Robaczywe czereśnie i wiśnie? – to zapewne nasionnica trześniówka i wschodnia
11 czerwca, 2021
Poskrzypka szparagowa (Crioceris asparagi) – szkodnik szparagów w ogrodzie
17 sierpnia, 2021Namiotnik jabłoniowy pojawia się co 8-10 lat
W niektóre lata, częściowo lub całościowo drzewa jabłoni (w zależności od ich wielkości) pokrywa biaława przędza. Poszczególne liście, a nawet całe gałązki są ze sobą posplatane i ukryte w kokonach. Niekiedy drzewa mogą wyglądać iście upiornie, ale kto interesuje się nauka o owadach, a dokładniej – szkodnikami jabłoni, ten wie, że taki objaw wywołują gąsienice znanego gatunku jakim jest namiotnik jabłoniowy (Hyponomeuta malinellus). Rośliną żywicielską dla tego gatunku są jabłonie. Miejscem namnażania się są zaniedbane sady, w tym dziko rosnące jabłonie.
Warto wiedzieć, że masowa gradacja namiotnika jabłoniowego zdarza się co 8-10 lat i trwa przez kolejne 2-3 sezony wegetacyjne. Skoro zatem w 2021 roku tak wiele jest sygnałów o namiotniku, to trzeba mieć na uwadze, że będzie zapewne widoczny na naszych jabłoniach do 2023/2024 roku, choć wszystko zależy od pogody i tego czy będzie zwalczany czy też nie.
Bratnim gatunkiem, który w podobny sposób żeruje na czeremchach jest namiotnik czeremszaczek (Yponomeuta evonymella) – warto zobaczyć na filmie co potrafi zrobić z roślinami czeremchy – TUTAJ.
Biała przędza na jabłoniach - namiotnik jabłoniowy
Jak wygląda namiotnik jabłoniowy?
Motyl – osiąga długość ciała do 1 cm. Skrzydła są wydłużone. Pierwsza ich para jest śnieżnobiała, pokryta 12-17 czarnymi punkcikami ułożonymi w podłużne rzędy. Tylne skrzydła są szare pokryte strzępiną.
Jaja – są owalne, ciemne, składane w złoża po kilkadziesiąt sztuk na roślinach np. na pędach.
Gąsienice – początkowo są żółtawe, później żółtoszare, z czarną głową i dwoma rzędami czarnych kropek po bokach ciała. Osiągają do 2 cm długości. Aparat gębowy jest typu gryzącego.
Poczwarka – barwy żółtawej, długości ok. 1 cm, ułożone w pakiety w białawych, wrzecionowatych kokonach nadziemnych.
Biologia szkodnika
Występuje jedno pokolenie w ciągu roku. Co 8-10 lat pojawiają się gradacje szkodnika, czyli masowe pojawy. Zazwyczaj koniec gradacji jest związany z tzw. oporem środowiska, czyli pojawem wrogów naturalnych, które tak silnie oddziałują, że załamuje się populacja szkodnika. Tak zwykle jest w przyrodzie, jednak w sadach produkcyjnych nie można czekać kilka lat, gdyż szkody mogą być bardzo duże, stąd prowadzi się ochronę roślin. Poza okresami gradacyjnymi, namiotnika jest tak mało, że zwykle jest niedostrzegalny.
Stadium zimującym są gąsienice ukryte pod tarczkami jajowymi. Tarczki te znajdują się na pędach jabłoni. To bardzo ciekawe zjawisko, że po wylęgu, który ma miejsce latem szkodnik nie opuszcza złoża jaj, lecz znajduje się pod nim do kolejnego roku – w tym czasie gąsienice ograniczają swoje funkcje życiowe do niezbędnego minimum, w tym odżywiają się substancjami zapasowymi zawartymi w jajach. Wyjście młodych gąsienic z zimowisk ma miejsce od kwietnia kolejnego roku, jeszcze przed kwitnieniem drzew. Wgryzają się do wnętrza młodych liści i minują je. Gąsienice żerują w ten sposób przez cały okres kwitnienia jabłoni.
Po zakończeniu kwitnienia jabłoni, gąsienice opuszczają zminowane liście i tworzą pierwsze oprzędy (tzw. namioty) na zakończeniach krótkopędów. Owijają nimi liście i pod przędzą żerują wyjadając w nich dziury. W taki sposób gąsienice żerują nawet przez 1 do 1,5 miesiąca. W miarę wzrostu, gąsienice pokrywają coraz większym oprzędem rośliny. Im ich więcej, tym więcej przędzy na drzewie. Oprzędy chronią namiotnika przed owadami drapieżnymi oraz przed niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych.
Po osiągnięciu przez gąsienice dojrzałości tworzą one wrzecionowatego kształtu kokony pod spodem liści i tam się przepoczwarczają grupowo, po kilka, kilkanaście sztuk. W zależności od warunków pogodowych, wylęg motyli następuje pod koniec czerwca. Motyle są aktywne nocą (mogą wpadać choćby do pułapek świetlnych), natomiast w ciągu dnia kryją się pod spodem liści, w trawach i zaroślach. Samice po kopulacji składają jaja na pędach jabłoni (zwłaszcza korze młodych pędów). Jaja umieszczane są w złożach liczących po kilkanaście lub kilkadziesiąt pojedynczych jaj (zwykle 50-80 jaj). Po około 2-3 tygodniach z jaj wylęgają się gąsienice, które pozostają pod tarczką żywiąc się substancjami zapasowymi. Są one stadium zimującym i spod tarczki wyjdą dopiero wiosną następnego roku.
Szkodliwość
Stadium szkodliwym są gąsienice, które początkowo minują liście, a później powodują powstawanie gołożerów. Ze starszych liści pozostają niekiedy tylko grubsze nerwy. Rzadko się zdarza, ale w oprzędzie okrywającym zawiązki owoców może się zdarzyć, że gąsienice je zaczną nadgryzać, a także młode przyrosty pędów. Przy niewielkim pojawie, namiotnik nie stanowi dużego zagrożenia, no chyba, że są to młode nasadzenia drzewek. Przy masowym pojawie silnie osłabiają rośliny, które tracąc ulistnienie nie są w stanie skutecznie prowadzić fotosyntezy. Słabo odżywione rośliny zamiast rozwijać owoce, będą się ratowały wytwarzając nowe liście. Siły witalne zatem skierują na rozwój wegetatywny, a nie generatywny. Poza tym, osłabione mogą łatwiej przemarzać, zwłaszcza jeżeli są to odmiany mniej odporne na niskie temperatury.
Zwalczanie
Gradacje szkodnika zdarzają cię co kilka lat. Trudno jest je przewidzieć, gdyż pogoda ma tu duży wpływ. Trzeba pamiętać, że gąsienice ukryte pod przędzą są mało narażone na środki chemiczne i biologiczne, ponieważ oprysk zatrzymuje się na namiocie i nie przenika bezpośrednio na gąsienice. Z tego powodu zwalczanie gąsienic prowadzi się wczesną wiosną, gdy młode gąsienice są dopiero na etapie minowania młodziutkich liści np. z użyciem azadyrachtyny, czy dopuszczonych pyretroidów (np. deltametryny) w fazie różowego pąka jabłoni – trzeba jednak w sklepie ogrodniczym dopytać o preparat na namiotnika, gdyż szybko się zmienia ich dobór – dziś coś jest, a za 2-3 miesiące już nie ma tego środka w rejestrze. Gdy gąsienice stworzą namiot, to zwykle są już bardzo trudne do zwalczenia w ogrodnictwie-hobbystycznym z powodu braku zarejestrowanych odpowiednich środków.
Ograniczać szkodnika w małych ogrodach można choćby przez ręczne zbieranie gąsienic z niskich drzew, strącanie przędzy, zapraszanie ptaków owadożernych do ogrodu budując im budki lęgowe. Niektórzy próbują stosować biopreparaty i preparaty higienizacyjne.
Trzeba pamiętać, że źródłem pojawu szkodnika często są stare, zaniedbane sady, w tym dziko rosnące jabłonie, o których stan nikt nie dba.
