Topinambur (słonecznik bulwiasty) – smaczny i zdrowy ale inwazyjny

Topinambur wraca do łask

Topinambur (Helianthus tuberosus L.) czyli słonecznik bulwiasty to roślina, którą uprawiano w Polsce już kilkadziesiąt lat temu. Był wówczas traktowany zarówno jako roślina paszowa, jak i jadalna przez człowieka. Często utożsamiany z pokarmem dla ubogich. Obecnie jest też uważany za roślinę energetyczną. Z uwagi na piękne, żółte kwiaty przypominające małe słoneczniki, w ogrodach wiejskich był często sadzony obok innych roślin ozdobnych, nad którymi wyraźnie górował. Wkroczył także i na działki ROD i do ogrodów przydomowych, a taki swój renesans jako rośliny ozdobnej przeżywał w latach 70-80.

Zniknięcie topinamburu z wielu ogrodów to nie efekt braku zainteresowania kształtem i kolorem kwiatów, ale tego, że bardzo silnie się rozrasta, zatem trudno nad nim zapanować jeżeli się nie wdroży sposobów zapobiegania jego ekspansji. Tu trzeba dodać, że topinambur jest rośliną inwazyjną w Polsce.

Po latach zapomnienia, ponownie topinambur wkracza do ogrodów, a duże zainteresowanie zdrowym odżywianiem, w tym poszukiwaniem nowych smaków sprawiło, że są zakładane duże plantacje towarowe. Już w niektórych marketach i na bazarach bulwy topinamburu można kupić tak jak znane nam wszystkim ziemniaki.

W niektórych regionach topinambur znany jest pod nazwami: karczoch jerozolimski oraz ziemna gruszka.

Polecamy naszą najnowszą książkę

Miejski ogród. Uprawa warzyw i ziół na balkonach i tarasach.

Marzysz o warzywach z własnej uprawy, ale nie masz ogrodu? Mieszkasz w bloku i wydaje ci się, że nie możesz uprawiać ziół? Autorzy tej książki udowadniają, że warzywa i zioła można uprawiać prawie wszędzie! Dodatkowo pokażą Ci, jak zamienić balkony, tarasy i parapety w ogródki! Ten poradnik wprowadzi Cię w tajniki miejskiego ogrodnictwa.

Kup teraz

Topinambur jako roślina inwazyjna

Słonecznik bulwiasty można spotkać naturalnie na obszarze niemal całego kraju, najczęściej nad brzegami rzek i jezior, a także przy szlakach komunikacyjnych. Topinambur lubi miejsca zaciszne i nasłonecznione. Źle sobie radzi na glebach podmokłych i kwaśnych. Jest rośliną inwazyjną. Dorasta do 3-3,5 metra wysokości. Jest w pełni odporny na mróz, nie ma większych wymagań co do gleby, dobrze sobie radzi z suszą oraz wysokimi temperaturami. Rozmnaża się za pomocą podziemnych kłączy, bulw oraz fragmentów korzeni, ale również za pomocą nasion. Za sukces jej inwazji odpowiadają także w dużej mierze związki chemiczne o działaniu allelopatycznym, które sprawiają, że inne rośliny nie chcą dobrze rosnąć koło niego. Nie ma on naturalnej konkurencji.

Topinambur w ogrodzie - tak, ale trzeba trzymać go w ryzach i nie dopuścić do niekontrolowanego rozrostu

Każda osoba, która zdecyduje się na wprowadzenie topnamouru do uprawy w ogrodzie musi wiedzieć, że bezwzględnie trzeba go uprawiać w pojemnikach wkopanych w grunt (np. metalowe lub plastikowe beczki o wysokości conajmniej 40-60 cm) i na bieżąco sprawdzać, czy nie wymyka się spod kontroli. Jest to roślina inwazyjna, łatwo się rozprzestrzeniająca, zatem można ją wprowadzić do ogrodu, a po kilku latach bez dbania o nią będzie obecna u sąsiadów i szybko opanuje cały teren. Warto także pamiętać, że wykopując bulwy trzeba uważnie zbierać ich resztki, gdyż z nich roślina szybko się zakorzenia. Mało tego, potrafi wyrosnąć z grubszych obierków. Dobrze jest też po zakończeniu kwitnienia obrywać kwiaty żeby nie zawiązały nasion, a łodygi kompostować.

Topinambur jest stosowany w ogrodach jako roślina ozdobna, ale też jako tzw. roślina parkanowa, gdyż z uwagi na wysokość szybko tworzy naturalne ogrodzenie. Zwykle sadzi się wiosną jego bulwy do ziemi. Co roku odrasta i co roku już w okolicach sierpnia ma zwykle ponad 2 metry wysokości. Ponadto, jest ozdobny z kwiatów. mają one postać małych, pustych słoneczników, które bardzo atrakcyjne wyglądają. Kwiaty są miododajne. Warto wiedzieć, że w okolicach bulw topinamburu niechętnie się gromadzą gryzonie, chociaż na naszej działce znajdowaliśmy nory nornic własnie w pobliżu tej rośliny.

Możesz wesprzeć działalność edukacyjną DIONP

Twoja pomoc pozwola rozwijać stronę

Jeżeli doceniasz publikowane na portalu DIONP treści, to zawsze możesz podziękować Autorom poprzez kupienie im symbolicznej kawy. Za każdą kawę z góry dziękujemy.

Postaw nam kawę :)

Bulwy topinamburu są jadalne, smaczne, odżywcze, o działaniu prozdrowotnym

Ostatnie lata ponownie przyniosły wzrost zainteresowania obecnością topinamburu w ogrodach, ale i na dużych polach uprawnych. Są już towarowe plantacje tej rośliny dostarczające bulwy m.in. do gastronomii, ale i przemysłu medycznego.

Częścią jadalną topinamburu są bulwy najczęściej barwy białoróżowej, fioletowej lub kremowo-różowej. Mają nieregularny kształt, stąd nieco przypominają korzeń imbiru. Wykopki najlepiej przeprowadzać z chwilą zaschnięcia nadziemnych części roślin, co obserwuje się od października. Gdy zima jest łagodna to plony można na bieżąco kopać również i w tej porze roku, gdyż są one częścią zimującą rośliny.

Bulwy można jeść zarówno na świeżo, jak również po obróbce termicznej – gotowaniu i pieczeniu. Jedząc je bezpośrednio po wykopaniu i umyciu da się wyczuć charakterystyczny posmak słonecznika. W większości jednak przypadków wykorzystuje się je jak ziemniaki – na puree, do sałatek i różnych zup, zwłaszcza tzw. zup-kremów. Osobiście jesteśmy zwolennikami takich zup, które mają wspaniały smak i aromat. W Niemczech z topinamburu produkuje się wódkę, tzw. „Topinambur brandy”.

Zbiory bulw zaczynają się już od jesieni i trwają do wiosny kolejnego roku. To z tego powodu topinambur był ważną rośliną jadalną w okresie międzywojennym - łatwo było go pozyskać o różnych porach roku. Można go kopać w zimie o ile gleba nie jest zamarznięta. Można również wykopać późną jesienią jego bulwy, które dobrze jest przechowywać w chłodnej piwnicy np. w piasku, dzięki czemu zachowują swoją jędrność i nie tracą wody.

Obok wspaniałego smaku, walory lecznicze topinamburu zostały wykorzystane w medycynie. Jest choćby składnikiem leku Topinulin-Activ, dostępnego w aptekach. Jest cennym źródłem inuliny, przekształcającej się we fruktozę, którą dobrze tolerują diabetycy. Poprawia przemianę materii i utrzymuje właściwą mikroflorę jelit. Wzmacnia układ odpornościowy i pomaga w stanach przewlekłego zmęczenia. Bulwy nie zawierają tłuszczu (w tym cholesterolu) oraz są bogatym źródłem potasu, żelaza oraz tiaminy. Zawierają one cenne związki krzemu – wpływają one na przemianę materii (co ważne dla odchudzających się). Budują i uelastyczniającym włókna kolagenu oraz elastyny, co jest ważne dla osób chcących jak najdłużej zachować „młodość komórek”. Niedobór krzemu powoduje między innym osteoporozę, deformację stawów, tkanki łącznej i zapalenie dziąseł, stąd wprowadzenie topinamburu do diety wspomaga leczenie tych dolegliwości.

DIONP uprawia topinambur od wielu lat i wykorzystuje w kuchni. Jest to wspaniała roślina, o smaku, którego żadna inna nie ma, ale trzeba nad nią panować, aby nie opanowała naszego ogrodu, a zwłaszcza ogrodu sąsiadów. Polecamy zatem uprawę pojemnikową, albo uprawę na rabatach mających fundamenty, których roślina nie będzie przerastać. Trzeba też dbać o czystość podczas wykopu bulw, żeby nie zawlec ich resztek na inne rabaty, a także usuwać przekwitłe kwiaty celem zapobiegnięcia osypywania nasion. Gdy zobaczy się pojaw młodych sadzonek topinamburu w innych częściach ogrodu, należy je usuwać. Wprowadzenie takiego działania pozwoli utrzymać roślinę w ryzach, ale dzięki temu można będzie się cieszyć smakiem jej bulw - nie trzeba wówczas ich kupować.

topinambur, słonecznik bulwiasty

26 zdjęć

Uprawiamy topinambur w ogrodzie

Właściciele portalu DIONP

dr hab. inż. Paweł K. Bereś; mgr Beata Bereś

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl

Współpraca Postaw kawę