Mączniak jabłoni (Podosphaera leucotricha)
Poraziki na liściach jabłoni
11 kwietnia, 2020
Rdza na rododendronie
29 kwietnia, 2020Mączniak jabłoni
Profesjonalni sadownicy doskonale wiedzą, że jest to jedna z groźniejszych chorób jabłoni z którą muszą walczyć w sadach towarowych. Gdyby tego nie robili to plon owoców byłby mniejszy, drzewa miałoby słabsze przyrosty, zamierałyby pąki, a owoce miałyby ordzawienie na skórce oraz tzw. skorkowacenia. Ogrodnicy mający do czynienia z mączniakiem choćby w uprawie warzyw wiedzą, że potrafi zniszczyć całe rośliny. W sadownictwie są to także groźne grzyby.
Co sprzyja mączniakowi?
Niestety, ale rozwojowi grzyba wywołującego mączniaka sprzyjają łagodne zimy i wbrew pozorom mała ilość opadów. Jeżeli grzyb raz pojawi się w sadzie, to trzeba się liczyć z tym, że bez ochrony będzie już występował w kolejnych latach, gdyż charakteryzuje się wieloletnim cyklem występowania. Czynnikiem, który obok ochrony roślin ogranicza pojaw grzyba są mroźne zimy, których w Polsce już praktycznie brak. Zarodniki mogą ograniczać bowiem temperatury spadające poniżej -25 stopni Celsjusza. Ponieważ zimy są coraz łagodniejsze, stąd pojawy mączniaka mogą być coraz częstsze. Warto wiedzieć, że nie wszystkie jabłonie choroba poraża tak samo - występują różnice w podatności na patogena.
Trzeba wiedzieć, że owszem wiele grzybów lubi wilgoć, ale nie każdy jest uzależniony od jej obecności na roślinie lub w powietrzu. Mączniak jabłoni taki jest. Do zakażenia dochodzi w temperaturze 10-28°C, co zwykle rozpoczyna się od kwietnia. Liście nie muszą być wilgotne.
Warto znać uproszczoną biologię grzyba
Grzyb zimuje na jabłoni. Jego zarodniki przetrwalnikowe są ukryte pod łuskami pąków. Są mikroskopijne, więc nie można ich zobaczyć gołym okiem. Od wiosny (zwykle od kwietnia) zaczynają kiełkować dokonując infekcji jabłoni - wpierw liści. Do zakażenia dochodzi w temperaturze 10-28°C. W miejscu rozwoju grzyba pojawia się biała, mączysty grzybnia. Znajdują się na nich zarodnie z zarodnikami (tzw. konidialnymi). To one po uwolnieniu dostają się z wiatrem, wodą na kolejne części roślin (liście, pędy, owoce) i je infekują. W drugiej połowie lata nalot mączniaka staje się szary i pojawiają się na nim drobniutkie, ciemne punkciki (tzw. chasmotecja). Zarodniki konidialne mączniaka są trwałe w środowisku i mogą przetrwać nawet kilka dni. W ciągu sezonu wegetacyjnego jabłoni może dojść nawet do 20 lub więcej infekcji wtórnych. Jest to tym bardziej groźny grzyb, że na 1 cm kwadratowym wypuszcza miliony zarodników.
Szkodliwość mączniaka
Grzyb może porażać wszystkie nadziemne części jabłoni. Cechą ułatwiającą identyfikację choroby jest pojawianie się na porażonych częściach roślin białego, mączystego nalotu grzybni. Póżniej staje się on poszarzały. Co jednak ważne - takiego nalotu nie ma na porażonych owocach. Na nich grzyb powoduje ordzawienie, a także pojaw siateczki lub skorkowaciałych plam. To powoduje, że objawy choroby na skórce mogą być mylone z innymi patogenami np. parchem.
Mączniak wpierw opanowuje liście, w tym ich zawiązki. Liście zwijają się wzdłuż nerwu głównego. Niektórzy mogą mylić ten objaw z żerowaniem mszyc lub szpecieli, tym bardziej, gdy nalot grzybni pomyli się z "pajęczynką". Porażenie ulistnienia zakłóca ich rozwój, w tym proces przeprowadzania fotosyntezy, gdyż większość silnie porażonych blaszek zamiera i opada na glebę. Grzyb może powodować całkowite zamieranie pąków, z których nie wyrastają liście. Patogen stopniowo przesuwa się na pędy (niezdrewniałe), ale także może wejść na szypułkę i kwiaty. Gdy opanuje kwiaty (słupki i pręciki) może spowodować zdrobnienie i deformację związków owoców, ale czasami skutkuje sterylnością, czyli wywołuje bezpłodność i nie dojdzie do zapłodnienia, a tym samym pojawu owoców. Z czasem grzyb opanowuje zawiązki i później rozwija się na owocach. Grzyb zasiedlając roślinę powoduje jej silne osłabienie, spowolnienie, a nawet zatrzymanie rozwoju pędów bądź nawet ich zamieranie. W okresach suszy szkodliwość mączniaka w jeszcze większym stopniu osłabia rośliny niż w lata z dobrym zaopatrzeniem roślin w wodę. W późniejszym czasie grzyb przerasta z młodych pędów do pąków.
Jak ograniczać mączniaka w przydomowym sadzie?
Podstawą powinno być ograniczanie rozprzestrzeniania się zarodników. Z tego powodu spośród metoda niechemicznych zaleca się wycinać wczesną wiosną porażone pędy natychmiast po zaobserwowaniu pierwszych objawów chorobowych na rozwijających się liściach (srebrno-białe wierzchołki). takie wycinanie warto prowadzić do fazy różowego pąka zanim pojawią się zarodniki konidialne.
Bezpośrednie promieniowanie słoneczne może ograniczać żywotność zarodników konidialnych. Z tego powodu młode drzewka rosnące w pełnym słońcu zwykle patogen słabiej opanowuje. Jak tylko pojawi się zacienienie, a tym samym światło rozproszone, tym grzyb lepiej się rozwija.
Warto uprawiać odmiany mało podatne na mączniaka. Przykładem są: Elstar, Goldstar, James Grieve, Oliwka Żółta, Delikates, Katja, Discovery i inne. Bardzo podatne z kolei odmiany to m.in. Lobo, Idared, Cortland, Jupiter i kilka innych.
W rejestrze środków ochrony roślin znajduje się preparat oparty na oleju pomarańczy, który może ograniczać mączniaka ale także i miodówek.
Zwalczanie chemiczne oparte jest na stosowaniu zarejestrowanych środków ochrony roślin dla nieprofesjonalnych użytkowników. Nazwy i dawki preparatów można znaleść w Wyszukiwarce Środków Ochrony Roślin MRIRW. Warto wiedzieć, że w walce z mączniakiem duże znaczenie mają preparaty oparte na siarce. Obok nich stosowany jest choćby olejek pomarańczowy ale także i inne substancje czynne.
Zwalczanie chemiczne mączniaka na jabłoni w zależności od użytego fungicydu wykonuje się w oparciu o wczesnowiosenny monitoring pojawu choroby. Część preparatów można stosować zapobiegawczo i interwencyjnie, po wystąpieniu pierwszych objawów choroby, od początku fazy kwitnienia jabłoni. Przykładowo siarkę stosuje się zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów choroby, co 7-10 dni, na krótko przed kwitnieniem i bezpośrednio po kwitnieniu w zależności od nasilenia choroby. Inne preparaty stosuje się od fazy różowego pąka do fazy początku czerwcowego opadania owoców. Zawsze należy czytać etykietę środka jaki będzie stosowany.
