Jak uprawiać paprykę słodką? – podstawowe informacje
10 stycznia, 2024
Jak uprawiać ogórki gruntowe? – podstawowe informacje
10 stycznia, 2024Szukasz ciekawych odmian kukurydzy?
Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa kukurydzy czy to w gruncie, bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ.
Informacje ogólne
Kukurydza to roślina zbożowa z rodziny wiechlinowatych. W Polsce uprawia się kilka podgatunków tej rośliny, tak na cele paszowe, spożywcze, energetyczne, jak również i ozdobne. W Polsce nie wolno wysiewać kukurydzy GMO (transgenicznej, zmodyfikowanej) od 2013 roku. Do najpowszechniej spotykanych podgatunków w kraju zaliczanych do roślin rolniczych bądź ogrodniczych zalicza się:
Kukurydza zwykła/zwyczajna/twarda/szklista (Zea mays var. indurata) – posiada ziarniaki okrągłe, które zawierają dużą ilość twardego bielma rogowego otaczającego miękkie bielmo mączyste. Ziarno zwykle posiada barwę żółtopomarańczową i szklisty przełom.
Kukurydza koński ząb/pastewna (Zea mays var. indentata) – ma ziarna spłaszczone, o wydłużonym kształcie z wgłębieniem na wierzchołku. Ziarno przypomina ząb. Taka kukurydza tworzy duże ilości masy zielonej.
Kukurydza cukrowa (Zea mays var. saccharata) – rozwija dość niskie rośliny o dość krótkim okres wegetacji. Posiada małe, szkliste ziarniaki, które po wyschnięciu bardzo mocno się marszczą. Słodki smak takiej kukurydzy nadaje amylodekstryna - substancja zapasowa bielma. Jest to najczęściej uprawiana w ogrodach kukurydza, w tym jest zaliczana do grupy warzyw. Na rynku można znaleźć odmiany słodkie typu sugary o zawartości cukrów 4-6%, odmiany o podwyższonej zawartości węglowodanów typu sugary enhancement o zawartości cukrów 6-8%, a także tzw. odmiany supersłodkie, w których cukrów jest co najmniej 8-12%.
Kukurydza pękająca/popcorn (Zea mays var. everta) - ma drobne i twarde ziarniaki. Zawierają głównie bielmo twarde. Podczas podgrzewania, para wydobywająca się z bielma miękkiego rozsadza nasiono i tak powstaje charakterystyczny popcorn. Tego typu kukurydzę również można spotkać w ogrodnictwie hobbystycznym.
Kukurydza uprawiana przez ogrodników na cele spożywcze bądź ozdobne to bardzo ciekawa roślina reprezentowane przez wiele odmian. Z częścią odmian można zapoznać się obserwując odmiany uprawiane przez DIONP.
Na rynku są nasiona poszczególnych odmian kukurydzy, jak również różne mieszanki, zwłaszcza w odniesieniu do kukurydzy ozdobnej.
Częścią jadalną kukurydzy są ziarniaki, ale przy tzw. mini-kolbach zjada się mikro-kolby w całości. W takich kolbach jeszcze ziarniaki nie są w pełni zawiązane, ale za to rdzeń kolby jest mięciutki, a nie stwardniały jak u dojrzewających kolb. Zjada się takie kolby w całości np. po ich zamarynowaniu. Przy uprawie kukurydzy cukrowej najsmaczniejsze są kolby w fazie mlecznej i mleczno-woskowej dojrzałości ziarniaków zanim nastąpi w nich wzrost zawartości skrobi. Przy kukurydzy pękającej zjada się twarde ziarniaki po obróbce termicznej przez co wydobywa się na zewnątrz miękkie bielmo. Przy kukurydzy niebieskiej, ale i kukurydzy szklistej oprócz zbioru ziarna w fazie miękkiego ziarna można zbierać je w pełni dojrzałe i mając młynek można w warunkach domowych pozyskać sobie mąkę kukurydzianą (nie zawiera glutenu). Niektórzy mający tłoczarki oleju tworzą go także z kukurydzy (taki olej zawiera duże ilości kwasów tłuszczowych nienasyconych).
Warto wiedzieć, że kukurydza jest rośliną tropikalną, ale jej odmiany dostępne w kraju są dostosowane do lokalnych warunków glebowo-klimatycznych. Roślina ta ma duże zapotrzebowanie na ciepło, ale także na wodę. Jest to uprawa jednoroczna, którą niszczy przymrozek.
W odróżnieniu od rodzimych gatunków roślin, kukurydza potrafi wiązać więcej dwutlenku węgla z atmosfery, gdyż przeprowadza fotosyntezę torem C4 a nie torem C3 jak większość roślin w naszej strefie klimatycznej. Ta fotosynteza włącza się jednak wtedy, gdy temperatury są powyżej 25oC i nocą nie spadają poniżej 19oC. Ten typ fotosyntezy sprawia, że rośliny bardzo szybko rosną, nawet po kilka centymetrów w ciągu doby.
Kukurydza to typowa roślina uprawiana w gruncie. Niektórzy jednak odmiany niskie wysiewają w pojemnikach na balkonach i tarasach.
Kukurydza to roślina samopylna, jednopienna. Nie potrzebuje owadów zapylających do wydania plonu.
Termin siewu
Kukurydzę uprawia się z nasion. Jako że jest to roślina wrażliwa na przymrozki, a chłód silnie wstrzymuje jej rozwój, zatem siewy przeprowadza się, gdy gleba na głębokości 10 cm ma przynajmniej 10oC. Czas siewów przypada zwykle od końca kwietnia (na południu Polski) do trzeciej dekady maja. Szczególnie wrażliwe na niskie temperatury są odmiany kukurydzy cukrowej supersłodkie. Kukurydzę cukrową można siać na kilka terminów np. co 7-10 dni, co pozwala uzyskiwać plon w różnych terminach.
Osoby mające ogrzewane tunele, szklarnie bądź inspekty mogą zrobić sobie wcześniej rozsadę kukurydzy w doniczkach bądź w multipaletach. Wówczas siewy można niekiedy wykonać od połowy marca do początku kwietnia. To pozwala przyśpieszyć termin pojawu plonu świeżych kolb o 1-2 tygodnie niż zwykle pojawiają się na rynku. Rośliny z takiej rozsady można wsadzać w miejsce uprawy zwykle już od połowy kwietnia, ale wymagają wówczas osłon, jeżeli spadają temperatury. W cieplejszych regionach Polski wczesna uprawa kukurydzy z rozsady pozwala też uprawiać ciekawe odmiany z innych krajów, których wegetacja jest dłuższa niż zwykły sezon wegetacyjny w kraju. Uprawa bardzo wczesna jest jednak ryzykowna i kto nie ma warunków lepiej, żeby siał kukurydzę w typowych terminach.
Kukurydzę mogą uszkadzać przymrozki, a silny mróz ją niszczy, niemniej, póki stożek wzrostu jest pod ziemią to niewielki przymrozek uszkodzi liście, które uschną, ale roślina przeżyje i wytworzy nowe liście. To jednak sprawi, że jej rozwój będzie opóźniony.
Głębokość siewu i rozstaw siewek
Kto tworzy rozsadę kukurydzy temu poleca się siew po jednym nasionku do doniczki lub palety. Kukurydza nie lubi pikowania i tego się nie robi. Sadzonki, jeżeli się tworzy to wsadza się je w grunt zwykle od maja.
Większość osób uprawia kukurydzę z siewu bezpośredniego. W tym celu nasionka wysiewa się pojedynczo do dołków na głębokość 3-4 cm na glebach ciężkich bądź na głębokość 5-6 cm na bardzo lekkich. Odmiany supersłodkie lepiej siać płycej np. na 2,5-3 cm, gdyż ich wigor jest słabszy niż innych rodzajów kukurydzy.
Kukurydzę sieje się w rozstawie 15-30 cm w rzędzie, a rozstaw pomiędzy rzędami to zwykle 75 cm. Warto od razu zastosować zalecany rozstaw rzędów, gdyż kukurydza bardzo źle reaguje na przesadzanie i nie powinno się tego robić.
Kukurydza jako roślina wysoka powinna być siana tak, aby nie zacieniała innych roślin rosnących obok. Jej rośliny niekiedy celowo traktuje się jako naturalną podporę dla np. fasoli pnącej. Bardzo dobrze te dwie rośliny rosną ze sobą.
Stanowisko uprawy
Stanowisko pod kukurydzę powinno być słoneczne, co pozwala na prawidłowy rozwój roślin. Najlepiej, aby było osłonięte od silnych wiatrów.
Pod uprawę kukurydzy nadaje się większość gleb, jednak podłoża silnie przesuszające się mogą poważnie ograniczyć wysokość i jakość plonu, stąd trzeba pilnować nawożenia. W warunkach ogrodowych poleca się glebę żyzną, próchniczną, kompostową, która musi jednak dobrze utrzymywać wilgoć, której rośliny potrzebują do rozwoju. Gleby gliniaste, ale i piaszczyste lepiej „doprawić” kompostem lub kupną ziemią ogrodniczą celem polepszenia ich struktury. Rzodkiewkę można uprawiać w 1 roku po zastosowaniu obornika.
Odczyn gleby (pH) pod kukurydzę to 6,0-6,5. Należy unikać gleb na których stagnuje woda, a także silnie zaskorupiających się.
Kukurydza uprawiana w ogrodzie dobrze reaguje na ściółkowanie np. słomą, co też ogranicza rozwój chwastów. Warto wiedzieć, że w ogrodach hobbystycznych kukurydzę dobrze jest siać koło roślin korzystnie na siebie wpływających np. fasoli, grochu, kopru, ziemniaka, ogórka, melona, dyni, cukinii czy też choćby rzodkiewki. Należy unikać uprawy kukurydzy w monokulturze.
Z uprawą kukurydzy wiąże się idea "Trzech Sióstr". Siejąc tuż obok niej jeszcze fasolę pnącą oraz dynię uzyskuje się bardzo dobre sąsiedztwo. W takiej konfiguracji kukurydza stanowi podporę pod pnące się pędy fasoli tycznej. Fasola oplatając łodygę kukurydzy ją stabilizuje przed silnym wiatrem, a dodatkowo dzięki bakteriom brodawkowym na korzeniach wprowadza do gleby azot. Dynia odgrywa tu rolę dywanu, który ścieli się pod kukurydzą i fasolą ograniczając rozrost chwastów i parowanie wody z gleby.
Nawożenie
W warunkach hobbystycznych nawożenie kukurydzy zwykle jest prowadzone w taki sam sposób jak i innych roślin. Kukurydza ma duże zapotrzebowanie pokarmowe, stąd też dobrze jest stosować nawozy organiczne oraz mineralne.
Większość potrzebnych składników roślina znajdzie w żyznym podłożu np. kompoście. Dodatkowych składników dostarczyć mogą choćby nawozy zielone stosowane rok wcześniej czy też obornik.
Kukurydza bardzo dobrze reaguje na nawozy azotowe, jednak trzeba je na początku wegetacji stosować z głową, gdyż ich nadmiar może opóźnić dojrzewanie kolb, w tym zwiększyć podatność roślin na choroby i szkodniki. Trzeba wiedzieć, że najwięcej azotu kukurydza pobiera przed kwitnieniem i w trakcie wytwarzania kolb. Zwykle nawozy podaje się doglebowo, chociaż w warunkach hobbystycznych rośnie znaczenie nawozów dolistnych podawanych roślinom w trakcie opryskiwania liści wieczorem bądź wcześnie rano (nigdy w trakcie świecenia słońca, co może wywołać oparzenia słoneczne).
Gdy stanowisko jednak jest ubogie w składniki odżywcze (by to sprawdzić polecamy badanie gleby), to można przed siewem wymieszać z glebą nawóz sypki lub granulowany, bądź użyć długodziałający. Można także w późniejszym podlewać lub opryskiwać rośliny rozcieńczonym nawozem płynnym, gdy te mają 7-9 liści. Podlewanie wykonuje się wieczorem, gdy nie ma silnej operacji słonecznej.
Lepiej do nawożenia (jeżeli jest potrzebne) stosować nawozy wieloskładnikowe (zwykle zwane uniwersalnymi), a nie tylko azotowe. Trzeba roślinom dostarczyć potrzebnych mikro i makroskładników, a nie tylko samego azotu.
Zwykle jednokrotne bądź dwukrotne nawożenie wykonywane w okresie wiosennym jest wystarczające na cały sezon uprawy kukurydzy.
Zabiegi pielęgnacyjne
Kukurydza wymaga regularnego podlewania, w okresach niedoboru wody.
Roślina ta źle reaguje na chłody, a przymrozek może ją uszkodzić bądź nawet zniszczyć. Przy wczesnych siewach, gdy pogoda wiosną jest niestabilna można nad wysianą bądź wysadzoną kukurydzą zastosować osłony np. z agrowłókniny.
Przy kukurydzy nie ma potrzeby wykonywania żadnych dodatkowych działań. W zasiewach kukurydzy cukrowej trzeba sprawdzać, kiedy ziarno w kolbach będzie w fazie mlecznej bądź mleczno-woskowej dojrzałości, bo wówczas jest najsmaczniejsze. Jeżeli się przegapi ten okres i rośliny wejdą w woskową dojrzałość to już nie będą takie smaczne. Kukurydzy cukrowej w pełnej dojrzałości ziarniaków (są silnie pomarszczone i małe) nikt nie zjada, bo jest niesmaczna. Przy uprawie innych rodzajów kukurydzy czeka się aż ziarno w pełni stwardnieje, co zwykle dzieje się jesienią.
Kukurydza po zbiorze plonu tworzy dużą biomasę. Dobrze jest zatem dokładnie ją pociąć i przeznaczyć na kompost.
Może zaistnieć potrzeba ochrony tej rośliny dodatkowo przed chorobami i szkodnikami.
