Szkodniki marchwi – mszyca głogowo-marchwiana

Wygląd gatunku

Osobniki uskrzydlone (tzw. migrantki) mają 2,6 mm długości, a ich ciało przybiera barwę brunatnożółtą. Osobniki bezskrzydłe są nieco większe, gdyż osiągają do 3 mm długości. Są koloru żółto-zielonego, a całe ich ciało pokrywa szaroniebieski, woskowy nalot. Przy masowym żerowaniu wokół roślin marchwi powstaje charakterystyczny szaroniebieski kożuch na glebie, którym są zbite w kolonie mszyce. Zarówno osobniki dorosłe jak i larwy mają aparat gębowy typu kłująco-ssącego, który pozwala im wysysać soki z roślin. Mszyce wytwarzają słodką spadź. jaja tego gatunku są wydłużone, barwy zielonoczarnej.

Cykl rozwojowy

Biologia mszycy głogowo-marchwiowej jest ważna dla każdego ogrodnika. Jest to gatunek dwudomny, co oznacza, że żywiciele pierwotnym są rośliny głogu, a żywicielem wtórym rośliny selerowate (baldaszkowate), w tym marchew. To z tego powodu rośliny uprawiane w pobliżu roślin głogu są silniej opanowane przez tą mszycę w porównaniu do marchwi uprawianej z dala od tych roślin. Trzeba jednak wiedzieć, że mszyca ta doskonale lata, zatem jeżeli w promieniu 1 km od uprawy marchwi są jakieś głogi, to ryzyko nalotu tej mszycy wzrasta. W ogrodach działkowych, ale także w ogrodach ozdobno-użytkowych często się mszyca ta pojawia, gdyż w pobliżu zwykle ktoś uprawia głóg na cele dekoracyjne głównie.

Stadium zimującym tej mszycy są jaja znajdujące się na głogu, zwłaszcza w szczelinach kory gałęzi i pnia. Od wiosny następują wylęgi mszyc, które żerują na liściach głogu, pod spodem blaszki liściowej, powodując często spotykane silne ich skręcanie się, ale także przebarwianie na kolor czerwonawy.

Od maja zaczynają pojawiać się osobniki uskrzydlone (migrantki), które zwykle od połowy tego miesiąca przelatują na rośliny selerowate, w tym marchew. Są w stanie jak wspomniano pokonać nawet dystans 1 km. Na marchwi i innych roślinach selerowatych, w zależności od pogody i długości trwania sezonu wegetacyjnego, mszyca ta jest w stanie wydać od 3 do nawet 9 pokoleń w ciągu roku. Stanowi ona zatem wysokie zagrożenie.

Cechą dość charakterystyczną dla tego gatunku jest to, że pojawia się zwykle placowo. Nie każda roślina na grządce będzie tak samo zasiedlona przez szkodnika, a to jest ważne, gdyż nie zawsze trzeba chronić całą uprawę.

We wrześniu na marchwi zaczynają pojawiać się w koloniach tej mszycy osobniki uskrzydlone, które przelatują na głóg i tam w szczelinach kory składają jaja.

Szkodliwość mszycy głogowo-marchwiowej

Mszyca zakłada swoje kolonie u nasady naci oraz na szyjce korzeniowej. Tak jak i inne mszyce wysysa soki z tkanek. Okrada zatem roślinę z wody i substancji odżywczych. Jest bardzo groźna, gdy pojawi się wcześnie na marchwi (od końca maja lub czerwca) i gdy żeruje licznie do czasu zbioru korzeni. Gdy obserwuje się kożuch woskowy wokół roślin marchwi to oznaka, że jest już źle, bo to świadczy o licznym pojawie szkodnika. Mszyca ta może powodować poważne straty w plonach, zwłaszcza w lata z niedoborem wody w glebie. Żerowanie pluskwiaków prowadzi do deformacji naci, ale także do pojawiania się przebarwień na korzeniu. Może on być zniekształcony i silnie zredukowany, dlatego też podaje się, że plony korzeni marchwi silnie opanowanej przez mszycę głogowo-marchwiową (około 30 mszyc na korzeniu) mogą być niższe nawet o 20%. Żerowanie szkodnika powoduje spadek cukru w korzeniu a wzrost białka i azotu, dlatego taka marchew staje się niesmaczna. Dodatkowo mszyca ta wytwarza spadź, która zwabia mrówki ale i sprzyja rozwojowi grzybów sadzakowych (pojawia się czarny nalot).

Osoby uprawiające super słodkie odmiany marchewki mogą być zaskoczeni brakiem cukru w korzeniach po żerowaniu tej mszycy. Należy też pamiętać, że mrówki obecne na marchwi i innych roślinach selerowatych pielęgnują mszyce i je bronią, a w zamian dostają słodką spadź. Tylko w razie głodu koloni mrówek dochodzi do ataku na mszyce.

Zwalczanie

Profilaktyka to podstawa w zwalczaniu tego gatunku mszycy, zatem należy wykorzystać wpierw wszystkie metody ekologiczne, a ochrona chemiczna dopiero w ostateczności. Celem ograniczenia pojawu mszycy głogowo-marchwianej należy:

• unikać bliskiego sąsiedztwa głogów w pobliżu marchwi. Choć owad może nalatywać z odległości 1 km, to im bliżej są blogi, tym ryzyko masowego pojawu mszyc na roślinach selerowatych jest większe,
• racjonalnie nawozić rośliny azotem. Wysokie dawki nawozów azotowych (mineralnych i organicznych) sprzyjają pojawowi tej mszycy),
• należy unikać siania tuż obok siebie roślin selerowatych czyli np. marchewki koło pietruszki lub selera. Dobrze jest wprowadzić wsiewki innych warzyw/kwiatów na grządkach, aby stworzyć pasy barierowe,
• od końca maja należy obserwować rośliny, czy nie pojawiają się na nim pierwsze uskrzydlone mszyce. Dobrze jest na grządkach koło roślin selerowatych ustawiać żółte tablice klejowe, które należy systematycznie wymieniać, gdy klej zaschnie lub zapełnią się owadami i pyłem,
• w pobliżu grządek należy usuwać dzikie rośliny selerowate (baldaszkowate) na których mszyca ta może się też rozwijać np. podagrycznik, dziką marchew, barszcz zwyczajny, blekot i inne,
• w domowym ogrodnictwie stosuje się amatorskie preparaty owadobójcze lub odstraszające np. krwawnik pospolity (wyciąg lub wywar), mniszek lekarski (wyciąg), czosnek (wywar), pokrzywa (gnojówka), wrotycz (wyciąg), aksamitka (wyciąg lub wywar), (skrzyp polny - wyciąg lub wywar) - opryskuje się nimi rośliny lub podlewa, ale trzeba pamiętać, że skuteczność ograniczania mszyc jest zmienna,
• opryskiwanie roślin preparatami olejowymi, które duszą mszyce,
• opryskiwanie roślin mydłem potasowym 1-2%,
• opryskiwanie roślin zarejestrowanymi w marchwi preparatami chemicznymi - ich nazwy i dawki pomoże dobrać sprzedawca w sklepie ogrodniczym,
• należy pamiętać, że ustawianie w pobliżu warzywników hoteli dla owadów, sadzenie roślin kwitnących może przyciągać pożyteczne owady, które będą zwalczały mszyce np. biedronki, złotooki, bzygi, mszycarzowate i inne.

  Autor: dr hab. inż. Paweł K. Bereś, mgr Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

  Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl