Jak uprawiać pomidory? – podstawowe informacje

Szukasz ciekawych odmian pomidorów?

Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa pomidora czy to w gruncie, czy pod osłonami, bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ. 

Informacje ogólne

Pomidor w warunkach Polski jest rośliną jednoroczną z rodziny psiankowate. Na rynku można spotkać odmiany karłowe, średniowysokie, wysokie oraz bardzo wysokie. Wysokość roślin może zawierać się w przedziale od 20 do nawet ponad 300 cm. Pomidory typu DWARF to celowo stworzone odmiany o skarlonym wzroście i mocnej budowie. Pomidory mogą być samokończące bądź o ciągłym wzroście. Niektóre odmiany mogą tworzyć krzewinki, inne zwieszają się, ale większość wytwarza po kilka pędów owoconośnych. Jedne odmiany mają bardzo wiotkie łodygi, inne bardzo sztywne. Wiele odmian należy prowadzić przy palikach bądź na sznurkach dzięki czemu zachowają pionowy pokrój wzrostu.

Pomidory to jedna z najbardziej zróżnicowanych odmianowo grupy warzyw na świecie. Różnią się obok wysokości, kształtu liści, zwłaszcza kształtem i kolorem owoców, w tym ich smakiem. Bogactwo odmian prezentuje choćby strona DIONP.

Pomidor jest rośliną samopylną, jednakże obecność owadów zapylających (zwłaszcza trzmieli) bardzo poprawia owocowanie i jakość plonu. W uprawach tego warzywa niekiedy prowadzi się ręczne zapylanie kwiatów bądź specjalne preparaty wspomagające ten proces.

W profesjonalnych uprawach znanym zabiegiem jest szczepienie pomidorów na odpowiednich podkładkach. Można także kupić takie szczepione sadzonki do uprawy hobbystycznej. Przez szczepienie łączy się ze sobą dwie rośliny - podkładka dostarcza swój system korzeniowy, aby odmiana główna lepiej rosła i owocowała. Podkładka może także poprawiać zdrowotnośc całej rośliny. 

Termin siewu

Pomidory uprawia się z siewu własnego bądź z kupnej rozsady. Jako ciekawostkę można wskazać, że niektórzy obrywając pędy boczne (tzw. wilki) ukorzeniają je w wodzie lub glebie i jest szansa, że taka roślinka wyda owoce, choć będą zwykle opóźnione w rozwoju.

Siewy w warunkach domowych zwykle prowadzi się od marca do połowy kwietnia. Nie zaleca się bardzo wczesnych siewów (np. w styczniu lub lutym), gdy nie ma się dobrych warunków lokalowych. Zazwyczaj siew na początku kwietnia wystarcza, aby mieć ładną rozsadę, która później trafi do gruntu.

Jeżeli kupuje się gotową rozsadę, to należy pamiętać, że przenosi się ją do gruntu po minięciu ryzyka przymrozków. To samo dotyczy własnej rozsady.

Praktycznie nie praktykuje się siewów pomidorów wprost do gruntu, chociaż przy niektórych odmianach (bardzo wczesnych) może się to udać. Niekiedy jak wiadomo pomidory same się rozsiewają z opadłych do gleby owoców, w tym potrafią ich nasiona przetrwać ciepłe zimy i wiosną same kiełkują. Takie jednak sytuacje lepiej traktować jako ciekawostkę a nie zalecenie uprawowe.

Niektóre osoby zapewne zauważyły, że są sytuacje, że pomidory kiełkują same z gleby np. w tunelu lub na grządkach choć nie były tam siane. To są tzw. samosiejki. Tak, to jest możliwe i wynika z tego, że w dobie łagodnych zim opadłe na glebę owoce z poprzedniego roku mogą mieć nasiona zdolne do wykiełkowania w kolenym. 

Pomidory są wrażliwe na chłody a mróz je niszczy. Przy tworzeniu rozsady wystarczająca jest domowa temperatura, czyli 19-22^oC. Można temperaturę ponieść do 24-26^oC na etapie siewu i wschodów poprzez okrywanie tacy siewnej folią bądź siewu w mini-szklarenkach, a potem obniżyć..

Głębokość siewu i rozstaw siewek

Tworząc rozsadę można nasionka wysiać rzutowo lub punktowo do żyznej gleby. Ponieważ nasionka są dość duże to lepiej zastosować siew punktowy, dzięki czemu siewki nie będą ze sobą szybko konkurowały. Siew na głębokość 0,5-1,0 cm. Rozstaw pomiędzy nasionkami przy siewie punktowym najlepiej 2-3 cm. Można także wysiewać nasionka pojedynczo do doniczek.

Można nasionka pomidorów wcześniej podkiełkować na wilgotnej bibule. Po ukazaniu się kiełka przenosi się nasionko delikatnie do gleby.

Tworząc rozsadę pomidorów zwykle zachodzi konieczność pikowania (przesadzania) małych roślinek. Przeprowadza się to zwykle w czasie, gdy mają rozwinięte 2-3 liście. W nowej doniczce można nieco głębiej osadzić roślinkę niż rosła w tacy siewnej. Pomidory dobrze reagują na proces pikowania.

Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin

Pomidory sadzi się w gruncie po minięciu ryzyka przymrozków. W nieogrzewanych tunelach i szklarniach można je sadzić wcześniej (niekiedy nawet w kwietniu lub na począrtku maja), ale trzeba mieć przygotowane awaryjne ogrzewanie na wypadek pojawu przymrozków, które wiosną są normalnym zjawiskiem. Trzeba pamiętać, żeby temperatury nie spadały nocą poniżej 5-8 stopni Celsjusza, bo to rośliny może wpędzić w poważny stref fizjologiczny. Przymrozek rośliny pomidora niszczy. Kłamstwem jest pisanie, że warto uprawiać pomidory rosyjskie, bo Rosja to zimny kraj i one sobie radzą z przymrozkami - to oszustwo. Takie pomidory także zginą, bo nie ma odmian odpornych na minusowe temperatury. 

Zazwyczaj sadzenie rozsady w grunt odbywa się po połowie maja (Zimna Zośka, Zimni Ogrodnicy), ale są sytuacje, że chłodny maj wymusza sadzenie roślin dopiero pod koniec maja lub na początku czerwca. Są i takie lata, że wiosna jest bardzo ciepła i sadzenie odbywa się na początku maja bądź pod koniec kwietnia. W ogrzewanych osłonach sadzenie rozsady można zacząć nawet od kwietnia bądź wcześniej, jeżeli dodatkowo można zastosować doświetlanie roślin specjalnymi lampami.

Bezwzględnie należy pamiętać o hartowaniu roślin tak z uprawy własnej bądź kupnej rozsady. Hartowanie powinno trwać kilka dni i polega na przyzwyczajeniu roślin do warunków panujących na zewnątrz budynku.

Warto wiedzieć, że jeżeli sadzonka z rozsady będzie zbyt wysoka o słabej, giętkiej łodydze to sadząc ją do gruntu można ją głębiej umieścić w glebie, a są sytuacje, że bardzo wybujałe sadzonki sadzi się tak, że część łodygi umieszcza się na płasko, co pozwala skrócić wysokość sadzonki.  

Rozstaw pomiędzy roślinami zależy od intensywności wzrostu danej odmiany. Ponadto rozstaw ten może się zmieniać w zależności od decyzji na ile pędów niektóre odmiany się prowadzi – na jeden, dwa, trzy bądź więcej pędów. Ogólnie zaleca się, aby 1-3 pędy były tymi, które się zaleca. Im ich więcej, tym roślina może słabiej plonować a owoce wolniej i gorzej dojrzewać (zbyt rozbudowana biomasa).

Rozstaw zwykle podaje hodowca na opakowaniach nasion. Niektóre odmiany koktajlowe bądź prowadzone na 1 pęd sadzi się w rzędzie w odległości 40-60 cm roślina od rośliny, a odstęp między rzędami to zwykle 50-60 cm. Przy odmianach wielkoowocowych i prowadzonych na 2-3 pędy odstępy powinny być większe. Pomiędzy roślinami w rzędzie stosuje się odstęp 60-80 cm a pomiędzy rzędami 60-100 cm.

Należy zawsze rozstaw roślin tak przewidzieć, aby rośliny nie były zbyt zagęszczone, co utrudnia przepływ powietrza i zaciemnia owoce, które wolniej dojrzewają i mogą zawierać mniej słodyczy (cukry powstają dzięki promieniowaniu słonecznemu)

Stanowisko uprawy

Pomidory to rośliny ciepłolubne. Można je uprawiać i w gruncie, i pod osłonami (w tym na parapetach, balkonach i tarasach), przy czym w tunelach i szklarniach zwykle szybciej i obficiej owocują, zwłaszcza w lata chłodne.

Na etapie siewów, wschodów i tworzenia sadzonki, a potem po wsadzeniu roślin do gruntu warunkiem koniecznym jest zapewnienie pomidorom słonecznego miejsca. Światło jest konieczne do prawidłowego wzrostu roślin. Najlepiej, aby stanowisko było także osłonięte od silnych wiatrów.

Pomidor poradzi sobie na różnej glebie, ale najlepsza jest żyzna (np. kompostowa, ziemia ogrodnicza), zasobna w składniki odżywcze i wodę. Dobrze rośliny rosną także na glebie gliniasto-piaszczystej. Na glebach piaskowych bardzo często pojawia się problem braku wody, zatem wówczas trzeba pilnować podlewania. Odczyn gleby pod pomidory to zwykle pH 5,5-6,5.

Nawożenie

Pomidory są nawozożerne. Wymagają albo dobrej gleby bogatej w składniki pokarmowe albo wdrożenie nawożenia. Niekiedy nawozi się nawozem płynnym rozsadę w warunkach domowych. Zwykle jednak nawożenie zaczyna się po wsadzeniu roślin do gruntu. Pomidor dobrze rośnie w pierwszym roku po oborniku. Poleca się stosować nawozy wieloskładnikowe, zwłaszcza organiczne. Można także stosować na etapie sadzenia sadzonek nawozy wolnodziałające przez kilka miesięcy. Czasami może to jednak nie wystarczyć, jeżeli gleba wokół jest mało zasobna. W okresie kwitnienia i dojrzewania owoców nie można zapominać o nawozach zasobnych w potas i fosfor. Może niekiedy pojawić się problem niedoborów np. azotu, fosforu, potasu, magnezu czy wapnia. Zwykle nawozy podaje się pod korzeń, jednak rozwija się rynek podawania składników odżywczych poprzez opryskiwanie roślin. Pomidory zwykle wymagają regularnego nawożenia co 2-3 tygodnie.

Zabiegi pielęgnacyjne

Pomidory wymagają regularnego podlewania oraz pilnowania nawożenia. Na początku uprawy w gruncie, gdy pojawiają się dni z silnym promieniowaniem słonecznym niekiedy stosuje się okresowe cieniowanie sadzonek.

Podczas uprawy w gruncie niekiedy obrywa się dolne liście dotykające gleby, a także te, które wykazują pierwsze objawy chorobowe.

W zależności od odmiany może zaistnieć potrzeba prowadzenia rośliny na 1-3 pędy, a więc obrywa się pozostałe, które roślina wytwarza. Usuwa się na bieżąco odrosty boczne tzw. wilki.

Tunele i szklarnie powinny być stale i dobrze wietrzone przez okres uprawy w nich pomidorów. Pomidory nie lubią tropikalnych warunków w zamkniętych osłonach. Takie często pozamykane osłony, gdzie jest wysoka temperatura, duża wilgotność powietrza i brak przepływu powietrza to pierwsza droga do rozwoju chorób grzybowych (głównie zarazy ziemniaka na pomidorze i alternariozy), które szybko rośliny zniszczą. 

Na bieżąco przywiązuje się rośliny do palików lub sznurków.

Niekiedy, gdy rośliny mają bardzo bujne ulistnienie można oberwać część liści wokół owoców, aby słońce je lepiej doświetliło. Przy odmianach wysokorosnących, o silnym ciągłym wzroście pod koniec lata lub w lecie dokonuje się ich ogławiania (usuwania stożka pędu głównego), aby roślina lepiej odżywiała owoce a nie wytwarzała kolejne pędy, kwiaty i zawiązki owoców.

Niekiedy wspomaga się zapylanie kwiatów. Niektórzy kupują choćby ule z trzmielami do zapylania pomidorów. 

Na bieżąco sprawdza się czy na roślinach nie ma chorób i szkodników. Ochrona roślin często jest potrzebna jak pojawiają się zagrożenia w dużym nasileniu.

Autorzy: Paweł i Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl