Petunia odmiany „Midnight Gold” – żółto-fioletowe, pełne kwiaty
4 maja, 2021
Poparzenia słoneczne roślin – białe plamy na liściach
1 czerwca, 2021Zimowit to roślina występująca naturalnie w Polsce, gdzie jest objęty częściową ochroną gatunkową
Zimowit jesienny (Colchicum autumnale) to bylina należąca do rodziny zimowitowatych (Colchicaceae). W warunkach naturalnych występuje w całej Europie, przy czym w Polsce najczęściej na południu i zachodzie kraju, gdzie możemy spotkać go na podgórskich łąkach i w widnych lasach mieszanych. Najwyżej położone stanowisko w naszym kraju, gdzie roślina występuje w przyrodzie w stanie dzikim znajduje się w Tatrach na Polanie Chochołowskiej.
Jest to gatunek objęty w Polsce ochroną częściową (do 2014 r. znajdował się również na liście roślin objętych ochroną całkowitą), gdyż na skutek pozyskiwania cebul ze stanowisk naturalnych oraz z uwagi na tendencję do zaorywania i osuszania łąk, populacja zimowita ulega zmniejszeniu. Biorąc to pod uwagę, zalecamy, aby do celów uprawy w ogrodzie zaopatrywać się w sadzonki z legalnego źródła.
Cykl rozwojowy zimowita jest bardzo ciekawy – liście i torebkę nasienną wytwarzają wczesną wiosną (liście w zależności od warunków już od marca), następnie w czerwcu liście zasychają i roślina przechodzi w okres spoczynku letniego, aby końcem sierpnia/we wrześniu wydać kwiaty. Jest to roślina mrozoodporna (zimują cebule) oraz długowieczna, dlatego warto co kilka lat rozsadzać bulwy, aby zapobiec ich drobnieniu.
Liście zimowitów pojawiają się wczesną wiosną, są intensywnie zielone o lancetowatym kształcie i szerokości w granicach 2 - 4 cm. Roślina osiąga wysokość od 8 cm do nawet 30 cm i rozrasta się na szerokość do 15-20 cm. Liście zasychają początkiem lata, jednak nie należy ich obrywać, ponieważ może to spowodować uszkodzenie bulwy (można je przyciąć tuż przy ziemi).
Lejkowate kwiaty w kolorze różowo-fioletowym, liliowym lub białym pojawiają się późnym latem i jesienią, w okresie od końca sierpnia do września, a nawet w październiku, chociaż znane są przypadki, gdy zimowity jesienne zakwitały wiosną. Kwiaty wraz z białą rurkowatą łodyżką, na której są osadzone, dorastają do 10-20 cm wysokości. Okres kwitnienia to około 2-3 tygodnie. Z uwagi na swój kształt bywają mylone z krokusami jesiennymi, choć są od nich większe, różnią się także ilością pręcików (krokus ma ich trzy, natomiast zimowit sześć). Warto wspomnieć, że obecność zimowitów w ogrodzie przyczynia się do ochrony bioróżnorodności, gdyż kwiaty tej rośliny są zapylane nie tylko przez pszczoły, ale również przez trzmiele.
Zimowity wytwarzają owoce w postaci rozwijających się pod ziemią zalążni, które wiosną wraz z liśćmi wyrastają na powierzchnię. W torebce nasiennej znajdują się kuliste, ciemne nasiona, które dojrzewają w okresie lipca, czyli w okresie gdy roślina przechodzi w stan spoczynku.
Zarówno uprawa, jak i rozmnażanie zimowitów nie jest trudne. Roślinę rozmnaża się najczęściej poprzez rozsadzanie bulw i ich podział. Zabieg taki wykonuje się w czasie letniego spoczynku rośliny (lipiec-sierpień), na około miesiąc przed kwitnieniem. Z jednej bulwy matecznej wyrastają najczęściej dwie lub trzy bulwy przybyszowe, które roślina wytwarza wiosną i wczesnym latem. Cebule są stosunkowo duże, pokryte brązową łuską, osiągają średnicę 2-4 cm i długość nawet do 5-6 cm. Aby uzyskać najlepszy efekt sadzi się je w rozstawie co około 15-20 cm lub w ilości ok. 20-25 szt. na 1 m2, na głębokości odpowiadającej 2-3 średnicom sadzonej cebuli, dlatego w zależności od jej wielkości, głębokość sadzenia będzie różna. Z jednej bulwy wyrasta od 3 do 8 liści i do 6 kwiatów. Zimowity można rozmnażać także z nasion, zaraz po ich zebraniu, jednak w uprawach amatorskich jest to rzadko spotykany sposób uprawy tych kwiatów.
Roślina nie jest bardzo wymagająca pod względem stanowiska, lubi miejsca nasłonecznione, wilgotne, ale dobrze znosi także lekkie zacienienie. Gleba powinna być przepuszczalna, żyzna, niezbyt lekka, najlepiej gliniasto-piaszczysta, o neutralnym do lekko zasadowego pH. Zimowity nie wymagają specjalnego nawożenia, w zupełności wystarcza nawóz wieloskładnikowy zastosowany wiosną w okresie rozwoju liści, lub nawozy naturalne np. kompost.
Warto pamiętać, że cała roślina jest silnie trująca (po spożyciu) zarówno dla ludzi, jak i dla takich zwierząt jak bydło i konie. Zawarta w zimowitach kolchicyna i inne alkaloidy wywołują wiele niebezpiecznych dla zdrowia i życia objawów już po około 4-6 godzinach od zjedzenia. Uszkadzają wątrobę, powodują zaburzenia neurologiczne i zaburzenia termoregulacji, a ostatecznie paraliż układu oddechowego i w następstwie śmierć. Co ciekawe substancje zawarte w zimowitach nie szkodzą np. owcom i kozom. Nie należy jednak spożywać mleka od zwierząt, które były karmione paszą zawierającą kwiaty, liście lub nasiona zimowita, gdyż zwarte w nich alkaloidy przenikają do mleka i powodują, że staje się ono trujące dla człowieka. Zdarzają się przypadkowe zatrucia tymi roślinami, głównie dlatego, że młode liście zimowita bywają mylone z liśćmi czosnku niedźwiedziego, na szczęście są to rzadkie sytuacje.
Zimowit jesienny to także roślina lecznicza, surowcem lekarskim są nasiona oraz bulwy, jednak z uwagi na trujące właściwości nie należy samodzielnie wykorzystywać jej do leczenia. Tym bardziej, że nawet leki wytwarzane z zimowita stosuje się pod ścisłą kontrolą lekarza, gdyż nawet lecznicze dawki są toksyczne. Preparaty przygotowane na bazie suszonych bulw i nasion wykazują działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, dlatego są wykorzystywane w leczeniu ataków skazy moczanowej (dny), w schorzeniach reumatycznych, czy chociażby w leczeniu raka skóry (maść). Zimowity chętnie uprawia się w ogrodach w charakterze rośliny ozdobnej, szczególnie na rabatach, w ogrodach skalnych, na trawnikach, zarówno pojedynczo jak i w dużych kępach. Do uprawy dostępnych jest wiele odmian, w tym o kwiatach białych, biało-liliowych lub pełnych (zarówno białych, jak i jasnofioletowych).
Odmiany najczęściej spotykane w sprzedaży to:
Warto zatem wprowadzić zimowity jesienne do swojego ogrodu, nie tylko z uwagi na urokliwe kwiaty w kilku kolorach, ale też dlatego, że stanowią jedną z później kwitnących roślin.
