Jak uprawiać kiwano (ogórek kolczasty) – podstawowe informacje

Informacje ogólne

Kiwano (Cucumis metuliferus) znane jest pod różnymi nazwami np. ogórek kolczasty, ogórek afrykański, afrykański melon lub ogórek rogaty. Nazwa kiwano została nadana tej roślinie w Nowej Zelandii, gdzie uznano, że w smaku przypomina mix owocu kiwi z bananem. W Polsce ogórek kolczasty nie jest nowością, gdyż trafiał na sklepowe półki jako egzotyczne warzywo (tak jak ogórek zwykły) lub owoc. Nowością jest zasadniczo jego uprawa w ogrodach, stąd sympatycy jego smaku uniezależnili się od dostaw do sklepów.

Bez względu na nazwę jest to roślina tropikalna, która udaje się również w amatorskiej uprawie prowadzonej w Polsce, zwłaszcza w lata upalne o ile nie zabraknie wody. W takich warunkach w ciągu 24-30 godzin roślina jest w stanie wydłużyć pęd o 15-20 cm. Śmiało można napisać, że rośnie w oczach. Podobnie jak inne dyniowate, w tym tradycyjne ogórki wymaga dużych ilości wody dla swojego rozwoju. Na naszej działce (południowa Polska) z powodzeniem kiwano uprawiamy od kilku lat i udaje się uzyskać od kilku do nawet kilkunastu owoców w pełni dojrzałych z kilku krzaczków. W celu ograniczenia podlewania stosujemy jednak hydrożel, który umieszczamy pod sadzonką kiwano.

Kiwano jest rośliną ciepłolubną. Najlepiej rośnie w temperaturach powyżej 20 stopni Celsjusza, lecz gdy te spadną poniżej 15 stopni, to roślina spowalnia wzrost i dojrzewanie, a jak pojawią się przymrozki to ginie, podobnie jak inne dyniowate. Zazwyczaj udaje się w tunelach i szklarniach i to tu osiąga dojrzałość zbiorczą, jednak wskutek zmian klimatu w niektórych regionach Polski bez najmniejszego problemu dojrzewa w uprawie pod „chmurką”, choć może czasem wymagać okrywania agrowłókniną w okresach wiosennych.

Termin siewu

Kiwano uprawia się z nasion z siewu na rozsadę albo wprost do gruntu. Mozna także na rynku kupić gotowe sadzonki tej rośliny.

Podobnie jak i innych dyniowatych – albo w połowie maja (po przymrozkach) wprost do gruntu albo w połowie kwietnia do doniczek (8-12 cm średnicy) w domu badź ogrzewanym tunelu/szklarni/inspekcie. Wystarczające do siewu jest zwykłe podłoże ogrodnicze uniwersalne o pH od 5.5 do 6,7.

Przy siewie wprost do gruntu moze zaistniec potrzeba okrywania wschodzacych roślin agrowłókniną w okresach chłodnych wiosen. 

Głębokość siewu i rozstaw roślin

Nasiona umieszcza się na głębokości 1,5-2 cm. W temperaturze około 20 oC w ciągu dnia i nocą powyżej 15 oC nasiona kiełkują już po 4-5 dniach. Kiwano tak jak choćby ogórki nie znosi przesadzania, dlatego wysiewa się go w doniczce po 1-2 nasiona w odległości 2-3 cm od siebie. Nie powinno się rozdzielać korzeni.

Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin

Rozsadę przenosi się do gruntu od drugiej połowy maja lub na początku czerwca, kiedy minie ryzyko przymrozków. Może wymagać okresowego zastosowania agrowłókniny, gdy noce będą chłodne.  Kiwano można puszczać na różne podpory i wówczas owoce będą zwieszały się zamiast leżeć na glebie. Pędy mogą osiągać kilka metrów długości i poszczególne krzaczki rosnące obok wzajemnie się przeplatają. Gdy kiwano uprawia się w ogrzewanej szklarni to sieje się rośliny zwykle na początku kwietnia bądź pod koniec marca.

Bezwzględnie należy pamiętać o hartowaniu roślin tak z uprawy własnej bądź kupnej rozsady. Hartowanie powinno trwać kilka dni i polega na przyzwyczajeniu roślin do warunków panujących na zewnątrz budynku.

Rośliny płożą się jak inne dyniowate, stąd wymagają rozstawy 50 x 80 cm w rzędzie i co 100 cm pomiędzy rzędami.

Stanowisko uprawy

Kiwano tak jak choćby ogórki czy melony preferuje stanowisko słoneczne, ciepłe osłonięte od silnych wiatrów. W miejscu nieco zacienionym może również dość dobrze rosnąć i wydać plon, zwłaszcza gdy słońce doświetla rośliny z południa i od zachodu.

Kiwano to roślina wybitnie ciepłolubna. Na chłód szybko reaguje stresem. Przymrozek niszczy rośliny. Można uprawiać i w gruncie, ale również pod osłonami, a także w tym na parapetach, balkonach i tarasach.

Na etapie siewów, wschodów i tworzenia sadzonki, a potem po wsadzeniu roślin do gruntu warunkiem koniecznym jest zapewnienie roślinom ciepłego i słonecznego miejsca. Światło jest konieczne do prawidłowego wzrostu roślin, w tym dojrzewania owoców, zatem wybierajmy do uprawy roślin miejsca dobrze doświetlone. Najlepiej, aby stanowisko było także osłonięte od silnych wiatrów.

Kiwano poradzi sobie na różnej glebie, ale najlepsza jest próchniczna, żyzna (np. kompostowa, ziemia ogrodnicza), zasobna w składniki odżywcze i wodę. Dobrze rośliny rosną także na glebie gliniasto-piaszczystej. Na glebach piaszczystych bardzo często pojawia się problem braku wody, zatem wówczas trzeba pilnować podlewania i nawożenia.

Niektóre osoby uprawiając kiwano na stanowiskach szybko przesuszających się lub nie mogąc często ich podlewać to dodają do podłoża niewielkiej ilości hydrożelu ogrodniczego. Często praktykuje się to, że wykopuje się dołek, wypełnia żyzną glebą i w to miejsce sieje się nasiona kiwano lub wsadza rozsadę.

Niedobór wody poważnie wpływa na spadek kwitnienia i plonowania. Odczyn gleby to pH 6,0-7,0.

Kiwano jak i inne dyniowate potrzebuje dużej ilości wody, ale nie może gleba być podmokła, gdyż szybko wówczas rozwój rośliny jest zahamowany, zżółkną liście i niekiedy gniją korzenie. Zastoiska wody w glebie mogą powodować wypadanie roślin.

Bardzo dobrze reaguje na ściółkowanie, które dodatkowo ogranicza parowanie wody z gleby i ogranicza rozwój chwastów.

Kiwano dobrze rośnie w sąsiedztwie buraków, cebuli, fasoli, grochu, fenkułu, warzyw kapustnych, kminku, kolendry, kopru, kukurydzy, pietruszki, pora, sałaty, selera, szpinaku, słonecznika. Unika się ich siewu w pobliżu ziemniaka, rzepy, rzodkiewki. 

Nawożenie

Kiwano obok zapotrzebowania na wodę lubi stanowiska zasobne w pokarm. Zwykle jak podłoże jest żyzne, to nawożenie nie jest potrzebne, ale na uboższych miejscach dobrze reaguje na nawożenie. Zazwyczaj używa się nawozów wieloskładnikowych, a nie samego azotu.

Dobrze rośnie w pierwszym roku po oborniku. Bardzo pomaga mu dobra ziemia kompostowa. Można także stosować na etapie sadzenia sadzonek nawozy wolnodziałające przez kilka miesięcy. Zwykle nawozy podaje się pod korzeń. Kiwano zwykle wymaga regularnego nawożenia co 3 tygodnie, w szczególności jak uprawiany jest w donicach. Tu doskonale sprawdzą się bionawozy płynne.

Zabiegi pielęgnacyjne

Kiwano wymaga regularnego podlewania oraz ewentualnie pilnowania nawożenia. Gleba ma być wilgotna a nie zalana. Nie należy podlewać roślin zbyt zimną wodą. Zbyt dużo wody i jej stagnacja w glebie sprawi, że rośliny zaczną żółknąć i zrzucać liście. Nie należy podlewać roślin po liściach w trakcie dnia, co może j powodować ich uszkadzanie przez słońce. Poza tym wilgotne liście mogą szybciej porażać sprawcy chorób.

Na początku uprawy w gruncie, gdy pojawiają się dni z silnym promieniowaniem słonecznym niekiedy stosuje się okresowe cieniowanie sadzonek, gdyż silne promieniowanie słoneczne może uszkadzać delikatne liście młodych sadzonek bądź owoce niektórych odmian.

W okresie wiosennym, gdy temperatury są jeszcze nieustabilizowane to z chwilą zapowiedzi ich spadku warto okrywać stanowisko z wysianymi bądź wysadzonymi roślinami agrowłókniną, celem ochrony roślin przed wychłodzeniem. Przymrozek jak się pojawi to zwykle niszczy rośliny.

W zależności od roku i regionu kwitnie już od czerwca aż do końca okresu wegetacji, którą przerywa przymrozek. W ogrzewanych szklarniach kwitnienie jest znacznie wcześniejsze i zależy od terminu siewu. Kwiaty są żółtopomarańczowe. Są rozdzielnopłciowe. Jest to roślina jednopienna, czyli na jednej roślinie występują zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie i wzajemnie się zapylają dzięki obecności także owodów..

Pierwsze małe owoce spotyka się już od czerwca (lub wcześniej, gdy uprawa jest w ogrzewanej szklarni), niemniej pełną dojrzałość uzyskują zwykle od końca sierpnia, bądź od września. Owoce dojrzewają stopniowo. Z jednej rośliny uzyskać można od kilku do kilkunastu sztuk. Początkowo są zielonkawe, z charakterystyczną marmurkowatą strukturą, ale ostatecznie po dojrzeniu stają się pomarańczowe. Każdy owoc pokrywają wypustki, na końcu których znajdują się kolce. Największe owoce to te pierwsze jakie się zawiązały i mogą mieć do 10-15 cm długości, średnicę 6-10 cm i wagę do 200, a nawet 400 g.

Miąższ koloru zielonego z bardzo dużą ilością nasion (nawet do 400-500 nasion!). Miąższ galaretowaty jak u ogórka. Smak przypominający połączenie melona z ogórkiem z lekką domieszką posmaku kiwi i banana. Smak jest charakterystyczny, jednym przypada do gustu innym nie. Należy zjadać owoce dojrzałe.

Owoce zebrane w niepełnej dojrzałości bez problemu przetrwają w domu nawet do 6 miesięcy. Jeżeli zachodzi konieczność przyśpieszenia ich dojrzewania wystarczy umieścić kiwano w worku foliowym np. z jabłkami lub bananem, a wydzielający się etylen w ciągu kilku dni sprawi, że owoce staną się pomarańczowe i w pełni dojrzałe.

Kiwano e porównaniu do tradycyjnego ogórka o wiele lepiej sobie radzi z chorobami i szkodnikami, dlatego też zwykle nie potrzebuje ochrony roślin. Może się zdarzyć, że pojawi się mączniak. Również choroby wirusowe. Odnośnie szkodników to sporadycznie notuje się pojaw mszyc, wciornastków oraz mączlika. Kiwano wymaga zwalczania chwastów, aby nie zdominowały uprawy.

Ponieważ kiwano wymaga ciepła, stąd w rejonach północnych lepiej go uprawiać pod osłonami. W rejonach południowych także, choć w lata upalne w pełni owocuje w warunkach otwartych.

Autor: Paweł i Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl