Plusknia jagodziak - szkodnik psujący wygląd i smak owoców

Monitoring omacnicy prosowianki

23 lipca, 2020

Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych na gruszy, monilioza gruszy

9 sierpnia, 2020

Plusknia jagodziak – wszędobylski pluskwiak w naszych ogrodach, który może psuć smak owoców

Każdy z nas zapewne mógł spotkać na uprawianych przez siebie roślinach ozdobnych i warzywno-owocowych plusknię jagodziak (Dolycoris baccarum). To pluskwiak należący do rodziny Tarczówkowate, a więc tej samej do której przynależy choćby warzywnica kapustna, czy też warzywnica ozdobna.

Owad ten, gdy pojawia się licznie jest szkodnikiem roślin, dlatego też warto obserwować jego liczebność w ogrodzie.

Opis gatunku

Osobnik dorosły - duży pluskwiak osiągający długość około 10-12,5 milimetrów. Ma małą głowę w stosunku do reszty ciała, nieco trapezowatą na której widoczne są wypukłe oczy oraz 4-5 członowe czułki o zabarwieniu biało-czarnym. Aparat gębowy jest typu kłująco-ssącego. Owady mają dwie pary skrzydeł, z których pierwsza tworzy tzw. półpokrywy. Pod nimi znajduje się druga para, która jest błoniasta i umożliwia lot osobnikom dorosłym. W okresie lata dorosłe pluskwiaki przybierają zwykle czerwonawo-fioletową barwę, podczas gdy tarczka widoczna na środkowej części tułowia (przypominająca nieco obrócony trójkąt) jest brunatnożółta. W okresie jesiennym owady mogą zmieniać kolor na matowo-brązowy. Boczny rąbek odwłoka wystaje poza obręb skrzydeł i jest pokryty naprzemiennie ułożonymi białawymi i czarnymi paskami, a zakończeniem ciała jest wstawka o barwie jasnobrązowej. Całe ciało jest pokryte delikatnymi włoskami. Odnóża są dobrze wykształcone typu bieżnego za pomocą których owady dość szybko się przemieszczają. Samce i samice są do siebie podobne.

Jaja – układane są zwykle w złoża po kilkanaście sztuk jedno obok drugiego na górnej stronie blaszek liściowych. Mają kształt beczułkowaty, z wyraźnie zaznaczonym wieczkiem u góry. Pojedyncze jajo mierzy około 1 mm długości. Jest barwy jasnobrązowej lub lekko różowawej.

Larwy – zwane nimfami, są nieco podobne do dorosłych, chociaż w pierwszych stadiach rozwojowych można je uznać za całkowicie inny gatunek – dopiero w kolejnych stadiach się bardziej upodabniają do osobników dorosłych. Początkowo ich kształt jest bardziej owalny, gdyż nie posiadają skrzydeł a jedynie ich zawiązki. Wyraźnie zatem widoczna jest czarna głowa i przedplecze. Odwłok jest brązowawo-różowawy, z czarnym znakowaniem pośrodku oraz paskowanym obrzeżem. Larwy przechodzą przez 4-5 stadiów larwalnych.

Cykl rozwojowy

W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie, chociaż podaje się, że w rejonach cieplejszych mogą być dwa w ciągu roku. Stadium zimującym są dorosłe osobniki ukryte w ściółce. Po zimowaniu, w zależności od temperatury wychodzą z kryjówek. Na roślinach można je spotkać od kwietnia lub maja. W tym czasie się odżywiają, ale także i kopulują ze sobą. Niekiedy można spotkać charakterystycznie połączone ze sobą samce i samice w akcie godowym – są sczepione ze sobą odwłokami, co określa się jako sposób na „tramwajarza”. Po kopulacje samice składają jaja na liściach różnych roślin zazwyczaj w postaci złóż. Wylęgłe z nich larwy od razu żerują, przechodzą kilka wylinek i stają się osobnikami dorosłymi, które następnie będą zimowały.

Plusknia jagodzisk jako szkodnik roślin

Plusknia jagodziak może być szkodnikiem, gdy pojawia się licznie na roślinach uprawianych przez człowieka. Przykładowo w Turcji jest poważnym problemem w uprawach soczewicy i musi tam być zwalczany. Stanowi także zagrożenie choćby na Cyprze dla roślin. Można go spotkać zwłaszcza w uprawach zbóż, kukurydzy, ziemniaka, słonecznika, wiśni, tytoniu, karczocha, czy też fasoli.

Owad jest fitofagiem czyli roślinożercą – wysysa wodę i substancje odżywcze z liści, łodyg, kwiatów i owoców. Dla ogrodników ważne jest to, że pluskwiaki mogą uszkadzać choćby owoce malin, jeżyn, truskawek, poziomek, winorośli, porzeczki, agrestu i wiele innych. Pojawiają się także na słoneczniku nakłuwając kwiaty i formujące się nasiona. Problemem jest niestety i to, że owady wysysając soki z owoców mogą psuć ich smak, a to wszystko przez to, że wydzielają substancje chemiczne o działaniu odstraszającym. Substancje te mogą pokrywać ciało owada, który w ten sposób broni się przed zagrożeniem, choćby ręką człowieka sięgającą po owoc. Gdy takie owoce silnie potraktowane substancjami odstraszającymi przez pluskwiaki wykorzystamy choćby do produkcji soków, musów, win itd. mogą spowodować, że produkt końcowy będzie niesmaczny.

Gdy owoce wykorzystujemy do bezpośredniego spożycia lub mrożenia to bardzo nam zależy, aby ładnie wyglądały. Niestety, żerowanie owadów na owocach powoduje powstawanie plamek, zagłębień, a następnie nekroz (podobnie robią inne pluskwiaki np. opisywany już na naszej stronie – wtyk straszyk - Coreus marginatus)), co zmniejsza ich walory wizualne. Przy licznym pojawie larw i dorosłych dochodzi również do gnicia owoców, które szybko opanowują patogeny. Owady osłabiają rośliny w okresach suszy, w tym mogą powodować zasychanie tkanek, na których intensywnie żerowały.

Z czym można pomylić?

Plusknia jagodzisk jest często mylona z innymi pluskwiakami jakie są w ogrodach, w tym z wtykiem straszykiem, odorkiem zieleniakiem, warzywnicami itd. Niestety, bardzo często objawy żerowania pluskni są identyczne jak innych pluskwiaków, zatem, gdy nie przyłapie się szkodnika na gorącym uczynku to trudno jest po uszkodzeniach jednoznacznie określić czy to on, czy też inny gatunek.

Jak ograniczać szkodliwość pluskni jagodziak?

Jeżeli owady występują nielicznie, nic nie trzeba robić, nie stanowią wówczas zagrożenia. Dopiero wtedy, gdy pojawią się masowo trzeba się obawiać pojawu uszkodzeń. Nie ma obecnie opracowanych metod chemicznego zwalczania owada, stąd też nie pozostaje nic innego jak szeroko rozumiana profilaktyka. Zagrożenie dla roślin ogrodniczych jest większe, gdy działki owocowo-warzywne sąsiadują bezpośrednio z miejscami naturalnego występowania owada, czyli żywopłotów, lasów, pól uprawnych (ze zbożami), lasów i parków.

Plusknię często można spotkać na roślinach z rodziny różowate, astrowate, babkowate czy też jasnotowate, w tym choćby na lnicy pospolitej czy też jasnocie białej. Takie rośliny jeżeli są w pobliżu grządek należy kontrolować na obecność jaj i larw pluskwiaków. Jedną z metod jest niszczenie jaj znajdujących się na roślinach, zanim wylęgną się larwy. Można także osłaniać wrażliwe rośliny cienką włókniną ale zanim pluskwiaki je silnie zasiedlą, gdyż w innym przypadku będą pod nią uwięzione i zintensyfikują żerowanie. W niektórych już krajach stosuje się pułapki feromonowe, które zwabiają owada i go łapią, dzięki czemu w sposób ekologiczny ograniczają jego liczebność. Być może z czasem i na polskim rynku pojawią się pułapki wyłapujące różne gatunki szkodliwych pluskwiaków.