Jak uprawiać bób? – podstawowe informacje
10 stycznia, 2024
Jak uprawiać bataty? – podstawowe informacje
11 stycznia, 2024Szukasz ciekawych odmian melonów?
Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa melonów czy to w gruncie, czy pod osłonami, bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ.
Informacje ogólne
Melony to rośliny jednoroczne z rodziny dyniowate. Są to typowe warzywa, wśród których znajdziemy odmiany o owocach wytrawnych, jak również bogate w aromaty zapachowe i słodycz. Jak inne dyniowate, melony to rośliny ciepłolubne, w tym zasobne w wodę i potrzebujące ich spore ilości do rozwoju. Owoc melona zawiera niemal 91% wody.
Melony to rośliny płożące się, choć niektórzy prowadzą je także w postaci zwieszającej się bądź podwiązują. Wydaje się jednak, że najlepsza jest uprawa płożąca, zwłaszcza że działa okrywająco na glebę co ogranicza jej parowanie, a ponadto można ją prowadzić na ściółkach bądź agrowłókninie. Melon ma tendencję do krzewienia się i tworzenia pędów osiągających nawet do kilku metrów długości na których sukcesywnie pojawiają się kwiaty i owoce.
W Polsce największą popularnością cieszy się uprawa melonów siatkowych (nazwa pochodzi od charakterystycznej siatki na skórce, miąższ od jasnego po pomarańczowy), ale obok nich są także kantalupy (skórka z bruzdami zamiast siateczki, miąższ zielony lub pomarańczowy), czy też kasaba (żeberkowana lub gładka skórka, kształt wydłużony, miąższ białawy lub zielony).
Rynek odmian melonów jest bardzo duży. Kształty, kolory, ale smak owoców są bardzo zróżnicowane w zależności od zakupionej odmiany. Warto poszukiwać na rynku krajowym i zagranicznym ciekawostek odmianowych. Warto zobaczyć jakie odmiany melonów uprawiał DIONP.
Melon jest rośliną jednopienną, rozdzielnopłciową, obcopylną. Mogą na roślinach pojawiać się też kwiaty obupłciowe. Owady zapylające odgrywają bardzo dużą rolę w zapylaniu kwiatów i pomagają zawiązywać owoce. Niekiedy praktykuje się ręczne zapylanie kwiatów żeńskich pyłkiem męskim (pędzelek, ocieranie kwiatów) zwłaszcza w uprawach pod osłonami, gdzie wlot owadów zapylających jest utrudniony. W hobbystce celowo często umieszcza się koło dyniowatych hotele z murarką ogrodową, aby zwiększyć zapylanie kwiatów.
Melony jako rośliny wybitnie ciepłolubne bardzo źle znoszą chłody (choć są na rynku odmiany nieco tolerancyjniejsze na niższe temperatury), a przymrozek je niszczy.
Melony uprawia się w gruncie, pod osłonami, jak również można mieć je na balkonach i tarasach.
Termin siewu
Melony można uprawiać przez tworzenie własnej rozsady, kupno gotowej rozsady bądź siew wprost do gruntu.
Tworząc rozsadę nasiona wysiewa się zwykle od połowy marca do końca kwietnia. Nie poleca się siewów wcześniejszych, jeżeli nie ma się dobrych warunków lokalowych, w tym ogrzewanych osłon, dobrze doświetlonych. Melon szybko rośnie w warunkach domowych, więc zbyt wczesne siewy sprawiają, że sadzonki są bardzo duże, zwykle wątłe i wyblakłe na skutek małego doświetlenia i niedożywienia. Nie ma co się śpieszyć z siewem na rozsadę.
Uprawiając melony w gruncie siewy wykonuje się po minięciu ryzyka przymrozków. Siejąc melony wprost do gruntu polecamy je wcześniej podkiełkować. To wspaniały sposób na bardzo szybkie wschody. Gdy tylko ukaże się kiełek na wilgotnym papierze natychmiast przenosimy nasionka do gruntu. Ten sposób pozwala na wschody melona już po 3-4 dniach, jak będzie ciepło.
Jeżeli kupuje się gotową rozsadę, to należy pamiętać, że przenosi się ją do gruntu po minięciu ryzyka przymrozków. To samo dotyczy własnej rozsady.
Melon jest wrażliwy na chłody a mróz niszczy rośliny. Przy tworzeniu rozsady wystarczająca jest domowa temperatura, czyli 20-22oC. Można temperaturę ponieść do 23-26oC na etapie siewu i wschodów poprzez okrywanie tacy siewnej folią bądź siewu w mini-szklarenkach, co przyśpieszy proces.
Melony najlepiej rosną w temperaturach powyżej 25 stopni Celsjusza (optymalna to 26-30 stopni w ciągu dnia i powyżej 19-22 stopni Celsjusza nocą). Spadki temperatur poniżej 15 stopni Celsjusza powodują spowolnienie lub zatrzymanie wzrostu roślin.
Głębokość siewu i rozstaw siewek
Tworząc rozsadę melona zwykle do doniczek wysiewa się po 1-3 nasiona w odstępie 3-4 cm od siebie. Umieszcza się je na głębokości 1-2 cm w żyznym podłożu. Jak wszystkie wykiełkują to można uciąć jedną roślinę i zostawić dwie sztuki, albo wszystkie pozostawić, bo w późniejszym czasie można ogławiać pędy melonów, co sprawi, że krzewinki będą mniejsze.
Siejąc melony wprost do gruntu warto w podobny sposób postąpić jak przy tworzeniu rozsady. Podkiełkowywanie nasion bardzo polecamy. Niekiedy na glebach lżejszych, które mogą szybciej przesychać lepiej zastosować głębokość siewu 2-4 cm niż 1 cm.
Tworząc rozsadę melona celowo sieje się go wprost do doniczek z których od razu trafią rośliny do gruntu bowiem dyniowate nie lubią pikowania (przesadzania). Są wrażliwe na wyrywanie i przenoszenie. Nie lubią uszkadzania ich systemu korzeniowego, który słabo się regeneruje. Nie lubią zagłębiania łodyżki w glebie poniżej poziomu, na którym rosły, bowiem to sprzyja rozwojowi zgnilizn.
Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin
Melony sadzi się w gruncie po minięciu ryzyka przymrozków. Dotyczy to także uprawy w nieogrzewanych tunelach i szklarniach. Zazwyczaj sadzenie rozsady odbywa się po połowie maja (Zimna Zośka, Zimni Ogrodnicy), ale są sytuacje, że chłodny maj wymusza sadzenie roślin dopiero pod koniec maja lub na początku czerwca. Są i takie lata, że wiosna jest bardzo ciepła i sadzenie odbywa się na początku maja. W ogrzewanych osłonach sadzenie rozsady można zacząć nawet od kwietnia bądź wcześniej, jeżeli dodatkowo można zastosować doświetlanie roślin specjalnymi lampami.
Większość odmian melonów jest wrażliwa na chłody i może objawiać się to szybkim żółknięciem ich liści bądź nawet ich zrzucaniem.
Bezwzględnie należy pamiętać o hartowaniu roślin tak z uprawy własnej bądź kupnej rozsady. Hartowanie powinno trwać kilka dni i polega na przyzwyczajeniu roślin do warunków panujących na zewnątrz budynku.
Rozstaw pomiędzy roślinami zależy od intensywności wzrostu danej odmiany. Rozstaw zwykle podaje hodowca na opakowaniach nasion.
Zwykle melony sieje się lub sadzi w rozstawie w rzędzie co 50-80 cm, a odległość między rzędami wynosi zwykle 80-120 cm. Warto zastosować od razu dobry rozstaw, bo melon nie lubi przesadzania jak się zacznie w glebie zakorzeniać.
Stanowisko uprawy
Melon to roślina wybitnie ciepłolubna. Na chłód szybko reaguje stresem. Przymrozek niszczy rośliny. Melony można uprawiać i w gruncie, i pod osłonami (w tym na parapetach, balkonach i tarasach), przy czym w tunelach i szklarniach zwykle szybciej i obficiej owocuje, zwłaszcza w lata chłodne. Na północy Polski należy wybierać odmiany wczesne, bo tu okres wegetacji jest krótszy a i temperatury zwykle niższe niż na południu. W chłodnych regionach uprawa pod osłonami może pozwolić na siew ciekawych odmian mających wyższe wymagania termiczne.
Na etapie siewów, wschodów i tworzenia sadzonki, a potem po wsadzeniu roślin do gruntu warunkiem koniecznym jest zapewnienie roślinom ciepłego i słonecznego miejsca. Światło jest konieczne do prawidłowego wzrostu roślin. Najlepiej, aby stanowisko było także osłonięte od silnych wiatrów.
Melon preferuje stanowiska słoneczne, osłonięte od wiatru. Niektóre odmiany jednak mogą wymagać stanowiska nieco ocienionego, co wpływa na prawidłowe wybarwianie się skórki.
Melon poradzi sobie na różnej glebie, ale najlepsza jest próchniczna, żyzna (np. kompostowa, ziemia ogrodnicza), zasobna w składniki odżywcze i wodę. Dobrze rośliny rosną także na glebie gliniasto-piaszczystej. Na glebach piaskowych bardzo często pojawia się problem braku wody, zatem wówczas trzeba pilnować podlewania i nawożenia. Niedobór wody poważnie wpływa na spadek kwitnienia i plonowania. Odczyn gleby pod melona to zwykle pH 6,0-7,0. Zbyt kwaśna gleba, zbyt stresowe warunki termiczno-wilgotnościowe mogą wywołać u melona zjawisko tzw. suchej zgnilizny owocu/kwiatu czyli niemożności pobrania wapnia (Ca), co objawia się gniciem owocu w miejscu z którego wyrastał kwiat.
Melon jak i inne dyniowate potrzebuje dużej ilości wody, ale nie może gleba być podmokła, gdyż szybko wówczas rozwój rośliny jest zahamowany, zżółkną liście i niekiedy gniją korzenie.
Bardzo dobrze melon reaguje na ściółkowanie, które dodatkowo ogranicza parowanie wody z gleby i ogranicza rozwój chwastów.
Nawożenie
Melon obok zapotrzebowania na wodę lubi stanowiska zasobne w pokarm. Dobrze reaguje na nawożenie. Zazwyczaj używa się nawozów wieloskładnikowych. Zwykle nawożenie zaczyna się dopiero po wsadzeniu roślin do gruntu. Melon dobrze rośnie w pierwszym roku po oborniku. Można także stosować na etapie sadzenia sadzonek nawozy wolnodziałające przez kilka miesięcy. Zwykle nawozy podaje się pod korzeń. Melon zwykle wymaga regularnego nawożenia co 2-3 tygodnie, w szczególności jak uprawiany jest w donicach.
W warunkach stresowych (upał, brak wody, zalanie) melon może mieć problem z poborem wapnia (Ca) z gleby, zwłaszcza, że pierwiastek ten słabo migruje w tkankach roślinnych. Z tego powodu może pojawić się choroba fuzjologiczna w postaci suchej zgnilizny wierzchołkowej owocu/kwiatu. Podobna sytuacja może pojawić się na glebach kwaśnych. Pomocą w takiej sytuacji jest opryskiwanie roślin nawozem wapniowym.
Zabiegi pielęgnacyjne
Melon wymaga regularnego podlewania oraz pilnowania nawożenia. Gleba ma być wilgotna a nie zalana. Nie należy podlewać roślin zbyt zimną wodą. Zbyt dużo wody i jej stagnacja w glebie sprawi, że rośliny zaczną żółknąć i zrzucać liście. Na początku uprawy w gruncie, gdy pojawiają się dni z silnym promieniowaniem słonecznym niekiedy stosuje się okresowe cieniowanie sadzonek, gdyż silne promieniowanie słoneczne może uszkadzać delikatne liście młodych sadzonek. Nie podlewa się melonów po liściach w ciągu dnia, co może wywołać oparzenia słoneczne. Niekiedy w trakcie dni z bardzo wysokimi temperaturami, ale i silnym promieniowaniem słonecznym zawiązane owoce zacienia się, aby skórka nie uległa oparzelinie.
W okresie wiosennym, gdy temperatury są jeszcze nieustabilizowane to z chwilą zapowiedzi ich spadku warto okrywać stanowisko z wysianymi bądź wysadzonymi melonami agrowłókniną celem ochrony roślin przed wychłodzeniem. Przymrozek jak się pojawi to zwykle niszczy melony.
Podczas uprawy melona w gruncie i pod osłonami niekiedy praktykuje się sztuczne zapylanie kwiatów pyłkiem męskim, jeżeli aktywność owadów zapylających jest niska. W okolicach uprawy dyniowatych ogólnie zaleca się, aby były rośliny kwitnące przyciągające zapylacze.
W uprawie melona (w zależności od odmiany i intensywności jej wzrostu) jest także możliwość prowadzenia go na określoną liczbę pędów np. 2-3, stąd wszystkie pozostałe się wycina.
Część ogrodników praktykuje przycinanie pędów melona. Polega to na tym, że po ukazaniu się 4 liścia przycina się pęd, co pobudza roślinę do rozkrzewienia się. Gdy te boczne pędy będą miały do 8-10 liści znowu się tnie pędy ponad tymi liśćmi co pobudza rośliny do wytwarzania pędów z kwiatami żeńskimi (na roślinie są kwiaty męskie i żeńskie – owoce pojawiają się tylko na żeńskich). Nieowocujące pędy się usuwa całkowicie, aby roślina nie traciła sił. Na pędzie pozostawia się wówczas do 4-5 owoców, resztę roślina zwykle nie wykarmia, stąd chodzi o to by nie zabierały pokarmu i wody pozostałym. Warto końcem sierpnia lub we wrześniu każdy pęd uszczknąć (ogłowić – usunąć stożek wzrostu), aby roślina już nie rosła na długość i nie zawiązywała nowych kwiatów. Ma to na celu przyśpieszyć dojrzewanie owoców przed nadejściem chłodniejszych dni oraz przymrozków.
Na bieżąco sprawdza się czy na roślinach nie ma chorób i szkodników. Ochrona roślin niekiedy jest potrzebna jak pojawiają się zagrożenia w dużym nasileniu.
