Śmietka kapuściana – jak ją zwalczać w ogrodzie?

Bez obserwacji pojawu szkodnika nie da się go zwalczyć

O ile rolnicy obok własnych obserwacji mogą liczyć na wsparcie w postaci komunikatów informujących ich o nalotach śmietki, tak ogrodnicy-hobbiści są pozostawieni samym sobie. Na własną rękę szkodnika muszą monitorować, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby podglądać też ogólnie dostępne komunikaty dla rolników jakie są choćby podawane na Platformie Sygnalizacji Agrofagów IOR-PIB. Nie zastąpią one nigdy własnych obserwacji, ale przynajmniej pokażą co się dzieje w przyrodzie. Poza tym bez znajomości biologii szkodnika, nie ma co się brać za jego zwalczanie, bo bez tego ani rusz, zwłaszcza, że owad ma kilka pokoleń w ciągu roku.

Ogrodnicy muszą pamiętać o tym, że problem zawsze zaczyna się od niepozornych much pojawiających się w pobliżu roślin, żeby po kilku dniach zamienić się nawet w kilkaset wijących się białawych larw na korzeniach.

Szansa na uratowanie warzyw kapustowatych w ogrodzie jest duża, gdy wiemy, kiedy nastąpi wiosenny wylot śmietki kapuścianej. Okazuje się, że do pomocy w uchwyceniu tego momentu przydatne są obserwacje fenologiczne chwastów. Obserwuj, kiedy kwitnie gorycznik pospolity (Barbarea vulgaris). Gdy zakwita to jest to sygnał, że muchówki już latają w przyrodzie.

Jeśli chcemy być bardziej precyzyjni, możemy zakupić i zastosować pułapki zapachowo-pokarmowe. Z takich urządzeń korzystają profesjonalni doradcy oraz rolnicy uprawiający rzepak, czy też warzywa na dużą skalę. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby sobie kupić takie pułapki chwytne. Mają one kształt żółtego walca i posiadają wewnątrz wymienny pojemnik. Muchy śmietki zwabia zapach feromonu. Pułapkę należy monitorować codziennie, uzupełniając wodę, w której się szkodniki topią. Opis takiej pułapki zaprezentował na swoim filmie DIONP.

Najprostszym, a ciągle niedocenianym sposobem monitorowania pojawu śmietki kapuścianej (i innych szkodników) jest użycie choćby żółtych tablic lepowych. Przy tej metodzie rolę wabiącą muchy spełnia kolor. Tutaj pamiętać trzeba, aby tablice umieszczać na małej wysokości oraz w pobliżu roślin wrażliwych na zasiedlenie przez tego szkodnika. Do tablic będą się przylepiać muchy jakie znajdą się w pobliżu, w tym samice składające jaja, zatem ta metoda także pozwala ograniczyć część populacji szkodnika. Jak wyglądają tablice lepowe przekazał w swoim materiale filmowym DIONP.

Rozwój śmietki kapuścianej

Wielu ogrodników załamuje ręce, gdy widzi jak efekty ich wielotygodniowej pracy giną w oczach (więdną, żółkną i zamierają warzywa). Niektórych korci wylewanie pod rośliny mocnej chemii byle tylko śmietki się pozbyć, przez co trują siebie i przyrodę, bo często używają środki niedopuszczone. Trzeba jednak pamiętać, że walka z niewidocznym wrogiem nie jest łatwa i aby móc skutecznie przygotować się do starcia z tak trudnym przeciwnikiem, trzeba poznać jego cykl życiowy.

Gatunek rozwija 2-3 pokolenia w roku. Stadium zimującym są poczwarki ukryte w glebie na głębokości nawet kilkudziesięciu centymetrów w pobliżu zimujących roślin kapustowatych np. rzepaku, jarmużu i innych roślin jakie były uprawiane do zimy, w tym koło chwastów. Dorosłe muchy wylatują wiosną, zwykle na przełomie kwietnia i maja. W poszukiwaniu roślin żywicielskich mogą latać nawet na odległość 1 km. Dorosłe osobniki odżywiają się pyłkiem i nektarem przez około 10 dni, kopulują, a następnie samice składają jaja u podstawy roślin np. kapusty. Jedna samica może złożyć wokół szyjki korzeniowej do 100 podłużnych, białych jaj. Są one malutkie, więc trudno je wypatrzeć. Larwy wylęgają się po 4-8 dniach (w zależności od temperatury) i natychmiast przystępują do żerowania, poruszając się ku podziemnej części rośliny. Larw nie widać, jak żerują, ale w wielu przypadkach roślina zdradza objawy uszkadzania tkanek korzeni. Larwy żerują na korzeniach około 3-4 tygodnie.

Po zakończeniu żerowania, larwy przepoczwarzają się w wydrążonych jamach. Poczwarki leżą w glebie zwykle do 2-3 tygodni, po czym wylatują z nich muchy. Cały cykl rozwojowy zaczyna się zatem od nowa. Wylot muchówek drugiego pokolenia śmietki kapuścianej przypada zwykle na przełomie czerwca i lipca natomiast trzecie pokolenie pojawia się zwykle na przełomie sierpnia i września. Lokalnie, podczas ciepłej i łagodnej pogody można zaobserwować muchy 4 pokolenie, zwykle w pierwszej połowie listopada. Jednak to pokolenie nie kończy całego cyklu rozwojowego a larwy wraz z nadejściem zimy zamierają. Larwy drugiego i trzeciego pokolenia w mniejszym stopniu uszkadzają system korzeniowy, preferują bowiem bardziej nadziemne części roślin. Uszkadzają często główki, zarówno kapusty głowiastej, pekińskiej, jak i brukselskiej oraz drążą korytarze w głównych nerwach liści.

Jakie są objawy uszkodzeń na roślinach?

Muchówki śmietki kapuścianej odżywiają się nektarem roślin, więc nie są groźne dla roślin. Zagrożeniem są ich larwy, które są niewielkie i można łatwo je przeoczyć. Możemy nawet nie zdawać sobie sprawy, że je mamy, dopóki rośliny nie zaczną więdnąć.

Po wylęgu z jaj, larwy śmietki zaczynają przeżuwać roślinę (nie gryzą tkanek, gdyż nie mają aparatu gębowego typu gryzącego). Larwa trawi tkanki roślin na zewnątrz swego ciała – rozpuszcza je kwasami żołądkowymi i zasysa, stąd powstają charakterystyczne bruzdy w tkankach. Na początku żerowania szkodnika pojawiają się brązowe przebarwiania na łodydze i nadgniłe miejsca na szyjce korzeniowej roślin. Jeśli uszkodzenia są znaczne, wzrost roślin zostaje zahamowany, mogą one więdnąć i żółknąć, a w skrajnych przypadkach nawet zamierają. Dodatkowo, powstałe rany na korzeniu stanowią otwartą drogę do infekcji przez różne patogeny grzybowe oraz bakteryjne, powodujące zgnilizny i zgorzele. Larwy często zaczynają problem, a choroby gnilne go dokańczają, stąd niekiedy ogrodnicy nie zdają sobie sprawy kto to wszystko wywołał, gdyż larw już często nie ma na korzeniach.

Skutkiem żerowania śmietki kapuścianej jest również zaburzony pokrój i wygląd części nadziemnej roślin, który może być na pierwszy rzut oka mylony z objawami niedoboru fosforu i potasu (czerwonawe, fioletowawe przebarwienia). Więdnące rośliny niekiedy powodują, że ogrodnik je mocno podlewa i w końcu zalewa cały system korzeniowy doprowadzając do zamierania rośliny, bo nie zauważa, że więdnięcie to nie problem suszy jako takiej, ale zniszczenia korzeni przez śmietki.

Warto też wiedzieć też, że rzepa i rzodkiewka to wyjątki, które nie więdną. Utrudnia to identyfikację inwazji śmietki w tych uprawach. Zwykle uszkodzenia części jadalnej obserwuje się dopiero po wyciągnięciu roślin z gleby.

Jak profilaktycznie zapobiegać pojawowi śmietki kapuścianej?

Obserwacje nad pojawem śmietki w ogrodach należy prowadzić od wiosny do jesieni. Z chwilą stwierdzenia obecności much, ewentualnie larw należy natychmiast przystąpić do działania. Pamiętać jednak należy, że larwy śmietki są małe i walka z nią jest bardzo trudna, tym bardziej, że postać dorosła może łatwo uciec, a forma larwalna jest ukryta pod ziemią. Zapobieganie to najlepsza zasada, ale istnieje kilka innych opcji, których można użyć, aby ograniczyć ilość larw: