Rudbekie w ogrodzie – uprawa i pielęgnacja
25 grudnia, 2020
Bratek ogrodowy (fiołek ogrodowy) – uprawa i pielęgnacja
8 stycznia, 2021Doskonałe rośliny na kwiat cięty
Cynie czyli jakobinki (Zinnia L.) to rodzaj roślin z rodziny (Asteraceae). Ich naturalnym miejscem występowania są zarośla i suche łąki Ameryki Północnej i Południowej, niemniej w Meksyku występuje najwięcej gatunków. Nazwa rodzaju honoruje nazwisko niemieckiego botanika - Johanna Gottfrieda Zinna.
Cynie występują w wielu gatunkach i odmianach, których większość nie jest uprawiana w Polsce. Obejmują gatunki jednoroczne, jak i wieloletnie. W warunkach kraju uprawia się zwykle mieszańce międzygatunkowe w różnych odmianach (zwykle pod nazwą cynia ogrodowa), ale także cynię wytworną (Zinnia elegans), cynię wąskolistną (Zinnia haageana) i kilka innych gatunków, które są wprowadzane do uprawy jako gatunki jednoroczne.
Liczba gatunków ceni na świecie jest bardzo duża i obejmuje choćby następujące: Zinnia acerosa, Zinnia americana, Zinnia angustifolia, Zinnia anomala, Zinnia bicolor, Zinnia citrea, Zinnia elegans, Zinnia flavicoma, Zinnia grandiflora, Zinnia haageana, Zinnia juniperifolia, Zinnia maritima, Zinnia microglossa, Zinnia oligantha, Zinnia palmeri, Zinnia pauciflora, Zinnia peruviana, Zinnia pumila, Zinnia purpusii, Zinnia tenuis, Zinnia venusta, Zinnia zinnioides.
Wśród nasion dostępnych na polskim rynku najczęściej spotyka się mieszanki kolorystyczne, bądź konkretne kolory konkretnych gatunków lub jako mieszankę międzygatunkową - cynia ogrodowa. Nie zawsze na opakowaniu jest podany konkretny gatunek po łacinie, co może być związane z tym, że mamy do czynienia z mieszańcem. Na opakowaniach nasion często spotyka się nazwy: cynia ogrodowa, cynia wytworna, cynia daliowa, cynia karłowa (czasem nazywana liliputem), cynia skabiazowa, cynia wielkokwiatowa, cynia perska, cynia meksykańska, cynia pomponowa, cynia chryzantemowa itd. Nazwy widoczne na opakowaniach zwykle zwracają uwagę na kwiat, stąd nawiązywanie do podobieństwa w nazwie do innych gatunków roślin. Wiele tych nazw poprzedza jednak nazwa zwyczajowa gatunku np. cynia wytworna daliowa, co wskazuje, że mamy do czynienia z odmianą gatunku Zinnia elegans. Można się nieco pogubić w tym nazewnictwie, dlatego pomocne mogą być zdjęcia poglądowe na opakowaniach nasion pokazujące, jak orientacyjnie będzie wyglądał kwiat i jaka będzie wysokość roślin. Nasiona sprzedawane w Polsce występują zwykle w mieszankach kolorystycznych, mieszankach międzygatunkowych ale też i w konkretnych kolorach, zatem każdy może wybrać coś dla siebie.
Cynie są doskonałymi roślinami do rabat kwietnych, zwłaszcza wielogatunkowych. Pięknie wyglądają same, ale poleca się je sadzić w różnych mieszankach np. z jeżówkami, rudbekiami, pysznogłówkami, nagietkami, trawami ozdobnymi, nasturcjami itd. Są zaliczane do roślin idealnych do ogrodów w stylu wiejskim. Odmiany wysoko rosnące są zwykle tłem dla niższych roślin. Odmiany karłowe sadzi się wśród roślin niskich, w tym jako obrzeża rabat. Można je także uprawiać w pojemnikach. Cynie nadają się idealnie na kwiat cięty do wazonów.
Cynie biorą aktywny udział w wspieraniu bioróżnorodności owadziej w naszych ogrodach. Są polecane jako miejsca przyjazne pszczołom i innym owadom zapylającym. Choć w naszym kraju tego nie zaobserwujemy, to w strefach tropikalnych wizytują je choćby kolibry - w Polsce namiastką "kolibra" jest motyl - fruczak gołąbek, który choć jest owadem, to ma zachowanie bardzo podobne do tych ptaków. Niekiedy nasiona ceni wchodzą w skład mieszanek kwietnych dla owadów zapylających i miododajnych.
Opis rośliny
Rośliny osiągają od 20 do 100 cm wysokości w zależności od gatunku i odmiany. Pędy są sztywne i szorstkie, barwy zielonej. Liście są zielone, owalne u lancetowate. U cynii wąskolistnej jak sama nazwa wskazuje są wąskie. Rośliny dobrze się krzewią. Kwiaty nazywane są koszyczkami i składają się z kwiatów języczkowych (zewnętrzne) oraz kwiatów rurkowych (środek kwiatu). Mają one średnicę od 2,5 do 15 cm. Kwiaty są bardzo zróżnicowane pod kątem wyglądu. Są pojedyncze, półpełne lub pełne. Zwykle dominują długością płatki języczkowe, a rurkowate są zredukowane. U niektórych odmian płatki rurkowate twarzą główną ozdobę, a języczkowe są tylko tłem. Poza tym, płatki mogą być silnie zredukowane na kształt igiełek, a u innych odmian są skrócone i tworzą pompony.
Cynie wyróżnia niesamowita kolorystyka kwiatów. Kolory są bardzo żywe. Od odmian jednolicie zabarwionych, przez różne odcienie tego samego koloru, po kilkubarwne. Kwiaty są zwykle różowe, fioletowe, pomarańczowe, czerwone, bordowe, purpurowe, żółte, zielonkawe, białe.
Siew, sadzenie i rozmnażanie
W warunkach Polski cynie są roślinami jednorocznymi, zatem co roku muszą być od nowa wysiewane. Nasiona nie zimują w gruncie, zatem corocznie trzeba je wysiewać od nowa. Nasiona można wysiewać wprost do gruntu w połowie maja, po minięciu ryzyka przymrozków (przymrozek zniszczy siewki), ale też coraz częściej praktykuje się siewy na parapetach/inspektach/szklarenkach, co pozwala przyspieszyć rozwój roślin i wydłużyć okres ich kwitnienia (uprawa z rozsady). Decydując nie na ten drugi krok trzeba mieć zatem miejsce ciepłe i nasłonecznione w domu (wyciągnięte siewki do słońca źle potem rosną). Siewy w domu wykonuje się zwykle w kwietniu do ziemi ogrodniczej.
Nasiona wysiewa się na głębokość 0,5-1 cm. Ponieważ nasiona cynii są dość duże (nawet u odmian karłowych) to warto je siać w odstępach. Nie poleca się zbyt gęstego siewu, gdyż rośliny będą wówczas ze sobą konkurowały. Ponieważ cynia dobrze się krzewi w dobrych warunkach, dlatego też rozstaw pomiędzy nasionami w gruncie to 15-20 cm. Można wysiewać po 2-3 nasionka w jednym miejscu na wszelki wypadek, a jak wzejdą wszystkie to albo zostawiamy je, albo redukujemy ich liczbę. Można oczywiście cynie siać gęściej w gruncie, ale potem trzeba je przepikować, gdy rozwiną 1-2 pary liści właściwych). Gdy cynie uprawiamy w domu na oknie, to warto je wysiewać na tackach i dopiero, gdy rozwiją 1-2 liście właściwe (poza liścieniami), to pikuje się je do większych doniczek i dopiero w drugiej połowie maja wysadza w grunt, po uprzednim kilkudniowym hartowaniu np. na balkonie (hartowanie - proces adoptujący rośliny uprawiane w warunkach domowych/szklarniowych/sklepowych do warunków zewnętrznych). Po siewie należy utrzymywać wilgotne podłoże, ale je nie zalewać. W temperaturze 20 stopni Celsjusza zwykle po 7 dniach ukazują się siewki.
Od momentu wysiania nasion do gleby do momentu kwitnienia w zależności od gatunku i odmiany upływa od 7 do 12 tygodni, stąd pierwsze kwiaty mogą się pojawić już od czerwca, przy czym zwykle jest to lipiec. Cynia wąskolistna zakwita szybciej niż choćby cynia wytworna. Rośliny kwitną praktycznie do pierwszych przymrozków (październik/listopad), chociaż nadejście chłodów już spowalnia proces wytwarzania kwiatów. Ten można wzmocnić poprzez regularne obcinanie przekwitających kwiatów, co daje roślinie energię do rozwijania kolejnych.
Cynie zwykle corocznie się kupuje z bogatej oferty nasion, co sprawia, że ma się dostęp do ciekawych odmian. Można jednak część kwiatów pozostawić do przekwitnięcia i zawiązania się i dojrzenia nasion. Zwykle na nasiona przeznacza się pierwsze 1-2 kwiaty jakie roślina wytworzyła, które są najokazalsze, ale też i najlepiej odżywione. W październiku się je ścina i wyłuskuje nasiona, które umieszcza w torebce papierowej i przetrzymuje w suchym miejscu do kolejnego roku. Można też kupić gotowe sadzonki w centrach ogrodniczych.
Stanowisko
Cynie to kwiaty słońca. Z tego powodu preferują stanowisko słoneczne, ewentualnie półsłoneczne, ciepłe i osłonięte od silnych wiatrów. W zacienionym miejscu źle rosną. Podłoże powinno być żyzne i przepuszczalne, ale nie może zbytnio przesychać, więc w czasach suszy, trzeba je podlewać, co pozytywnie wpłynie tez na kwitnienie i kolor kwiatów. Podlewając rośliny lejmy wodę pod roślinę, a nie po kwiatach i liściach. Ograniczy to rozwój chorób, ale i poprawi wygląd całej rośliny. Gdy mamy gleby bardzo ciężkie to warto w czasie wsadzania sadzonek lekko je rozluźnić np. ziemią ogrodniczą lub piaskiem. Roślina toleruje dość szerokie pH od lekko kwaśnego, przez obojętne po lekko zasadowe.
Termin kwitnienia
W zależności od przebiegu pogody, ale i odmiany zwykle cynie kwitną od końca czerwca lub lipca do października/listopada. Posianie/posadzenie jej w kompozycjach z innymi roślinami sprawia, że na rabacie wiele się dzieje przez cały czas i poszczególne rośliny zakwitając o różnych porach powodują, że miejsce jest zawsze kolorowe.
Pielęgnacja
Cynia jest prosta w uprawie i nie wymaga większych nakładów pracy. W okresie wiosennym przy okazji nawożenia całego ogrodu zastosować uniwersalny nawóz ogrodniczy (oparty na większej ilości azotu - N), co pobudzi rośliny do rozrostu kępy, a w czasie zawiązywania się pierwszych pąków i kwitnienia można zastosować nawozy do roślin kwitnących (bogatsze w fosfor - P, potas - K i mikroelementy, ale uboższe w azot - N), co wpłynie na wybarwienie kwiatów, długość i obfitość kwitnienia. W czasie kwitnienia nie stosuje się intensywnego nawożenia azotem, co spowoduje bujniejszy rozrost liści, ich ściemnienie, ale kwiatów będzie mało.
Bardzo dobrze roślina reaguje na nawozy organiczne np. kompost, obornik, różne biohumusy, nawozy zielone. W czasie wegetacji stosuje się nawozy posypowe (warto wymieszać je z glebą) albo w postaci płynnej do podlewania. Chcąc zintensyfikować i wydłużyć kwitnienie, w tym pobudzić roślinę do wytwarzania nowych pędów, warto systematycznie usuwać przekwitłe kwiatostany. Jeżeli pojawia się poważny problem suszy, to warto rośliny podlewać, co poprawi ich wzrost, wygląd, ale i długość kwitnienia. Czasami zachodzi potrzeba wykonania zabiegów ochrony roślin. Z chwastami walczy się na bieżąco, poprzez ręczne ich wyrywanie.
Choroby i szkodniki
Spośród chorób mogą się pojawiać: zgnilizna twardzikowa, mączniak prawdziwy, alternarioza i szara pleśń. Wśród szkodników ważne są ślimaki, a w mniejszym stopniu miniarki i piętnówki.
