Jak uprawiać bób? – podstawowe informacje

Szukasz ciekawych odmian bobu?

Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa bobu w gruncie, bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ.

Informacje ogólne

Bób (Vicia faba var. major) to roślina z rodziny bobowatych, a dokładnie bobowatych grubonasiennych (dawniej motylkowate). Potocznie określany jest mianem wyki bób. Uprawiany jest jako warzywo jednoroczne tzw. strączkowe. Jest to jedna z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka, która pod kątem odżywczym przewyższa choćby groch czy fasolę.

Jest to bardzo cenna roślina białkowa, a zarazem roślina, która na korzeniach ma brodawki, w których żyją bakterie symbiotyczne gatunku Rhizobium leguminosarum bv. Viceae mogące wiązać azot atmosferyczny i wykorzystywać go do nawożenia rośliny, a potem do nawożenia gleby po zagospodarowaniu resztek pożniwnych. Bakterie aktywniej wiążą azot w wyższych temperaturach. Brodawki pojawiają się w temperaturze 18-22^oC, zwykle w 2 tygodniu po siewie.

Dzięki głęboko sięgającym korzeniom (ponad 1 m długości) rośliny te poprawiają strukturę gleby, w tym pobierają składniki pokarmowe z głębszych warstw podłoża do których nie wszystkie rośliny mogły sięgać.

Na rynku znajdują się odmiany bobu karłowe (do 45 cm wysokości), średniowysokie (50-100 cm) i wysokie (ponad 1 m wysokości). Te wysokie mogą wylegać. Wśród odmian bobu można spotkać odmiany samokończące oraz odmiany charakteryzujące się ciągłym wzrostem. Te o ciągłym wzroście można ogławiać, by łatwo nie wylegały. Odmiany samokończące zwykle mają mniejsze nasion, aniżeli te o wzroście ciągłym.

Rynek nasion jest bogaty w ofertę różnych odmian bobu. Obok wczesności, wysokości, typu wzrostu (ciągły, samokończący), koloru kwiatów, wielkości strąków i sposobu ich osadzenia na roślinie, plenności można znaleźć odmiany o jasnych nasionach (białawe, biało-zielone), jak również w kolorze różowym. Suche nasiona bobu mają jednak odcień brązowawy.

Bób dobrze sobie radzi w chłodnych warunkach. Wschody pojawiają się już w temperaturze 3-4°C, a siewki wytrzymują przymrozki do -4°C. Optymalna temperatura do uprawy bobu to 18-22°C.

Uprawiając bób trzeba pamiętać, że źle reaguje na suszę. Woda jest potrzebna zwłaszcza podczas pęcznienia i kiełkowania nasion, kwitnienia, zawiązywania strąków oraz w czasie dojrzewania nasion. Brak wody w okresie kwitnienia roślin może szczególnie mocno obniżyć plon nasion.

Bób uprawia się w gruncie, na grządkach podwyższanych, niektórzy wysiewają go w tunelach, a także jest obecny w uprawie pojemnikowej na balkonach i tarasach. Warto wiedzieć, że najczęściej sieje się go wprost do gruntu, ale niektórzy również robią sobie jego rozsadę.

Termin siewu

Bób wysiewa się wprost do gruntu od połowy marca do połowy kwietnia. Ten sposób uprawy jest najpowszechniej stosowany przez hobbystów i nie niesie ze sobą dużego ryzyka związanego z mrozem i tym samym kosztów.

W przypadku tworzenia rozsady to siewy do doniczek lub multiplatów wykonuje się od połowy lutego do początku marca. Takie siewy prowadzi się pod osłonami, po czym wyrosłe sadzonki przenosi się w docelowe miejsce uprawy na zewnątrz bądź wsadza się je do gleby w wysokich tunelach bądź szklarniach, gdzie mają być uprawiane. Tworzenie rozsady praktykuje się by mieć wcześniej zbiory nasion. W ogrodnictwie hobbystycznym niekoniecznie trzeba się tak spieszyć, no chyba, że komuś zależy.

Chcąc przyspieszyć kiełkowanie nasion bobu, to można je przez dobę moczyć w wodzie i następnie posiać do gleby.

Gdy wiosna jest chłodna to można miejsce wysiewu bobu okryć agrowłókniną, co przyspieszy rozwój roślin.

Głębokość siewu i rozstaw siewek

Bób wysiewa się wprost do gruntu na głębokość 4-6 cm. Na glebach cięższych wystarczy 4-5 cm, natomiast na lekkich lepiej je posiać na 5-6 cm. W multiplatach zwykle głębokość siewu to 4 cm.

Bób można siać wprost do gruntu pojedynczo w rzędach. W takiej uprawie nasionko od nasionka dzieli odległość 10-15 cm, a rząd od rząd od rzędu jest w odległości 40-60 cm. Mając większą uprawę można co 2-3 rząd pozostawić 50-70 cm przejście, aby łatwiej było na bieżąco zbierać strąki, gdyż bób ma kruche pędy, które łatwo się wyłamują.  

Bób można także siać gniazdowo wprost do gruntu. W takim celu obok siebie umieszcza się po 2-4 nasiona, a kolejne gniazdo tworzy się w odległości 20-40 cm. Przy takiej uprawie można zachować taki sam rozstaw rzędów jak przy siewie rzędowym.

Tworząc rozsadę, bób można siać pojedynczo do mniejszych doniczek bądź po 2-3 nasionka w nieco większe pojemniki.

Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin

Ogrodnicy tworzący rozsadę bobu mogą ją wysadzać na zewnątrz od drugiej połowy marca do początku kwietnia. Konieczne jest jednak kilkudniowe zahartowanie roślin, aby się przyzwyczaiły do warunków zewnętrznych. Po wysadzeniu rozsady z uwagi na wczesny termin może zaistnieć konieczność okrywania uprawy w okresach spadków temperatur, co pozwoli na prawidłowy wzrost roślin.

Uprawiając bób z rozsady zwykle sadzi się sadzonki rzędowo co 10-20 cm, jeżeli były wysiewane do doniczek pojedynczo lub co 20-40 cm jak były siane w doniczkach gniazdowo.

Odległość rzędów od siebie to 40-60 cm przy sadzeniu sadzonek.

Stanowisko uprawy

Bób preferuje stanowisko słoneczne, ewentualnie lekko zacienione. Dobrze jakby było to stanowisko osłonięte od silnych wiatrów, co pozwala uchronić rośliny przed wyleganiem wysokich odmian. Dobry przewiew powietrza w uprawie ogranicza rozwój chorób grzybowych.

Bób lubi gleby ciężkie, ale żyzne, bogate w materię organiczną i o dobrej strukturze. Można go uprawiać także na glebach lżejszych, ale konieczne jest tu regularne nawadnianie i nawożenie. Bób słabo rośnie na glebach piaszczystych. Mając słabą glebę można bób uprawiać w dołkach, w których umieszcza się żyzne podłoże np. kompostowe, które niekiedy wzbogaca się hydrożelem, jeżeli przewiduje się problem z regularnym podlewaniem roślin w okresach suszy.

Odczyn gleby powinien być lekko kwaśny lub zbliżony do obojętnego (pH 6,2-7,0). Na glebach kwaśnych rośliny słabo rosną.

Bób uprawia się w 2-3 roku po oborniku, ewentualnie na glebach bardzo słabych w pierwszym roku po aplikacji tego nawozu. Nie należy siać bobu w ziemię świeżo nawożoną obornikiem lub kompostem, co sprzyja pojawowi śmietki kiełkówki i śmietki glebowej uszkadzających nasiona i młode siewki.

Bób bardzo dobrze reaguje na ściółkowanie, które dodatkowo ogranicza parowanie wody z gleby i ogranicza rozwój chwastów.

Nie sieje się bobu po sobie. Należy starać się go także odizolować of fasoli i grochu z uwagi choćby na podobne choroby i szkodniki.

Bób dobrze rośnie w sąsiedztwie warzyw kapustnych, marchwi, kukurydzy, pasternaku, sałaty i ziemniaków. Unika się siewu bobu koło pomidorów, selera, buraka i pora.

Nawożenie

Bób obok zapotrzebowania na wodę lubi stanowiska zasobne w pokarm. Zwykle jak podłoże jest żyzne, to nawożenie nie jest potrzebne, ale na uboższych miejscach dobrze reaguje na nawożenie. Zazwyczaj używa się nawozów wieloskładnikowych, a nie samego azotu.

Jak wspomniano w dobrych warunkach pogodowych, bób wytwarzając brodawki korzeniowe z bakteriami azotowymi sam może się wspomagać tym makroskładnikiem. Trzeba jednak wiedzieć, że nie zawsze liczba brodawek wystarczy do odżywiania roślin. Nie może w glebie brakować azotu jako takiego. Z tego powodu w hobbystyce zaleca się nawet pod uprawę bobu zastosowanie nawozu wieloskładnikowego, aby wspomóc rośliny. Nawóz ten najlepiej podać przedsiewnie do gleby i to powinno wystarczyć. Bardzo poleca się zbadać skład odżywczy gleby, aby wiedzieć jakie mikro i makroskładniki w niej są, w tym jakie jest pH.

Warto wiedzieć, że bób niekorzystnie reaguje na nawozy zawierające chlor.

Niektórzy stosują w trakcie wegetacji opryskiwanie bobu nawozami dolistnymi.

Zabiegi pielęgnacyjne

Bób wymaga regularnego podlewania w okresach suszy oraz ewentualnie pilnowania nawożenia. Gleba ma być wilgotna a nie zalana. Zbyt dużo wody i jej stagnacja w glebie sprawi, że rośliny zaczną żółknąć.

W okresie wiosennym, gdy temperatury są jeszcze nieustabilizowane to z chwilą zapowiedzi ich znaczącego spadku warto okrywać stanowisko z wysianymi nasionami na etapie kiełkowania bądź wysadzonymi roślinami bobu agrowłókniną, celem ochrony roślin przed wychłodzeniem. Przymrozek jak się pojawi siewki powinny przetrwać, jeżeli nie są to bardzo duże spadki temperatur.

Przy odmianach bobu wysokorosnących warto stosować wokół nich podpórki bądź je obwiązywać, aby podczas silnych deszczy i wiatru nie przewróciły się. Można także u takich odmian o ciągłym wzroście zastosować ogławianie, czyli usunięcie wierzchołka rośliny. Odcięcia wierzchołka dokonuje się wówczas, gdy na roślinie są już zawiązane 4-6 strąków, bo to z nich będzie plon. Więcej strąków roślina zwykle nie jest w stanie wykarmić. Usunięcie stożka ogranicza także pojaw mszyc, które zwykle w tej części rośliny najchętniej zakładają kolonie – tu tkanki są cienkie i jest najwięcej cukrów.

Na bieżąco sprawdza się czy na roślinach nie ma chorób i szkodników. Ochrona roślin niekiedy jest potrzebna jak pojawiają się zagrożenia w dużym nasileniu.

Autorzy: Paweł i Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl