Rdza gruszy – groźna choroba grzybowa grusz w ogrodach

Grusza powiązana z jałowcem – żywiciele rdzy

Warto wiedzieć, że rdza gruszy pojawia się na drzewach grusz tam, gdzie w pobliżu są uprawiane jałowce, głównie jałowiec sabiński (Juniperus sabina), który jest głównym żywicilem dla grzyba. Patogen może też rozwijać się tam, gdzie rośnie jałowiec wirginijski (Juniperus virginiana), jałowiec kolczasty (Juniperus oxycedrus) oraz jałowiec fenicki (Juniperus phoenica). Rdzę gruszy notuje się także na jarzębinie.

Biologia grzyba

Grzyb Gymnosporangium sabinae to patogen dwudomny o niepełnym cyklu rozwojowym. W przydomowych ogrodach można go spotkać na gruszach i niektórych jałowcach, zwłaszcza jak rośliny te rosną w bliskich odległościach od siebie.

Na roślinach grusz wytwarzane są zarodniki, które z wiatrem lub wodą migrują na rośliny jałowca sabińskiego, który jest żywicielem pośrednim. Tu dochodzi do porażenia jałowca i w drugim roku od infekcji tworzą się na nim wiosną brunatnożółte skupienia zarodników przetrwalnikowych w postaci poduszeczek lub stożkowych tworów. Przy bardzo silnej infekcji objawy rdzy na jałowcach przypominają galaretowate twory, po czym przysychają. W tym czasie są produkowane zarodniki podstawkowe (bazydiospory), które przedostają się na liście grusz i je infekują. Dzieje się to zwykle w kwietniu i maju, a sprzyja temu podwyższona wilgotność. Grzyb rozwija się dalej po czym zwykle po 4 miesiącach na spodniej stronie liści pojawiają się żółte ecja, które z czasem przypominają „kolczaste” twory i to w nich znajdują się zarodniki przetrwalnikowe.

Objawy chorobowe

Pierwsze objawy występują na młodych liściach w postaci pomarańczowych plam o różnej wielkości. Z czasem liczba plam się zwiększa.  W miejscu obecności plam tkanka liścia jest gruba i twarda. W pełni wegetacji grusz plamy ciemnieją i pojawiają się na nich drobne, czarne punkciki, czyli spermogonia grzyba. W połowie lata na dolnej stronie plam tworzą się stożkowate (kolczaste) wyrostki, w których są zarodniki zwane ecidiosporami.

Objawy chorobowe najczęściej spotykane są na blaszkach liściowych, a rzadziej na ogonkach liściowych oraz na owocach grusz.

Szkodliwość

Rdza gruszy jest szkodliwa wówczas, gdy pojawia się w dużym nasileniu. Jej rozwój na liściach osłabia rośliny, które nie mogą prawidłowo przeprowadzić fotosyntezy. Wzrost roślin jest wówczas słaby, przyrosty mniejsze, a owoce mogą być mniejsze i o gorszej jakości, zwłaszcza gdy dodatkowo grzyb je opanuje. Bardzo podatne na rdzę rośliny z upływem kilku lat mogą być tak osłabione, że ich pędy mogą zamierać. Zmniejsza się także mrozoodporność drzew.

Profilaktyka i zwalczanie

• Nie uprawiać grusz w sąsiedztwie jałowca sabińskiego i tych jałowców, które mogą być żywicielem pośrednim dla grusz, jak również jarzębiny. Niestety, zarodniki z wiatrem mogą migrować na kilkaset metrów a czasem kilku kilometrów.
• Często trzeba zdecydować co jest ważniejsze w ogrodzie – grusza czy jałowce. Jednego z żywicieli rdzy trzeba wówczas wykarczować jak problem z rdzą się nasila w latach.
• Poleca się po zbiorach plonów owoców grusz jesienią opryskać całe drzewka mocznikiem, a po opadnięciu liści należy je dokładnie zebrać, bo na nich są zarodniki przetrwalnikowe. Nie zaleca się kompostowania takich liści – najlepsze byłoby ich spalanie, ale często bywa zakazane na ROD stąd takie liście albo się wywozi razem z bio-odpadami albo głęboko zakopuje.
• Gdy stwierdzi się pomarańczowe poduszeczki, a z czasem galaretę na liściach i pędach jałowca należy natychmiast je wyciąć i zniszczyć, aby zarodniki nie zdążyły przenieść się na gruszę.
• Niektóre osoby, które nie chcą wycinać jałowców a wiedzą, że są one porażone przez rdzę gruszy stosują w okresie zarodnikowania patogena osłony z gęstej włókniny w okresie kwietnia-maja, czasem do początku czerwca, aby ograniczyć migrację zarodników. Metoda ta nie zawsze skutkuje, bo trudno powstrzymać tak mikroskopijne zarodniki.
• Rozwój rdzy na gruszach ogranicza stosowanie ochrony roślin za pomocą dedykowanych środków ochrony roślin dla hobbystów - trzeeba w sklepach zapytać, co jest aktualnie zarejestrowane na rdzęę gruszy. Ograniczanie parcha grusz także pomaga osłabić rozwój rdzy. Trzeba jednak grzyba zwalczać zaraz na początku jak zobaczy się pojaw pierwszych pomarańczowych plamek na liściach.
• W metodach amatorskiej ochrony roślin wskazuje się, że regularne opryskiwanie liści grusz co 7-10 dni gnojówką z cebuli, gnojówką ze skrzypu polnego bądź gnojówką z czosnku może wspomóc walkę z chorobą, ale efekty nie zawsze są zadowalające.
• Niektóre osoby preferujące ekologiczne ogrody opryskują rośliny choćby pożytecznymi grzybami.

Autorzy: Paweł i Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl