Jak uprawiać fasolę? – podstawowe informacje

Szukasz ciekawych odmian fasoli?

Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa fasoli w gruncie bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ

Informacje ogólne

Fasola to jedna z najstarszych roślin uprawiana przez człowieka. Wywodzi się z Ameryki Południowej i Środkowej.

W Polsce uprawia się dwa gatunki fasoli – fasolę zwyczajną (Phaseolus vulgaris) oraz fasolę wielokwiatową (Phaseolus multiflorus). Fasole uprawiane są jako warzywa jednoroczne, choć fasola wielkokwiatowa to roślina wieloletnia w klimacie ciepłym.

Wśród uprawianych odmian fasoli jest niesamowite bogactwo. Można wybrać choćby fasole karłowe, średniorosnące jak również tyczne. Można kupić odmiany płaskostrąkowe, szerokostrąkowe, wąskostrąkowe. Są fasole włókniste i bezwłókniste. Różnicuje się też fasole w zależności od koloru strąków np. żółte, zielone, fioletowe, różowe, nakrapiane itp. Nasiona mogą być w różnych kolorach np. białe, czerwone, fioletowe, zielone, nakrapiane itd. Niektóre odmiany cechuje choćby wysoka zawartość antyoksydantów. Mogą fasole dojrzewać w różnych terminach, a ich strąki mogą być niżej bądź wyżej położone co ma choćby znaczenie przy zbiorze.

Fasolę uprawia się dla celów spożywczych, tak dla miękkich strąków i nasion, jak również na suche nasiona. Niektórzy spożywają także młode listki i kwiaty. Fasola pełni także funkcję dekoracyjną, zwłaszcza, że niektóre odmiany mają ciekawe kwiaty. Fasola jest dzielona na fasolę szparagową, fasolę karłową i fasolę tyczną (pnącą), stąd każde gusta zaspokoi. Jest odżywcza, smaczna i ma właściwości prozdrowotne.  

Kupując nasiona poszczególnych odmian fasoli warto także przeczytać czy wybrana roślina wykazuje odporność bądź tolerancję na choroby np. antraknozę, bakteriozę obwódkową czy wirusy.

Fasola jest rośliną ciepłolubną. Niektóre odmiany mogą bardziej reagować na przebieg pogody niż inne. Optymalna temperatura dla rozwoju fasoli to 20-23^oC. W temperaturze poniżej 10^oC wzrost roślin zostaje zatrzymany, w tym liście mogą zacząć żółknąć. Bardzo wrażliwa na skoki temperatur jest fasola w czasie kwitnienia. Gdy temperatury spadają wówczas poniżej 15^oC lub utrzymują się powyżej 30^oC to rośliny słabiej kwitną, kwiaty szybko opadają a tym samym plon jest niższy. W okresach upałów odmiany długostrąkowe mogą je skracać, a wewnątrz będzie mniej nasion, w tym będą słabiej wypełnione, a więc o gorszej jakości. W okresach upałów i suszy rośliny też przedwcześnie zasychają.

Fasola wykiełkuje już w temperaturze gleby 10-12^oC, ale optymalna wynosi 18^oC. Odmiany o kolorowych nasionach dobrze kiełkują już przy 16-17^oC.

Fasola to atrakcyjne warzywo, które można uprawiać w gruncie, pod osłonami, a także w pojemnikach na balkonach i tarasach. Odmiany pnące można wykorzystać jako zielone ściany. Nasiona to nie tylko cenny pokarm, ale ich kolory i kształty są wykorzystywane w dekoracjach.

Termin siewu

Fasolę uprawia się poprzez siew bezpośredni jak również są osoby, które produkują własną rozsadę. Niekiedy można kupić rozsadę fasoli w centrach ogrodniczych.

Zawsze trzeba pamiętać, że siew w chłodną glebę może wywołać u roślin uszkodzenia chłodowe. Zbyt zimne miejsce uprawy może spowodować słaby wzrost siewek i młodych roślin.

Osoby uprawiające rośliny na rozsadę wczesnowiosenną powinni mieć ogrzewane osłony bądź tworzyć sadzonki w domach w widnym i ciepłym miejscu. Wówczas siew można wykonać w marcu i kwietniu do doniczek lub większych multiplatów.

Zazwyczaj fasolę uprawia się jednak z siewu bezpośredniego do gruntu lub pojemników. Termin siewu w zależności od odmiany i jej wczesności przypada od maja, gdy minie ryzyko przymrozków. Ostatnie siewy można wykonać w czerwcu, ale są na rynku także i takie odmiany fasoli, które można siać nawet do połowy lipca.

Osoby decydujące się na siewy kwietniowe do gruntu bądź wysadzające w tym czasie rozsadę muszą mieć na uwadze, że w tym czasie intensywnie mogą latać muchy takich szkodników jak: śmietka kiełkówka i śmietka glebowa, które często poważnie uszkadzają zasiewy fasoli.

Gdy wiosna jest chłodna to można miejsce wysiania fasoli bądź wysadzenia rozsady okryć agrowłókniną.

Głębokość siewu i rozstaw roślin

Głębokość siewu fasoli zależy od wielkości nasion. Nasiona większe sieje się nieco głębiej niż te małe. Nasiona głębsze wysiewa się zwykle na głębokość 3-6 cm, natomiast te drobniejsze na głębokość 2-5 cm. Na taką samą głębokość wysiewa się także nasiona, gdy produkuje się rozsadę. Nie pikuje się siewek fasoli, dlatego od razu wysiewa się je w odpowiedniej liczbie do doniczek, z których później bez rozrywania korzeni trafią w docelowe miejsce uprawy.

Celem przyśpieszenia kiełkowania można nasiona moczyć przez 5-6 godzin w letniej wodzie lub położyć na wilgotnej gazie w ciepłym miejscu na 24 godziny.

Przy produkcji rozsady zwykle do jednej doniczki sieje się po 1-2 nasionka fasoli, natomiast przy multipaletach zazwyczaj pojedynczo.

Przy uprawie wprost do gruntu stosuje się albo siew rzędowy albo gniazdowy. Rozstaw podają zwykle producenci nasion. Dla fasoli tycznej wynosi on często pomiędzy roślinami co 30-50 cm, natomiast przy pozostałych odmianach, w tym karłowych co 10-40 cm. Odstępy pomiędzy rzędami to zwykle co 40-60 cm.

Przy siewie gniazdowym w glebie umieszcza się po 2-3 nasionka danej odmiany. Kolejne gniazdo tworzy się w odległości 30-50 cm.

Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin

Tworząc rozsadę fasoli w doniczkach lub wielodoniczkach albo pochodzącą z zakupu przed jej wysadzeniem w grunt należy ją przez okres kilku dni hartować i przyzwyczajać do warunków zewnętrznych.

Fasolę wysadza się po wiosennych przymrozkach, co zwykle ma miejsce od drugiej połowy maja. Pod nieogrzewanymi osłonami niekiedy jest to wcześniej w zależności od przebiegu wiosny.

Rozstaw sadzonek jest taki sam jak przy siewie bezpośrednim do gleby. 

Stanowisko uprawy

Fasola preferuje stanowiska słoneczne, ciepłe, najlepiej osłonięte od wiatru.

Fasola wymaga gleb żyznych, próchnicznych, które dobrze zatrzymują wilgoć, ale zarazem nie są podmokłe. Uprawiając ją na glebach gliniastych, ale również i na piaszczystych warto podłoże wzbogacić o ziemię kompostową bądź zwykłą ogrodniczą, aby poprawić jej warunki glebowe. Na glebach podmokłych, na których stagnuje woda rośliny częściej gniją i wypadają. Gdy gleba jest gliniasta i się zaskorupia, to rośliny mają problem z kiełkowaniem, w tym mogą ulec deformacjom.

Fasolę uprawia się w drugim lub trzecim roku po oborniku. Na glebach lekkich, ubogich w substancję można ją wysiać w pierwszym roku po jesiennej aplikacji obornika.

Dobrymi przedplonami dla fasoli są stanowiska po roślinach kapustnych, cebuli, pomidorach, ogórkach i sałacie,

Złymi przedplonami są inne bobowate czyli motylkowate (chodzi o ryzyko chorób i szkodników), marchew, pietruszka i szpinak.

Optymalny odczyn gleby dla fasoli to pH 6,5–7,8.

Fasolę można uprawiać na ściółce, która ogranicza chwasty, ale i utrzymuje wilgoć w glebie.

Fasola będzie dobrze rosła koło brokułu, jarmużu, buraka ćwikłowego, innej fasoli, marchwi, ziemniaka, pomidora i ogórka. Fasole tyczne muszą stanowić tło dla niższych roślin, tak aby nie zacieniały stanowiska. Fasole tyczne mogą piąć się bez problemu po roślinach kukurydzy. Siejąc tuż obok jeszcze dynię uzyskuje się bardzo dobre sąsiedztwo tzw. Trzech Sióstr. W takiej konfiguracji kukurydza stanowi podporę pod pnące się pędy fasoli tycznej. Fasola oplatając łodygę kukurydzy ją stabilizuje przed silnym wiatrem, a dodatkowo dzięki bakteriom brodawkowym na korzeniach wprowadza do gleby azot. Dynia odgrywa tu rolę dywanu, który ścieli się pod kukurydzą i fasolą ograniczając rozrost chwastów i parowanie wody z gleby.

Można spróbować choćby współrzędnej uprawa fasoli koło cząbru, szałwii lekarskiej, buraka ćwikłowego oraz kopru ogrodowego.

Warto unikać uprawy fasoli koło cebuli, czosnku, grochu, pora i kopru włoskiego. Nie powinno się jej siać koło kwiatów z rodziny jaskrowatych (np. ostróżka, sasanka, jaskier, orlik, zawilec, czarnuszka), które wydzielają substancje hamujące zawiązywanie nasion w strąkach.

Nawożenie

Fasola obok zapotrzebowania na wodę lubi stanowiska zasobne w pokarm. Trzeba wiedzieć, że fasola sama potrafi dzięki współpracy z bakteriami brodawkowymi nawozić się azotem, które te bakterie wiążą z atmosfery. Zwykle jak podłoże jest żyzne, to nawożenie nie jest potrzebne, ale na uboższych miejscach dobrze reaguje na nawożenie. Zastosowane nawozy organiczne powinny dać roślinom wszystkiego co jest potrzebne. Zazwyczaj używa się nawozów wieloskładnikowych, które aplikuje się przed uprawą roślin wiosną i to powinno wystarczyć na całą uprawę o ile nie są to stanowiska słabe, gdy trzeba na nich wdrożyć również nawożenie pogłówne w trakcie rozwoju roślin.

Niektórzy stosują w trakcie wegetacji nawożenie przez podlewanie nawozami ekologicznymi. Można stosować w uprawie fasoli biostymulatory poprzez wieczorne opryskiwanie roślin.

Zabiegi pielęgnacyjne

Fasola wymaga regularnego podlewania w okresach suszy oraz ewentualnie pilnowania nawożenia, zwłaszcza w uprawie pojemnikowej. Gleba ma być wilgotna a nie zalana. Zbyt dużo wody i jej stagnacja w glebie sprawi, że rośliny zaczną gnić.

W okresie wiosennym, gdy temperatury są jeszcze nieustabilizowane to z chwilą zapowiedzi ich znaczącego spadku warto okrywać stanowisko agrowłókniną, celem ochrony roślin przed wychłodzeniem.

Przy uprawie fasoli tycznej należy pomyśleć o podporach, aby pędy się pięły.  W ogrodach niekiedy celowo fasolę tyczną sieje się przy kukurydzy, która stanowi naturalną podporę dla roślin. Przy fasolach karłowych zwykle się nie stosuje podpór, no chyba że rośliny są obsypane strąkami i chce się je podeprzeć by plon nie dotykał podłoża. Na bieżąco sprawdza się czy na roślinach nie ma chorób i szkodników. Ochrona roślin niekiedy jest potrzebna jak pojawiają się zagrożenia w dużym nasileniu.