Zawilec gajowy (Anemone nemorosa) – wiosenny kobierzec kwiatów w ogrodzie

Trzeba pamiętać, że zawilec gajowy to odrębny gatunek od zawilca japońskiego (Anemone japonica), zawilca kanadyjskiego (Anemone canadensis), czy też zawilca pajęczynowatego (Anemone tomentosa), które też pięknie wyglądają, są dostępne w sprzedaży w postaci różnych odmian.

Uwaga: zawilec gajowy (i inne zawilce), choć miał zastosowanie w medycynie ludowej jest rośliną trującą. Raczej przypadków silnych zatruć się nie obserwuje u ludzi i zwierząt, gdyż piekący smak działa odstraszająco. Trująca ranunkulina obecna jest w większej koncentracji głównie w kłączach. Trzeba pamiętać, że po rozgnieceniu rośliny np. w trakcie przesadzania, przerzedzania, gdy wycieknie sok to może on spowodować u osób wrażliwych zaczerwienienie lub obrzęk. Przy tej roślinie pracujmy zatem na wszelki wypadek w rękawiczkach, zwłaszcza, gdy wykopujemy kłącza.

Różne odmiany, różne kolory kwiatów

W handlu dostępne są odmiany hodowlane tej byliny polecane do okrywania stanowisk (naturalna ściółka zadarniająca), na skalniaki, wypełniania niskich rabat kwietnych, ściółkowania gleby pod roślinami wyższymi. Jest polecany do ogrodów naturalistycznych i w stylu wiejskim. Gdy się go traktuje jako roślinę okrywową, to warto go połączyć z innym gatunkiem, który zakwita później. Dla miłośników tych roślin, hodowcy przygotowali szereg odmian o kwiatach pełnych i pustych, w tym w kilku kolorach. Przykładowo odmiany Alba Plena i Vestal rozwijają białe pełne kwiaty. Odmiana Gigantea Rubra ma kwiaty puste, ale w kolorze białym, w których pojawia się purpurowe przebarwienie. U odmiany Robinsoniana kwiaty są puste w niebiesko-liliowym zabarwieniu, a np. odmiana Virescens ma kwiaty zielono-różowo-białe. Jest zatem w czym wybierać.

Wygląd

Już wspomniano, że kwiaty mogą być puste lub pełne o zmiennym ubarwieniu od białego po niebieski z różnymi odcieniami. Zwykle jest 6 płatków korony. Średnica kwiatów to zwykle 3 cm. Kwiaty mogą się zamykać na wieczór i podczas pochmurnej pogody. Roślina wytwarza pojedyncze kwiaty na szczytach pędów. Korzeń przybiera postać kłącza (bulwy odpędowej), które poziomo się rozrasta. Liść odziomkowy jest pojedynczy, zwykle trójlistkowy bądź pięciolistkowy, poszczególne listki potrójnie-wrębne o brzegach ząbkowanych. Łodyżki mogą przebarwiać się na czerwonawy kolor. Roślina tworzy kępy. Owocem jest niełupka, w której są nasiona osypujące się na glebę. Cała roślina zaliczana jest do niskich, gdyż osiąga do 15-30 cm wysokości.

Uprawiając zawilca gajowego trzeba mieć świadomość, że roślina ta kwitnie od marca do maja, po czym pozostają tylko liście, które następnie zamierają. Bylina cały czas jest jednak żywa pod ziemią, tyle że w stanie spoczynku. Z tego powodu, tworząc kobierce warto zawilca łączyć z innymi gatunkami zakwitającymi później.

Stanowisko

Preferuje stanowiska cieniste i półcieniste. Na silnym słońcu nie będzie efektownie się prezentował w związku z ryzykiem szybkiego przesuszania się podłoża. Doskonale sobie radzi jako roślina okrywowa. Gleba najlepiej żyzna, próchniczna, przepuszczalna, najlepiej od lekko kwaśnej do obojętnej. Zawilec źle rośnie na glebach ciężkich, w tym podmokłych, jak również na szybko przesuszających się. Jest to roślina w pełni mrozoodporna.

Uprawa i pielęgnacja

Zawilec gajowy zwykle jest przynoszony do ogrodów z naturalnych siedlisk (nie jest pod ochroną), ale ciekawsze odmiany są zwykle kupowane choćby w szkółkach roślin. Zawilca w postaci sadzonek zwykle wsadza się w okresie wiosennym, gdy ma już rozwinięte liście, a niekiedy kupuje się go w doniczkach jako już kwitnącą roślinę. Można go także rozmnażać po zakończeniu kwitnienia poprzez podział kłączy w trakcie lata i jesienią. Można również wiosną (zwykle w maju) zebrać jego nasiona i wysiać w tym samym czasie (siew: maj-czerwiec).

Roślina ta zasadniczo nie wymaga żadnej dodatkowej pielęgnacji. Może czasami zaistnieć wręcz potrzeba ograniczania jego ekspansji w ogrodzie. W okresach bardzo suchych wiosen dobrze jest podlać miejsca uprawy. Od końca lata roślina zaczyna zanikać więc z tego powodu zaleca się ją łączyć z innymi, które dłużej utrzymają okrywę, w tym będą kwitły w późniejszym czasie.

Autorzy: dr hab. inż. Paweł K. Bereś, mgr Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl