Budki lęgowe dla małych ptaków w ogrodzie
12 marca, 2023
Hotel dla owadów warto zbudować – nie mylmy go z ulem dla dzikich pszczół
16 sierpnia, 2023Jeden z najpiękniejszych motyli w Polsce
Paź królowej (Papilio machaon) to bez wątpienia jeden z najpiękniejszych i największych dziennych motyli w Polsce. Niestety nie wszędzie jest go tak łatwo spotkać, choć dawniej był to gatunek liczny i wręcz pisano o nim, że może powodować niewielkie szkody w uprawach kopru, pietruszki oraz marchwi.
Gatunek pospolity, ale warto chronić jego siedliska
Motyl ten znajdował się pod ścisłą ochroną gatunkową w latach 1984-2001. Obecnie nie podlega ochronie, co nie znaczy, że nie trzeba o niego dbać. W każdej chwili ten piękny owad może być zagrożony przez choćby szerzącą się urbanizację, która zabiera mu siedliska. Są też przypadki, że jego gąsienice są zwalczane przez nieświadome osoby, gdy te je wykryją, jak żerują na ich warzywach. Tu jednak trzeba przyznać, że w dobie internetu, social media ale i rosnącej troski o bioróżnorodność spotkanie pazia królowej jest nobilitacją dla ogrodnika i chętnie dzieli się z innymi tą radosną informacją.
Paź królowej
Paź królowej jest obecny na obszarze całego kraju. Zwykle spotyka się pojedyncze motyle i gąsienice, a tylko lokalnie ich liczebność może być większa. Niekiedy można spotkać fotografie pokazujące po kilka gąsienic tego motyla żerujące tuż obok siebie. To nie jest zbyt częsty widok.
Preferuje łąki, murawy, polany, skraje lasów, nasłonecznione zbocza, przydroża, ale odwiedza również ogrody, w tym te w centrach miast. Im mniej łąk, im więcej domów i zakładów buduje się w rejonach jego naturalnego występowania, im więcej pól uprawnych roślin baldaszkowatych (koper, marchew, pietruszka) chronionych chemicznie, tym coraz mniejsza możliwość rozwoju dla tego owada.
Na naszej działce na wsi na Podkarpaciu pojawia się ostatnio dość często, ale tylko w postaci pojedynczych motyli i gąsienic. Choć staramy się mu stworzyć warunki do rozwoju, to jednak nie przyrasta widocznie jego liczebność, ani też nie ubywa patrząc na ostatnie 10 lat. Zwykle co roku obserwujemy po kilka motyli krążących po naszych warzywnikach i wśród młodych drzewek w sadzie. Póki co urbanizacja w okolicy nie przyrasta tak mocno, zatem naturalne siedliska jeszcze ma i oby tak pozostało.
Być może wdrażanie na polach rolniczych różnych zaleceń mających chronić bioróżnorodność, ale także rosnąca świadomość ogrodników-hobbystów sprawią, że jeszcze łatwiej niż dotychczas będzie można cieszyć oko widokiem tych pięknych motyli. Aby jednak fruwał motyl to jego jajo, gąsienica i poczwarka muszą przetrwać i człowiek ma tu szalenie ważną rolę do odegrania.
Opis gatunku nie oddaje jego piękna na żywo
Rozpiętość skrzydeł motyli wynosi 65-88 mm, a długość ciała to 34-45 mm. W pokoleniu letnim motyle są nieco większe niż w wiosennym. Pierwsza para skrzydeł jest żółto-czarna bądź kremowo-czarna. Druga para skrzydeł w podobnym ubarwieniu (choć zwykle nieco bledsza), ale dodatkowo ma widoczny niebieski pas oraz czerwoną plamkę. O ile kształt pierwszej pary skrzydeł jest zbliżony do trójkąta, to drugie skrzydła są bardziej zaokrąglone i mają na swoich końcach niejako ogonek przypominający nieco ogon jaskółki. To nadaje motylowi fenomenalny kształt, iście arystokratyczny.
Gąsienice po wykluciu mają 5-6 mm długości, natomiast dorosłe mierzą niemal 4,5 cm. Początkowo są czarno-pomarańczowe, z czasem stają się zielone w czarne pasy pomiędzy którymi widoczne są pomarańczowe plamki. Co warte uwagi, to tuż nad głową gąsienica ma widelcowatego kształtu wypustki (tzw. osmeterium), które uwidaczniają się, gdy gąsienica się broni i z których wydzielany jest ostry zapach związków terpenowych.
Czym się żywi paź królowej?
Motyle pobierają nektar z różnych roślin kwitnących, ale także piją wodę z rosy. Gąsienice mając aparat gębowy typu gryzącego zjadają tkankę roślinną. Gąsienice spotkać można na dzikich i uprawnych roślinach z rodziny selerowate (baldaszkowate). W ogrodzie najczęściej spotyka się gąsienice na naci marchwi, koprze (ogrodowym, fenkuł) oraz na pietruszce. Mogą pojawić się na kminku, selerze, a także na dzikich roślinach np. dzikiej marchwi, biedrzeńcu, goryszu, dyptamie, rucie.
Biologia pazia, czyli kiedy można go spotkać
W Polsce owad rozwija dwa pokolenia a wciągu roku. Zimują poczwarki. Wiosną wylatują motyle. Odbywa się to w maju i czerwcu. Motyl żyje 2-2,5 tygodnia. Po kopulacji samica składa pojedynczo jajeczka na roślinach z rodziny selerowatych. Na nich żerują gąsienice przez okres 3-6 tygodni w zależności od przebiegu pogody. Gąsienice można spotkać od maja do końca lipca. Dorosłe gąsienice przepoczwarczają się na roślinach. Lot motyli drugiego pokolenia (letniego) trwa w sierpniu i wrześniu. Gąsienice tego pokolenia po przepoczwarczeniu się końcem lata lub jesienią zimują.
Jak chronić?
Warto sadzić w ogrodzie rośliny kwitnące od wiosny do jesieni naprzemiennie, aby motyle miały gdzie pobierać pokarm. Warto sadzić uprawne rośliny selerowate i nie zabijać gąsienic pazia, gdy te się pojawią. Warto mieć w części ogrodu „dziką” łączkę, w której skład wchodzą dzikie rośliny selerowate po to, by gąsienice tam się rozwijały i miały gdzie zimować.
