Dziki szczypiorek – występowanie, uprawa oraz właściwości
1 kwietnia, 2020
Jak suszyć zioła zebrane z własnego ogródka lub balkonu?
12 stycznia, 2021Pokrzywa zwyczajna – właściwości i wykorzystanie
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to pospolita roślina wieloletnia z rodziny pokrzywowatych, bylina, powszechnie występująca w stanie dzikim na całym świecie. Łatwo się rozprzestrzenia i adaptuje do każdych warunków, głównie dlatego że kiełkuje 90% nasion i to już po kilku dniach po dojrzeniu i opadnięciu na glebę. Jest to roślina wiatropylna, kwitnie już od czerwca, aż do późnej jesieni. Rozmnaża się z nasion, ale także z podziemnych kłączy. Pokrzywa rośnie właściwie wszędzie - w lasach, na łąkach, nieużytkach, miejscach ruderalnych, a także w uprawach, gdzie bywa uciążliwym chwastem.
W Polsce pokrzywę zwyczajną można spotkać pod wieloma nazwami ludowymi, między innymi koprywa, żgajka, parzawica i karpucha, jednak najczęściej mówi się o niej po prostu pokrzywa. Nazwa rodzajowa Urtica pochodzi z łaciny od słowa „uro”, które oznacza palący, piekący, parzący, a to dlatego, że liście i pędy nadziemne pokrzywy pokrywają parzące włoski. Kto choć raz nawet przypadkiem dotknął pokrzywę, ten wie, że roślina dosłownie „parzy”. Dzieje się tak dlatego, że kontakt z włoskami kłująco-parzącymi wywołuje miejscowe zapalenie skóry, którego objawem są pieczenie, swędzenie i ból. Odpowiadają za to substancje chemiczne zawarte we włoskach, wydzielane przez roślinę po dotknięciu.
Właściwości pokrzywy
Pokrzywa to roślina, która zawiera wiele cennych składników zarówno w liściach, jak i w korzeniach. Liście zawierają między innymi flawonoidy, kwasy organiczne, β-karoten, sterole, garbniki i duże ilości soli mineralnych (potas, wapń, żelazo, fosfor) oraz chlorofile. Ponadto występuje w nich witamina C, K, B2 oraz rzadki pierwiastek - tytan. Kłącza natomiast, zawierają chociażby polisacharydy, sterole, kwasy organiczne, sole mineralne, lecytynę, woski i śluzy.
Warto wspomnieć, że pokrzywa w czasach Cesarstwa Rzymskiego była rośliną cenioną przez żołnierzy, szczególnie podczas wypraw wojennych i właśnie takim sposobem przywędrowała do Wielkiej Brytanii. Żołnierze zabierali ze sobą pokrzywę na wyprawy, sadzili ją, a gdy podrosła okładali się pokrzywą pobudzając w ten sposób krążenie, żeby lepiej znosić surowe zimy. Do dziś roślina jest wykorzystywana podobnie przez osoby chcące złagodzić bóle artretyczne.
Przyjmowana wewnętrzne pokrzywa działa moczopędnie, jak również i przeciwzapalnie, w tym wpływa łagodząco katar sienny, dlatego herbata z pokrzywą bywa polecana przy katarze siennym.
Wykorzystanie
Pokrzywa to roślina, którą wykorzystuje się nie tylko w kosmetyce, ziołolecznictwie, ale także coraz częściej w celach kulinarnych. Już od czasów starożytnych stosowano ją w celach leczniczych, do dnia dzisiejszego koczownicze ludy azjatyckie stosują ją jako podstawowy składnik leków własnego wyrobu.
Z uwagi na włóknistą łodygę roślina była powszechnie stosowana przy wyrobie tkanin, lin i sieci rybackich, zanim popularność zdobyła bawełna i jedwab.
W kuchni pokrzywę zwyczajną wykorzystywano sporadycznie. Była pożywieniem ludzi ubogich, jednak wraz ze wzrostem świadomości i zainteresowania zdrową żywnością oraz produktami naturalnymi, popularność tej rośliny systematycznie rośnie. Poza wykorzystaniem suszu do przygotowywania naparów, pojawiają się nowe przepisy m.in., na pierogi, chleb czy też ciasto cytrynowe z pokrzywą.
Sok z liści i łodyg pokrzywy jest naturalnym barwnikiem, służy do nadawania zielonego koloru niektórym słodyczom, likierom i innym alkoholom. Natomiast z kłączy można pozyskać barwnik żółty, który wykorzystuje się podobnie jak ten z liści.
Jest szeroko stosowana w ogrodnictwie do wyrobu naturalnych nawozów, a siano z dodatkiem ziela pokrzywy jest wartościową paszą dla zwierząt hodowlanych.
Nie każdy wie, że pokrzywa jest ważną częścią ekosystemu - stanowi roślinę żywicielską dla wielu gatunków owadów chociażby gąsienic rusałki pokrzywnika i rusałki pawika, chrząszczy różnych gatunków, pluskwiaków, larw muchówek, ale również dla szkodników, m.in. połyśnicy marchwianki, uszkadzającej uprawy warzyw korzeniowych z rodziny selerowatych. Pożywiają się na niej także ślimaki, do tego stopnia, że dla niektórych gatunków np. wstężyka gajowego i ślimaka zaroślowego, stała się najważniejszą częścią diety.
Pokrzywa zwyczajna wykorzystywana jest również w celach kosmetycznych, przede wszystkim do przygotowywania płukanek do włosów z uwagi na zawartą w niej rozpuszczalną krzemionkę. Pokrzywę można również dodawać do kąpieli.
Kiedy zbierać?
Liście pokrzywy zwyczajnej do wykorzystania w celach kulinarnych zbiera się przed kwitnieniem, obrywając górną część pędu do czterech-sześciu górnych liści. Niektóre źródła podają, że spożywanie starszych liści i kwitnącej pokrzywy, może działać drażniąco na jelita oraz nerki. Nie powinno się również zjadać surowych liści oraz łodyg, gdyż może to prowadzić do uszkodzenia wątroby.
