Złotooki – pożyteczne owady w naszych ogrodach
14 lutego, 2021Gady – pożyteczne organizmy w ogrodzie
20 lutego, 2021Bzygowate niektórym przypominają osy lub pszczoły lecz nimi nie są
Bzygowate są reprezentantami muchówek (Diptera), rodziny Bzygowate (Syrphidae). Choć swoim wyglądem niektórym przypominają osy lub pszczoły to nimi nie są.
Bzygowate to liczna grupa muchówek w Polsce, licząca ponad 300 gatunków. Reprezentowane są w ogrodach, sadach i na polach rolniczych choćby przez bzyga pospolitego (Syrphus ribesii), bzyga brzęka (Scaeva pyrasti), bzyga prążkowanego (Episyrphus balteatus), czy też choćby Metasyrphus corollae i Sphaerophoria scripta. Bzygowate bez problemu wlatują także do tuneli i szklarni, jeżeli te są regularnie otwierane, zatem mogą stanowić pewną formę ochrony biologicznej w uprawach hobbystycznych pod osłonami.
Bzygi - Organizmy pożyteczne w ogrodzie
Jak rozpoznać bzygowate?
Osobniki dorosłe to mniejsze bądź większe muchówki (muchy). Długość tułowia wynosi zwykle około 2 cm. Ciało zabarwione jest na ciemno, w tym tułów jest czarny, na których znajdują się przepaski w postaci pierścieni. Są one zwykle koloru żółtego, białego oraz pomarańczowego. Takie paskowanie ciała sprawia, że bzygi mylone są z osami i niekiedy pszczołami. Odwłok może być szerszy bądź węższy w zależności od gatunku. Skrzydła są błoniaste, przeźroczyste z widocznymi żyłkami. Głowa wyraźna zwykle ciemniejsza, z dużymi oczami i małymi czułkami. Trzy pary odnóży o ciemnym zabarwieniu. Muchówki mają aparat gębowy przystosowany do zlizywania nektaru, spadzi czy też pobierania pyłku.
Jaja są długości do 1 mm, wydłużone o zaokrąglonych końcach, barwy białawej. Trudno jest je zauważyć bez lupy w koloniach mszyc.
Dorosłe larwy osiągają zwykle do 1 cm długości, niemniej ich ciało jest rozciągliwe, stąd mogą być krótsze lub dłuższe, w zależności od wykonywanego ruchu. Młode larwy liczą 1-2 milimetry, ale szybko rosną. Larwy przechodzą przez trzy stadia larwalne. Nie mają odnóży zatem poruszają się pełzając. Ciało jest z przodu spiczaste z tyłu zaokrąglone. Głowy nie widać (nie mają puszki głowowej), dlatego zlewa się z resztą workowatego ciała. Głowa jako taka znajduje się w najwęższej części ciała i jest zaopatrzona w haki gębowe za pomocą których łapie i wysysa swoje ofiary, co niekiedy można zobaczyć, gdy ciało larwy jest przeźroczyste i ukazuje się przewód pokarmowy. Ubarwienie samych larw jest zmienne w zależności od gatunku. Ich ciało może być żółte, białawe, zielone lub brązowawe. Na grzbiecie niekiedy widać różne plamy, które tworzy prześwitujące jelito oraz ciało tłuszczowe. To larwy są drapieżnikami zjadającymi różne szkodniki, głównie mszyce.
Poczwarka bzygowatych jest bardzo łatwa do odróżnienia, gdyż jest nieruchoma, przytwierdzona do rośliny lub innego podłoża, w tym jest charakterystycznie wygięta na kształt maczugowaty. Kolor poczwarki zwykle nawiązuje do koloru larwy, choć później ciemnieje.
Biologia
Bzygowate w zależności od gatunku rozwijają 1-4 pokolenia w ciągu roku. Większość z nich zimuje w postaci muchówki, choć są i takie gatunki, które przechodzą zimową diapauzę w stadium larwy. Gdy zimują muchówki, wówczas mogą się ukrywać choćby w różnych zakamarkach na roślinach, w domostwach, w hotelach dla owadów itd.
Bzygi zimujące jako muchówki pojawiają się wcześniej wiosną od tych, które są w stadium larwy. Mogą wylatywać już pod koniec marca jak jest ciepło, ale zwykle jest to kwiecień. Te z zimujących larw potrzebują czasu na przepoczwarczenie się, dlatego wylatują pod koniec kwietnia i w maju. Muchówki z chwilą wylotu pobierają nektar i pyłek, a w między czasie kopulują. Same muchówki są doskonałymi lotnikami. Można je spotkać na kwiatach różnych roślin, gdzie niczym kolibry potrafią zawisnąć nieruchomo w danym punkcie. Bardzo chętnie korzystają też ze spadzi jaką wytwarzają różne pluskwiaki, która zlizują z roślin. Pokarm jaki pobierają ma kluczowe znaczenie dla celów reprodukcyjnych.
Po zapłodnieniu samice zaczynają wytwarzać jaja i następnie przystępują do ich składania. Poszukują kolonii mszyc i w ich pobliżu je umieszczają. Płodność samicy to nawet do 400 jaj. Od momentu złożenia jaja do wylęgu larwy mija zwykle 2-5 dni.
Larwy z chwilą wylęgu migrują szukając pożywienia. Im większa dostępność pokarmu, im lepsze warunki pogodowe, tym szybszy rozwój, choć on zależy także od gatunku bzyga. Zazwyczaj rozwój larwy trwa 10-14 dni. Dorosła larwa tuż przed przepoczwarczeniem się nieruchomieje. Jej ciało pokrywa się wydzielinami tężejącymi na powietrzu. Tworzy się niejako twardy sarkofag, wewnątrz którego larwa przemienia się w muchówkę. Jest to poczwarka zwana bobówką. Stadium poczwarki trwa od 1 do 3 tygodni. Jeżeli dany gatunek rozwija więcej pokoleń to ponownie wylatują muchówki, składają jaja i cykl się powtarza.
Znaczenie gospodarcze
Larwy bzygów to prawdziwi mordercy mszyc. Niestety, ich wygląd dla niektórych jest na tyle nieatrakcyjny, że z braku wiedzy, pełzające po roślinach larwy traktują jak szkodniki i je zwalczają. Jest to niestety straszne, ale wynika z niewiedzy, dlatego DIONP realizuje niniejszy cykl związany z poznaniem pożytecznych organizmów w ogrodach.
Larwy bzygów obok mszyc mogą zjadać także choćby wciornastki, przędziorki, miodówki, larwy skorków czy też młode gąsienice. Nie są wybredne, choć to właśnie mszyce są ich głównym pożywieniem.
Jedna larwa bzyga jest w stanie zjeść w zależności od swego gatunku od 200 do 1000 mszyc. O ile pierwsze stadium larwalne zjada do 10 mszyc dziennie, tak trzecie, najbardziej żarłoczne nawet do 120 mszyc.
Ochrona bzygowatych