Brzoskwinia płaskoowocowa, UFO – uprawa i pielęgnacja

Płaskie brzoskwinie rodem z Chin

Warto wiedzieć, że brzoskwinia płaskoowocowa nie jest wynikiem eksperymentów genetycznych czy też zamierzonej hodowli, lecz pochodzi od dzikiej formy tego drzewa, występującej naturalnie w Chinach, gdzie nazywana jest „pan tao” lub „peento”. Co ciekawe w chińskiej mitologii taoistycznej, brzoskwinie uważane były za boskie owoce dające nieśmiertelność i do dziś uznawane są tam za symbol dobrobytu i długowieczności. Początkowo brzoskwinia płaskoowocowa pojawiła się w Anglii i USA, gdzie została sprowadzona na początku XIX wieku, a stamtąd powędrowała do innych krajów. Obecnie największe areały i plantacje przemysłowe znajdują się w: Hiszpanii, Francji, Meksyku, Argentynie i Stanach Zjednoczonych, gdzie dodatkowo stale pracuje się nad uzyskaniem nowych odmian o większych i bardziej wytrzymałych w transporcie.

To właśnie w USA i Chinach brzoskwinia płaskoowocowa jest najpopularniejsza, uprawia się tam kilkanaście jej odmian, w Polsce natomiast znane jest zaledwie kilka. W naszych warunkach klimatycznych najlepiej sprawdza się odmiana Saturn, wyhodowana w latach 60-tych XX wieku w USA, która trafiła do nas w latach 90-tych XX wieku.

Oprócz płaskiej brzoskwini istnieją także płaskie nektaryny, nazywane flaterynami od angielskiego słowa „flat” co oznacza płaski, które w chińskich przekazach pojawiają się równocześnie z płaską brzoskwinią, wnioskuje się więc, że mogą być samoistną mutacją lub krzyżówką odmian. Do tej pory wyhodowano kilka odmian płaskoowocowej nektaryny o owocach różniących się kolorem gładkiej skórki i miąższu (od jasnokremowego po żółtopomarańczowy).

Wygląd rośliny

Brzoskwinia płaskoowocowa to drzewo średniej wielkości o pokroju wzniesionym, dorastające do 3-4 m wysokości i rozpiętości 2-3 m, plenne, rodzące płaskie, smaczne owoce.

Kwiaty tego gatunku nie różnią się znacznie od kwiatów innych brzoskwiń. Mają dzwonowaty kształt i różowy kolor, który może przybierać różne odcienie od jasnego po ciemniejszy, lekko pachną, są miododajne, więc przyciągają pszczoły. Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną, w marcu i kwietniu, dlatego mogą być narażone na przemarzanie, jednak w dużym stopniu zależy to od odmiany, gdyż niektóre nie są wrażliwe na wiosenne przymrozki. Brzoskwinie są samopylne, nie wymagają zapylacza. Po okresie kwitnienia na drzewie pojawiają się zielone, gładkie liście o wydłużonym kształcie z ząbkowanymi brzegami, które jesienią przebarwiają się na odcienie czerwieni.

Owoce brzoskwini płaskoowocowej pokryte są charakterystycznym dla wszystkich gatunków brzoskwini delikatnym meszkiem. Różnią się pomiędzy sobą pod względem wielkości, jednak najczęściej osiągają średnicę około 6-8 cm i masę około 60-80 g, chociaż zdarzają się odmiany o większych i cięższych owocach. Aby owoce były jak największe należy przerzedzać zawiązki, czyli usuwać część z nich, najlepiej te najmniejsze, zdeformowane lub uszkodzone. Zawiązki, które pozostaną na drzewie powinny być rozmieszczone w miarę równomiernie na gałęziach, przyjmuje się, że optymalnie w odległości od 10 cm do 15 cm.

W zależności od odmiany cienka skórka owoców przybiera różne kolory i w różnym stopniu pokryta jest rumieńcem, poczynając od jasnokremowego, poprzez żółtokremowy, aż po różowoczerwony, gdy prawie cały owoc pokryty jest rumieńcem. Brzoskwinie zaczynają dojrzewać na przełomie lipca-sierpnia, natomiast pełną dojrzałość osiągają na przełomie sierpnia-września, jednak tempo wzrostu i dojrzewania owoców zależy od warunków pogodowych w danym sezonie wegetacyjnym. Miąższ jest jasny, najczęściej kremowo-biały, słodki i soczysty, zdarzają się również odmiany o pomarańczowym miąższu, zbliżonym kolorystycznie do miąższu tradycyjnej brzoskwini.

Uprawiając brzoskwinię płaskoowocową należy pamiętać, że owoce nie są zbyt trwałe, dość szybko po zerwaniu miękną, łatwo się odgniatają, szybko zaczynają gnić, jeżeli podczas zrywania uszkodzona zostanie skórka. Pestka tego gatunku brzoskwini jest mała, lekko spłaszczona, w większości przypadków dobrze odchodzi od miąższu.

Z uwagi na dekoracyjne owoce, przebarwiające się jesienią liście i pachnące pojawiające się wczesną wiosną kwiaty, brzoskwinia bywa wykorzystywana jako roślina ozdobna. Sadzi się ją w parkach, pojedynczo jako soliter lub w grupach tworząc aleje oraz zielone ekrany.

Uprawa

Uprawia brzoskwini płaskoowocowej nie należy do najłatwiejszych, gdyż ma ona wyższe wymagania cieplne niż tradycyjne odmiany brzoskwiń. Najważniejszy jest odpowiedni dobór stanowiska, które przede wszystkim powinno być słoneczne i osłonięte od wiatru, o przepuszczalnej, żyznej glebie o lekko kwaśnym do lekko zasadowego pH (w granicach wartości 6,1-7,2). Brzoskwinia nie lubi natomiast gleb ciężkich, gliniastych, podmokłych. Gdy jednak z uwagi na brak odpowiedniego miejsca drzewko będzie wysadzane w glebie ciężkiej, warto ją wcześniej odpowiednio przygotować, czyli wymieszać z piaskiem, kompostem, aby rozluźnić jej strukturę.

Brzoskwinie najlepiej sadzić wiosną, chociaż można to robić również latem i jesienią, przy czym należy wówczas pamiętać, że młode rośliny są bardziej wrażliwe na mróz i posadzone w ostatnim terminie mogą przemarzać, dlatego warto je zabezpieczyć na zimę okrywając np. agrowłókniną lub słomą. Starsze rośliny są dość odporne na niskie temperatury i w zależności od odmiany znoszą temperatury do nawet ponad -20°C. Miejsce pod uprawę drzewka brzoskwini, należy wcześniej odpowiednio przygotować, przede wszystkim odchwaścić, a glebę przekopać.

Przygotowany dołek powinien być większy od bryły korzeniowej, aby korzenie zmieściły się bez konieczności ich zawijania i zaginania – takie zabiegi mogą je bowiem uszkodzić i spowodować, że roślina nie ukorzeni się na nowym stanowisku lub będzie gorzej rosła. Przed posadzeniem brzoskwini ziemię wybraną z dołka warto wymieszać z kompostem, aby ją dodatkowo użyźnić. Można również na dno przygotowanego otworu dodać obornik, trzeba jednak uważać, żeby korzenie rośliny nie miały bezpośredniej styczności z nawozem. Po posadzeniu brzoskwinię należy dobrze podlać. Młode drzewka warto także przyciąć i skrócić gałązki o 1/3 ich długości, po to aby nadać kształt koronie i zapewnić roślinie odpowiedni zrównoważony rozwój. Warto wiedzieć, że drzewka posadzone jesienią przycina się dopiero wiosną.

Zabiegi pielęgnacyjne

Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych na brzoskwini należy regularne przycinanie pędów. Jest to o tyle istotne, że brzoskwinie owocują na pędach jednorocznych, poza tym cięcie pozwala odpowiednio doświetlić wszystkie gałęzie i zapewnić owocom odpowiednią ilość promieni słonecznych. Pierwsze cięcie wykonuje się tuż po posadzeniu – ma ono wpływ na to, jak ukształtowana będzie korona drzewa. Pędy przycina się krótko, za 2 lub 3 pąkiem, skraca się również przewodnik. Najlepiej drzewo prowadzić tak, aby pędy były ułożone jak najbardziej poziomo, dzięki temu pokryte owocami gałęzie nie będą się wyłamywać, a światło będzie docierać również do owoców w głębi korony.

Wiosną zwykle przeprowadza się cięcie pielęgnacyjne, natomiast jesienią, już po zbiorach, warto wykonać cięcie odmładzające i prześwietlające, szczególnie przy starszych egzemplarzach. W pierwszej kolejności usuwamy pędy chore, zdrewniałe, uszkodzone bądź przemarznięte. Ponadto cięcie wiosenne powinno przeprowadzać się najpóźniej do fazy nabrzmiewania pąków. Po cięciu warto posmarować te miejsca maścią ogrodniczą, aby zabezpieczyć drzewo przed wnikaniem patogenów chorobotwórczych (maści dostępne TUTAJ).

Brzoskwinia to drzewo o średnim zapotrzebowaniu na wodę, jednak w okresach suszy może wymagać podlewania, szczególnie w okresie owocowania, gdyż z braku wody zrzuca owoce.

Rośliny warto także racjonalnie nawozić, aby uzyskać zadowalający plon owoców oraz zapewnić im prawidłowy rozwój, bowiem właściwie odżywione drzewka będą mniej podatne na niesprzyjające warunki środowiskowe. Przed rozpoczęciem nawożenia dobrze jest wykonać analizę składu gleby, aby mieć wiedzę o tym, jakich składników w niej brakuje, a jakie występują w normie lub w nadmiarze. Dopiero na podstawie wyników analizy dobieramy odpowiednie dawki i rodzaj nawozu. Do nawożenia można stosować nawozy naturalne (kompost, obornik) lub mineralne, zależnie od naszych preferencji i zapotrzebowania. Ewentualne nawożenie azotem przeprowadza się wiosną, jednak dopiero wtedy, gdy roślina pobiera już składniki pokarmowe z gleby, natomiast jesienią stosuje się potas i fosfor, o ile zachodzi taka konieczność.

Choroby i szkodniki zagrażające brzoskwini

Brzoskwinia płaskoowocowa, podobnie jak inne odmiany brzoskwiń, jest narażona na choroby i szkodniki atakujące tą grupę roślin. Wśród chorób najczęściej występują kędzierzawość liści brzoskwini objawiająca się silnymi deformacjami i zgrubieniami liści, które początkowo żółkną, przybierając następnie czerwony i ostatecznie brunaty kolor. Silnie porażone liście opadają, co powoduje osłabienie drzewa, które gorzej zniesie ewentualne mrozy, a w kolejnym sezonie nie będzie kwitło tak obficie. Chorobę możemy ograniczyć poprzez opryskiwanie preparatami miedzi wczesną wiosną i późną jesienią, gdy drzewo nie jest jeszcze pokryte liśćmi. O kędzierzowatości liści brzoskwini piszemy TUTAJ. Inne często pojawiające się choroby to brunatna zgnilizna drzew pestkowych (monilioza), parch brzoskwini oraz mączniak prawdziwy brzoskwini, które również mocno osłabiają drzewa.

Wśród szkodników zagrażających brzoskwini należy wymienić przede wszystkim mszycę brzoskwiniową, która żerując na liściach powoduje ich skręcanie i żółknięcie, a w efekcie zasychanie nie tylko liści, ale i całych pędów. Ponadto pojawia się mszyca brzoskwiniowo-trzcinowa, szpeciel zwany podrdzewiaczem śliwowym, miseczniki, przędzień pestkowiec, owocówka śliwkóweczka, skośnik brzoskwiniaczek, czy też licinek tarninaczek. Do zwalczania części z nich można użyć preparaty olejowe stosowane wczesną wiosną, a gdy szkodniki pojawiąsię później to również inne preparaty dostepne TUTAJ.

Wartości odżywcze i wykorzystanie owoców

Owoce brzoskwini płaskoowocowej mają nie tylko oryginalny kształt, dzięki któremu wygodne się je trzyma, ale przede wszystkim są skarbnicą wartościowych składników odżywczych. W składzie zawierają witaminy, szczególnie A, C, B oraz składniki mineralne, m.in. potas, fosfor, żelazo, magnez, wapń, niacynę i kwas foliowy. To właśnie ze względu na występowanie substancji zwanej niacyną, która bierze udział w produkcji serotoniny, tzw. hormonu szczęścia, uważa się, że jedzenie brzoskwiń poprawia samopoczucie i dodaje energii. Warto dodać, że brzoskwinie płaskoowocowe bogate są w karotenoidy i antyoksydanty, wykazujące właściwości odmładzające. Ponadto, jak większość owoców, zawierają dużo wody i błonnika, co sprawia, że pozytywnie wpływają na pracę układu pokarmowego. Są lekkostrawne i niskokaloryczne, dlatego mogą sobie na nie pozwolić nawet osoby na diecie.

Jak wszystkie owoce, również i brzoskwinie najlepiej jeść w postaci świeżej, wykorzystując jako dodatek w sałatkach owocowych, koktajlach lub deserach, gdyż zachowają wtedy najwięcej walorów odżywczych i substancji czynnych tak ważnych dla naszego zdrowia. Z powodzeniem można je jednak zachować na później, mrożąc, susząc, przygotowując z nich dżemy, soki, kompoty, nalewki czy też wina.

Wybrane odmiany dostępne w Polsce wraz z krótką charakterystyką