się ukośnie ustawione ciemne plamki różnego kształtu. Formy dorosłe mogą skakać na wysokość nawet do 70 cm. Z chwilą zbliżenia się do owada on niczym „pchła” odskakuje i trudno go dostrzec z bliska.
Jaja mają do 1 mm długości. Są żółtawe, lekko zaokrąglone na jednym końcu, a na drugim nieco wydłużone. Samica składa od 1 do 30 jaj w złożu, ale zwykle jest ich 7 sztuk. Jaja są mocowane za pomocą specjalnej wydzieliny do roślin.
Larwy (nimfy) osiągają ostatecznie do 3–4 mm długości. Nimfa w pierwszym stadium rozwojowym ma około 1,35 mm długości oraz zabarwienie beżowo-jasnopomarańczowe. W trakcie rozwoju kolor staje się stopniowo zielonkawożółty i zawsze jest jednolity. Nimfy zaczynają tworzyć charakterystyczną „ślinę”, gdy tylko zaczną żerować na roślinach. Ciekawe jest to, że kilka larw może zerować pod wspólnie wytwarzaną pianą, dzieląc się ochroną. Ta „ślina” to nic innego jak wydzieliny z ciała i odchody, w które larwy wdmuchują powietrze i te się pienią. W momencie ostatniego linienia, nimfa przestaje tworzyć ślinę, a ta co jest stopniowo wysycha i tworzy komorę, w której larwa przemienia się w postać dorosłą. Zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy mają aparat gębowy typu kłująco-ssącego.
Biologia pienika
Gatunek rozwija jedno pokolenie w ciągu roku. Stadium zimującym są jaja znajdujące się w tkankach różnych roślin dziko rosnących np. w szczelinach pędów. Wiosną, w kwietniu lub maju wylęgają się z nich larwy, które po zakończeniu żerowania przekształcają się w postaci dorosłe. W zależności od pogody rozwój larw trwa 5-8 tygodni. Pierwsze dorosłe pluskwiaki nowego pokolenia pojawiają się od czerwca. Formy uskrzydlone migrują na różne rośliny. Po kopulacji, od końca lipca aż do września i października składają jaja, które będą zimowały.
Szkodliwość
Na ten moment gatunek jako taki nie jest poważnym szkodnikiem, który prowadzi do strat gospodarczych, ale problemem jest to, że skacze z rośliny na roślinę i różne ze sobą lub w sobie problemy może przywlec do ogrodu. Szkodliwość gatunku wiąże się głównie z tym, że pieniki nakłuwając tkanki mogą przyczyniać się do łatwiejszego wnikania patogenów do wnętrza roślin tak w ogrodzie jak i pod osłonami. Problemem jest to, że pieniki mogą przenosić wirusy, bakterie i fitoplazmy roślinne, z którymi walka jest bardzo trudna lub niemożliwa.
Lokalnie może się jednak zdarzyć, że liczny pojaw pieników na roślinach będzie skutkował powstaniem widocznych gołym okiem uszkodzeń. Dorosłe pluskwiaki i ich larwy wysysając soki z nadziemnych części roślin mogą je osłabiać, zwłaszcza w okresach niedoboru wody. Może dojść do sytuacji, że silnie opanowane części roślin przestaną rosnąć i mogą ulec deformacji. Dzieje się tak zwykle, gdy szkodników jest dużo, a rośliny są w początkowych stadiach rozwojowych. Owady żerować mogą na niemal wszystkich niezdrewniałych częściach roślin. W miejscach ich wkłucia się w tkanki mogą pojawiać się przebarwienia i nekrozy.
Na jakich roślinach żerują pieniki?
Tu raczej każdy musi sobie na to odpowiedzieć patrząc na to, gdzie owad się pojawia. Jak wskazano może uszkadzać nawet 1000 gatunków roślin, gdyż jest to wybitny polifag. Najwięcej pieników występuje na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, ale bez problemu mogą migrować w poszukiwaniu pokarmu. Spotkać je można choćby w ogrodzie na różnych roślinach jednoliściennych np. trawach ozdobnych, ale także na bobie, fasoli, grochu, fasolce, soi, malinach, jeżynach, truskawkach złocieniach, brzoskwiniach, śliwach, morelach, winorośli, złocieniach, astrach, floksach, dzielżanie, pięciorniku, różach (zwłaszcza wielkokwiatowych), cyniach, rudbekiach, szczodrzeńcu, tamaryszku, tawułkach, wierzbach, jabłoniach, wiśniach, borówkach i wielu innych. Są powszechnie spotykane na polach rolniczych.
Jak zapobiegać pojawowi?
Trudno jest powstrzymać nalot pluskwiaków, zwłaszcza, że są bardzo mobilne i skaczą z ogrodu do ogrodu. Najlepszym sposobem jest ręczne niszczenie larw ukrytych pod pienistą otoczką. Widząc, że są w ogrodzie rośliny bardzo podatne na tego szkodnika to one ewentualnie należy objąć ochroną interwencyjną. Trzeba uważać też na nawozy azotowe, przenawożenie roślin tym makroskładnikiem może sprzyjać pluskwiakowi, gdyż ten poszukuje związków azotu i to choćby dlatego tak lubi różne rośliny bobowate (motylkowate).
