Sucha zgnilizna wierzchołkowa arbuza – problem z wapniem (Ca)
16 sierpnia, 2023
Ogławianie pomidorów (obrywanie stożków wzrostu) – po co to się robi i czy trzeba?
20 sierpnia, 2023Szara pleśń poraża niemal wszystkie rośliny w ogrodzie, w tym pomidory
Szara pleśń to jedna z najczęściej obserwowanych chorób na różnych roślinach uprawianych przez człowieka, w tym pojawa się m.in. na pomidorach.
Chorobę wywołuje grzyb Botrytis cinerea, który jest polifagiem co oznacza, że ma wiele roślin żywicielskich, które nie muszą być ze sobą spokrewnione. To z drugiej strony pozwala grzybowi łatwo się przenosić z rośliny na roślinę. Nie ma tu znaczenia czy to roślina ozdobna czy warzywo, czy uprawa sadownicza. Jak grzyb się pojawi w ogrodzie na jednej roślinie to może szybko opanować kolejne uprawy, jeżeli pogoda będzie sprzyjająca dla jego rozwoju. Jak grzyb pojawi się u sąsiada na działce ROD to może zaraz być i u nas. Grzyb nie zna granic.
Jakie warunki sprzyjają szarej pleśni?
Kto uprawia pomidory być może zauważył, że najczęściej szara pleśń zaczyna pojawiać się pod koniec lata, choć w niektórych sezonach wegetacyjnych ujawnia się na pomidorach już od wiosny. Zwykle wcześniej pojawia się w uprawach pod osłonami, a później w uprawie gruntowej. Z czego to wynika? Przede wszystkim muszą być obecne zarodniki w okolicy, a te może choćby przywiać wiatr z dużej odległości.
Grzyb może zimować w postaci grzybni, ale też w postaci mikroskopijnych zarodników. Gdzie zimuje? – w glebie, na resztkach zamarłych roślin, ale może być też obecny na narzędziach ogrodniczych, na ściankach tunelu lub szklarni, na palikach do podpierania pomidorów itd. Ponadto może się przenosić razem z nasionami. Jak widać zatem grzyb jest wszechobecny, ale nie zawsze się ujawnia – pogoda, ale i zabiegi ochrony roślin mają duży na to wpływ.
Szara pleśń najszybciej rozwija się w warunkach bardzo wysokiej wilgotności powietrza w granicach 95-100%, przy temperaturze powietrza w granicach 15-20oC oraz przy mniejszej ilości światła. Bardzo lubi duże wahania temperatury. Grzyb do szybkiego rozwoju lubi też chłodne poranki ze skraplającą się wodą, a potem wzrost temperatury w ciągu dnia. Takie warunki zwykle są pod koniec lata, ale pojawiają się także wiosną – każdy rok jest inny pod kątem pogody.
Szara pleśń najszybciej pojawia i rozwija się pod osłonami (tunele, szklarnie), ale występuje także w gruntowej uprawie pomidora. Sprzyja jej zbyt zagęszczona uprawa roślin, słaby przepływ powietrza, podlewanie roślin po liściach, skraplanie się wody na osłonach i jej opadanie na rośliny. Ponadto infekcji sprzyjają zabiegi uprawowe, w których dochodzi do zranienia tkanek – jest to zatem usuwanie pędów bocznych (wilków) ale i choćby usuwanie liści wokół owoców, czy też przycinanie pędów by roślina nie rosła na wysokość (u odmian o stałym wzroście). Niewidoczne zarodniki można z rośliny na roślinę przenieść na rękach, nożu, sekatorze itd.
W okresach dużego skoku temperatur, bądź też w czasie, gdy pomidor borykał się z suszą i nagle dostał dużą ilość wody to może dochodzić do pękania skórki na owocach. Niektóre odmiany są podatne na to zjawisko. Grzyb szarej pleśni doskonale to wykorzystuje. Czasami pęknięcia na owocu nawet nie widzimy, bo wystarczy mikropęknięcie skórki i grzyb już wchodzi do wnętrza owocu i odżywia się kosztem żywiciela.
Szara pleśń pojawia się też na łodygach i na liściach, ale także może porażać kwiaty i zawiązki owoców. Jeżeli w uprawie pomidora pojawiły się szkodniki np. mszyce, wciornastki, czy tak popularny mączlik szklarniowy, a ostatnio także skośnik pomidorowy, to w miejscu żerowania szkodników grzyb może łatwiej wnikać do tkanek roślin.
Grzyb łatwiej poraża rośliny osłabione np. przez suszę, zalanie, z uszkodzonym systemem korzeniowym, po gradobiciu, uszkodzeniu przez silne promieniowanie słoneczne. Łatwiej opanowuje rośliny wykazujące niedobory mikro i makroskładników pokarmowych. Łatwiej choćby poraża rośliny wykazujące niedobór potasu czy też wapnia (tu może pojawić się objaw dodatkowy w postaci suchej zgnilizny wierzchołkowej na owocach).
Objawy chorobowe
Szara pleśń tworzy…. szarą pleśń stąd wzięła się nazwa, ale trzeba wiedzieć, że puszysta pleśń pojawia się na końcu rozwoju grzyba w warunkach wysokiej wilgotności. Ten szary puch, który wszyscy kojarzymy, służy do rozmnażania patogena – znajdują się tam ogromne ilości zarodników konidialnych, które uwalniane są do otoczenia. Z tych zarodników będą porażane kolejne rośliny w okolicy.
Zanim pojawi się nalot, który wszyscy doskonale znamy to objawy chorobowe wyglądają nieco inaczej. Na liściach i łodygach tworzą się szare lub brunatne nekrotyczne wodniste plamy. Tkanka w tych miejscach zamiera. W miejscu silnego porażenia na łodydze część powyżej zamiera i zasycha. Tak też może się stać, gdy grzyb pojawi się na dole, u nasady łodygi – wówczas cała roślina nawet może zaschnąć. Podobnie mogą zamierać kwiatostany. Na owocach początkowo mogą pojawiać się małe, oliwkowe plamy, a dopiero później puchowy nalot.
Trzeba wiedzieć, że jak grzyb opanuje nasiona pomidora to potem możemy mieć problem ze zgorzelą siewek, gdy je wysiewamy. Ten problem dotyka głównie hobbystów, którzy zbierają i sieją własnoręcznie zbierane nasiona pomidorów. Nasiona pozyskane z chorych roślin mogą być porażone przez szarą pleśń. Wówczas w kolejnym roku albo nasiona nie wykiełkują albo wykiełkują, ale siewka zamrze.
Co robić?
wysiewać zdrowy materiał siewny, który pochodzi ze sprawdzonego źródła. Jak wysiewamy własne nasiona, wówczas trzeba mieć pewność, że zebraliśmy je ze zdrowych roślin,
należy uprawiać rośliny w płodozmianie, w tym unikać sąsiedztwa roślin często porażanych przez szarą pleśń np. truskawek, malin. Problemem jest jednak to, że szara pleśń może porazić prawie każdą roślinę w ogrodzie, co utrudnia stworzenie dobrego sąsiedztwa. Przy pomidorach warto jednak uprawiać w pobliżu choćby cebulę, czosnek czy też por, co może nieco ograniczać rozwój szarej pleśni,
unikać zbytniego zagęszczenia roślin na grządce, ale także w uprawie pod osłonami,
wdrożyć przewietrzanie tunelu i szklarni, aby nie kumulowały się zarodniki w powietrzu. Z tego powodu warto budować tunele i szklarnie z systemami wietrzenia – przewiew na wylot, przewiew boczny i dachowy. Przewiew jest ważny by ograniczać też wysoką wilgotność powietrza wewnątrz osłon, która bardzo sprzyja rozwojowi szarej pleśni,
w czasie dużych wahań temperatury między dniem a nocą należy zamykać osłony. W uprawie gruntowej można na małą skalę uprawy osłaniać rośliny agrowłókniną, która ograniczy skoki temperatur,
w trakcie upałów nie należy dopuścić do nadmiernego przegrzania roślin,
nie należy podlewać roślin po liściach,
należy racjonalnie nawozić rośliny, aby nie wykazywały objawów niedoborowych. Trzeba uważać na azot – rośliny przenawożone tym składnikiem może silniej opanować szara pleśń. Trzeba pamiętać, że wiele gnojówek roślinnych jest bogata właśnie w azot i łatwo nimi przenawozić pomidory,
zabiegi pielęgnacyjne związane z uszkadzaniem tkanek pomidorów (obrywanie liści, redukowanie pędów bocznych) należy prowadzić z wykorzystaniem sterylnych narzędzi,
stwierdzenie pierwszych objawów szarej pleśni na liściach, pędach, kwiatostanach lub owocach powinno być nie tylko sygnałem do wykonania zabiegu ochrony roślin dedykowanym dla hobbystów środkiem ochrony roślin – w sklepach ogrodniczych doradzą jaki kupić i jak go zastosować,
na rynku hobbystycznym można znaleźć także biopreparaty oparte na innych grzybach, które stosuje się w celu ograniczenia rozwoju szarej pleśni. Przykładem mogą być grzyby z rodzaju Pythium, czy też Trichoderma. Szukając takich biopreparatów trzeba jednak sprawdzić czy i kiedy można je stosować w uprawach hobbystycznych pomidorów.
jeżeli ktoś uprawia pomidory ekologicznie to trzeba te części usunąć i wynieść daleko poza miejsce uprawy (najlepiej zakopać lub spalić). To samo dotyczy innych roślin jakie rosną koło pomidorów, a które też szara pleśń poraża – należy się ich pozbyć z miejsca uprawy pomidorów,
w hobbystycznych ogrodach ekologicznych używa się do ograniczania pojawu szarej pleśni różnych sposobów np. regularne opryski z drożdży piekarskich, ale także wyciągi, wywary czy gnojówki z roślin np. cebuli i czosnku. Trzeba jednak mieć świadomość, że w okresie dojrzewania pomidorów, gdy zostaną opryskane preparatami domowej roboty o silnym zapachu, to zmienia się smak owoców. Niektórzy także choćby stosują regularne opryski z mleka,
po sezonie uprawowym warto tunel i szklarnię odkazić. Można użyć choćby gazowania za pomocą siarki. Można dokładnie wyczyścić powierzchnie np. mydłem potasowym. Na rynku są dostępne różne środki do oczyszczania powierzchni np. na bazie alkoholu,
warto na resztki roślinne zastosować biopreparaty przyspieszające rozkład materii organicznej, w tym lekko przekopać miejsce uprawy, aby grzybnię i zarodniki szarej pleśni przykryć warstwą gleby.
