Jak uprawiać dynię? – podstawowe informacje
10 stycznia, 2024
Jak uprawiać imbir
10 stycznia, 2024Szukasz ciekawych odmian cebuli z dymki?
Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa cebuli czy to w gruncie, czy pod osłonami, bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ.
Informacje ogólne
Cebula czyli czosnek cebula (Alium cepa) jest także nazywana skulibabą, cebula zwyczajną, cebulą ogrodową bądź dymką. Jest to roślina dwuletnia z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae).
U cebuli częścią jadalną nie jest korzeń, lecz mięsiste pochwy liściowe (organ spichrzowy). Ponadto spożywa się liście, czyli szczypior. Pochwy liściowe (cebule) mogą mieć różny kształt, od okrągłego, przez spłaszczone po mniej lub bardziej wydłużone. Kolor cebul jest też zmienny, od różnych odcieni żółtego, przez biały, różowy aż po fioletowoczerwony.
Cebulę uprawia się dla jej wartości odżywczych, prozdrowotnych, które także są połączone z charakterystycznym smakiem związanym z zawartością substancji siarkoorganicznych. One też powodują, że po rozkrojeniu cebuli unosi się S-tlenek tiopropanolu, który wywołuje łzawienie. Na rynku dostępne są odmiany cebuli mniej lub bardziej ostre.
Choć cebula jest rośliną dwuletnią to jest uprawiana głównie jako warzywo jednoroczne dla celów pozyskania pochew liściowych (cebul) oraz szczypioru (pusty w środku). Pozostawiona na drugi rok zakwitnie. Zdarzają się sytuacje, że wskutek chłodów wiosennych rośliny przejdą jarowizację i zaczną kwitnąć w pierwszym roku uprawy, co jest niepożądane.
Cebula dymka to nic innego jak cebula uprawiana z młodocianych cebulek, które określa się tym mianem. Pomija się tu etap jej siewu. Cebula dymka to jednak cebula siana z nasion, niemniej za ten proces odpowiada producent, który ją wykopuje, gdy jest ona jeszcze w stadium młodocianym (w pierwszym roku po siewie), a następnie sprzedaje do kontynuacji uprawy celem uzyskania większych cebul i szczypioru. Na etapie produkcji dymki rozwój rośliny zostaje celowo zatrzymany, żeby cebula nie urosła za duża.
Cebula uprawiana z dymki jest kojarzona głównie z jej wysadzaniem w okresie wiosennym, jednakże na rynku są także dostępne odmiany tzw. dymki ozimej, którą wysadza się do gleby przed zimą a plon zbiera się od wiosny.
Cebula uprawiana z dymki wysadzanej wiosną najlepiej rozwija szczypior w temperaturze 12-15°C oraz gdy jest stosunkowo krótki dzień. Największy przyrost masy cebul następuje w temperaturze 16-20°C. Wyższe temperatury (20-25oC) są pożądane w okresie załamywania szczypioru i dojrzewania cebul.
Cebula uprawiana z dymki ozimej ma mniejsze wymagania cieplne. Tego typu cebule tuż po posadzeniu znoszą krótkotrwałe mrozy dochodzące nawet do –15°C. Dopiero starsze cebule w okresie wiosennym mogą być uszkadzane przez przymrozki.
Cebulę z dymki uprawiać można w gruncie, na grządkach podwyższanych, niektórzy sadzą ją pod osłonami, ale także jest obecna w uprawie pojemnikowej w domach, na balkonach i tarasach. Przy uprawie parapetowej głównym celem sadzenia dymki nie jest pozyskanie większej cebuli, lecz korzystanie na bieżąco z szczypioru
Cebula z dymki w zależności od zastosowanej odmiany może być rośliną dnia krótkiego, pośredniego bądź długiego. Z tego względu należy przestrzegać zaleceń producentów, aby osiągnąć cel uprawowy.
Uprawa cebuli z dymki zamiast z nasion bardzo upraszcza pracę, jest też mniejsze ryzyko, że coś się nie uda. W porównaniu do siewu takich samych odmian, dzięki sadzeniu dymki otrzymuje się plon gotowych cebul około 3-4 tygodni wcześniej.
Trzeba jednak pamiętać o poważnej wadzie tej metody – na rynku jest stosunkowo niewiele odmian cebuli w postaci dymki. Największe bogactwo jest w postaci nasion. Pasjonaci odmianowi zatem zwykle prowadzą własne siewy bądź sami sobie wytwarzają dymkę (po siewie nasion zwykle młode cebulki dymki wykopuje się po 100-110 dniach, uprzednio załamując szczypior by zakończyć wegetację).
Kupując cebulę dymkę trzeba pamiętać, że musi być wolna od chorób. Żadnej pleśni, żadnych zgnilizn, żadnych plam na cebulach nie powinno być. Cebula dymka powinna mieć oczywiście paszport roślin, no chyba że mamy własną, którą sami stworzyliśmy.
Cebula dymka musi być sucha. Nie może wypuszczać szczypioru. Jeżeli wypuszcza to oznacza, że była przetrzymywana w zbyt ciepłym i wilgotnym miejscu. Taką dymkę z widocznym szczypiorem lepiej pędzić na szczypior w domu.
W sprzedaży dostępna jest dymka o różnej wielkości. Im mniejsza dymka tym lepiej. Te większe dadzą szybciej plon dużych cebul, ale przy uprawie na późny zbiór lepiej wybierać dymkę małą. Cebula dymka pod kątem wielkości cebul jest sprzedawana w czterech klasach:
I – cebule bardzo małe (o średnicy 0,5–1,0 cm), II – cebule małe (średnica 1,0–1,5 cm), III – cebule większe (średnica 1,5–2,0 cm) oraz klasa IV – cebule duże (średnica 2,0–2,5 cm).
Cebula jest rośliną rozwijającą płytki system korzeniowy, dlatego też jest wrażliwa na suszę.
Termin sadzenia
Uprawa cebuli z dymki jest banalnie prosta. Gotowe cebulki (dymkę) należy posadzić do gleby. Termin sadzenia przypada zwykle w marcu i kwietniu.
Przy uprawie dymki ozimej trzeba sprawdzić jaką odmianę się kupiło i co producent zaleca. Dlaczego tak? Otóż jedne zalecenia mówią, że dymkę odmian ozimych cebuli powinno się wysadzać we wrześniu lub październiku. Z kolei jeszcze inni producenci materiału roślinnego zalecają sadzenie ich dymki ozimej późną jesienią, czyli byłby to listopad a nawet początek grudnia. Przy uprawie cebuli ozimej nawet profesjonaliści wskazują na ryzyko strat związanych z zimowaniem roślin. Ostatnie lata to bardzo ciepłe jesienie, zatem chodzi o to, żeby nie nastąpił zbyt intensywny rozwój takiej dymki ozimej. Ma ona w czasie jesieni dobrze się ukorzenić, a kontynuację rozwoju będzie odbywała w kolejnym roku.
Gdy wiosna jest chłodna to można miejsce wysadzania dymki okryć agrowłókniną, co przyśpieszy rozwój roślin.
Gdy zapowiadana jest zima mroźna i bezśnieżna to stanowisko z wysadzoną dymką ozimą można okryć agrowłókniną. Nie można jednak osłonami doprowadzić do przegrzania gleby w dobie zmiennej pogody w zimie co wprowadzi rośliny w aktywny wzrost.
Wskazuje się, że przy uprawie cebuli z dymki ozimej lepiej wysadzać cebulki większe niż drobniejsze, bo warunkują lepsze zimowanie.
Głębokość sadzenia i rozstaw roślin
Cebulę dymkę do uprawy wiosennej sadzi się w ten sposób, że 1/3 cebulki wystaje z gleby a reszta jest dobrze osadzona w podłożu (warto ugnieć glebę wokół cebulki). Oczywiście cebulę sadzi się szerszą częścią w dół, a węższą u góry, bo to z niej będzie wyrastał szczypior.
Przy sadzeniu cebuli z dymki ozimej umieszcza się ją pod ziemią na głębokość 4-5 cm. Na powierzchni gleby zatem nie widać cebul. Miejsce zakopania cebulek trzeba dokładnie ugnieść.
Przy uprawie cebuli z dymki wiosennej i ozimej zwykle stosuje się ten sam rozstaw. Chcąc mieć większe cebule trzeba zwiększyć dystans pomiędzy roślinami. W rzędzie zatem dymkę wysadza się co 6-8 lub niekiedy (przy odmianach tworzących duże cebule) nawet co 9-10 cm. Rozstaw pomiędzy rzędami to 20-30 cm.
Stanowisko uprawy
Cebula preferuje stanowiska słoneczne, ciepłe, najlepiej osłonięte od silnych wiatrów. Jako roślina płytko korzeniąca się jest wrażliwa na suszę, szczególnie w czasie wschodów oraz intensywnego przyrostu cebul.
Cebula wymaga gleb żyznych, próchnicznych, niezaskorupiających się, które dobrze zatrzymują wilgoć, ale zarazem nie są podmokłe. Uprawiając ją na glebach gliniastych, ale również i na piaszczystych warto podłoże wzbogacić o ziemię kompostową bądź zwykłą ogrodniczą, aby poprawić jej warunki glebowe. Na glebach podmokłych, na których stagnuje woda rośliny częściej gniją i wypadają.
Cebulę można uprawiać na stanowisku w pierwszym bądź drugim roku po oborniku.
Dobrymi przedplonami dla cebuli są: rzepik, gorczyca, ogórek, dynia, melon, groch, fasola, wyka, peluszka, łubin, zboża (za wyjątkiem owsa), kukurydza, sałata, marchew, pomidor, facelia, kalafior. Z uwagi na bardzo duże zagrożenie ze strony nicieni-szkodników roślin (np. niszczyk zjadliwy) nie powinno się uprawiać cebuli w monokulturze, a po innych warzywach cebulowatych jak: czosnek, por, szczypiorek czy cebula siedmiolatka. Nie powinno uprawiać się cebuli na stanowiskach na których rosły wcześniej rośliny będące żywicielem dla niszczyka zjadliwego np. koniczyna czerwona, lucerna oraz bobik i bób. Cebulę na danym miejscu lepiej uprawiać co 4 lata.
Optymalny odczyn gleby dla cebuli to pH 6,5–7,0. Gdy uprawia się ją na glebach torfowych np. na grządkach podwyższanych pH może wynieść 5,5-6,0. Cebula ogólnie nie lubi gleb kwaśnych ani zasadowych, które powodują, że nie może pobrać części składników pokarmowych.
Cebulę można uprawiać na ściółce, która ogranicza chwasty, ale i utrzymuje wilgoć w glebie.
Cebula bardzo dobrze rośnie obok marchwi i te dwa warzywa sobie wzajemnie pomagają. Cebula zapachem odstrasza połyśnicę marchwiankę a marchew zmyla muchy śmietki cebulanki. Inne dobre towarzystwo to marchew, burak, sałata, pietruszka, pasternak, pomidor, truskawka, por, ogórek, cukinia.
Warto unikać uprawy cebuli koło fasoli, grochu, łubinu, lucerny, czy też szparagów.
Nawożenie
Cebula obok zapotrzebowania na wodę lubi stanowiska zasobne w pokarm. Zwykle jak podłoże jest żyzne, to nawożenie nie jest potrzebne, ale na uboższych miejscach dobrze reaguje na nawożenie. Zastosowane nawozy organiczne powinny dać roślinom wszystkiego co jest potrzebne. Zazwyczaj używa się nawozów wieloskładnikowych, a nie samego azotu, które aplikuje się przed uprawą roślin wiosną i to powinno wystarczyć na całą uprawę o ile nie są to stanowiska bardzo słabe. W przypadku uprawy cebuli z dymki ozimej, najlepiej wiosną po ruszeniu wegetacji zastosować płynny nawóz wieloskładnikowy.
Niektórzy stosują w trakcie wegetacji stosują nawożenie przez podlewanie nawozami ekologicznymi. Można stosować w cebuli biostymulatory poprzez wieczorne opryskiwanie roślin.
Zabiegi pielęgnacyjne
Cebula wymaga regularnego podlewania w okresach suszy oraz ewentualnie pilnowania nawożenia, zwłaszcza w uprawie pojemnikowej. Gleba ma być wilgotna a nie zalana. Zbyt dużo wody i jej stagnacja w glebie sprawi, że rośliny zaczną gnić.
W okresie wiosennym, gdy temperatury są jeszcze nieustabilizowane to z chwilą zapowiedzi ich znaczącego spadku warto okrywać stanowisko z wysadzoną dymką na etapie rozwoju szczypioru agrowłókniną, celem ochrony roślin przed wychłodzeniem. Podobnie można uczynić zimą, gdy została posadzona dymka ozima, a zima jest mroźna i nie ma okrywy śnieżnej. W tym czasie używa się agrowłókniny gęstej.
Z chwilą wykrycia roślin uszkodzonych przez nicienie należy jak najszybciej je wyrywać i niszczyć (spalić) a następnie na to miejsce wdrożyć bezwzględny płodozmian.
Celem poprawy wielkości cebul należy wycinać pędy kwiatostanowe zanim się rozwiną. Zabierają one bowiem wodę i składniki odżywcze cebuli, która wówczas będzie mniejsza i gorsza w smaku.
Niektórzy praktykują wyłamywanie szczypioru celem przyśpieszenia dojrzewania cebul. Zwykle robi się to latem. Cebula jednak sama doprowadza do wyłamania i zaschnięcia szczypioru – kwestia poczekania.
Po wykopaniu cebul z zaschniętymi szczypiorami warto je pozostawić na glebie, aby w ciepłe i słoneczne dni dokładnie wyschły owiewane powietrzem.
Należy pamiętać, że łuski na cebuli są warstwą ochronną. Nie powinno się ich obrywać, bo wówczas cebula przechowywana szybciej zgnije. Poza tym nie należy rzucać i obijać cebul, bo to też pogorszy ich przechowywanie. Nie każda odmiana cebuli nadaje się na długie magazynowanie po zbiorach.
Na bieżąco sprawdza się czy na roślinach nie ma chorób i szkodników. Ochrona roślin niekiedy jest potrzebna jak pojawiają się zagrożenia w dużym nasileniu.
