Ochrona wód przed zanieczyszczeniem środkami ochrony roślin to niezwykle obszerne zagadnienie. Wiele poradników, artykułów i filmów edukacyjnych powstało na ten temat. Wsparciem dla użytkowników środków ochrony roślin są również aplikacje internetowe, które pomagają stosować preparaty w sposób bezpieczny dla środowiska.
Niestety, dostępne materiały są mało popularne, a na temat zapobiegania zanieczyszczeniom wód użytkownicy środków ochrony roślin wciąż wiedzą zbyt mało. A ponieważ woda to życie i bez niej nie przetrwamy, razem z twórcami DIONP postanowiliśmy poświęcić temu zagadnieniu nie jeden artykuł, a oddzielny cykl.
W niniejszym artykule przedstawię temat ochrony wód ogólnie. W dalszej kolejności w ramach cyklu ukażą się następujące artykuły:
W poszczególnych artykułach, w przystępny sposób, przedstawię najważniejsze informacje, a czytelników zainteresowanych pogłębieniem swojej wiedzy będę odsyłała do materiałów eksperckich. Materiały te powstały w ramach Inicjatywy TOPPS (Train Operators to Promote Practices and Sustainability, czyli szkolenie operatorów opryskiwaczy w celu upowszechniania Dobrych Praktyk w ramach rolnictwa zrównoważonego), podjętej w 2005 r. przez Europejskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin. W Polsce Inicjatywa wdrażana była przez Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach przy współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Ochrony Roślin oraz Instytutem Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach (obecnie Instytut Technologiczno-Przyrodniczy) i Instytutem Ochrony Środowiska w Warszawie. Jesteśmy przekonani, że z tych materiałów mogą z powodzeniem korzystać zarówno profesjonalni, jak i nieprofesjonalni użytkownicy środków ochrony roślin.
Polskie rolnictwo zużywa około jednej trzeciej wody wykorzystywanej w na¬szej gospodarce i może przyczyniać się do jej zanieczyszczenia. Jednym z zanieczyszczeń mogą być środki ochrony roślin, zwłaszcza gdy są stosowane niezgodnie z przepisami prawa, zaleceniami etykiety oraz zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej. Trzeba bowiem podkreślić, że środki ochrony roślin nie stanowią zagrożenia dla wód, jeśli stosujemy je prawidłowo. Z drugiej strony - wystarczy kilka kropel preparatu, aby wodę w dużym stawie uczynić niezdatną do picia lub uzdatniania dla ludzi. Środki ochrony roślin mogą trafiać do wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł miejscowych lub obszarowych. Podejmując działania ograniczające ryzyko zanieczyszczenia wody z tych dwóch źródeł, należy wziąć pod uwagę istotne różnice między nimi.
Źródła miejscowe (punktowe) związane są z czynnościami przeprowadzanymi podczas przygotowania do oprysku. Powstają one zwykle na terenie gospodarstwa - w miejscach przechowywania środków ochrony roślin (np. rozlanie stężonego produktu), sporządzania cieczy użytkowej (np. w wyniku przepełnienia opryskiwacza w trakcie sporządzania cieczy użytkowej) czy mycia opryskiwaczy (woda spływająca z opryskiwacza mytego w niewłaściwym miejscu przedostaje się np. do pobliskiego stawu). Mogą także powstać w wyniku niewłaściwego postępowania z pozostałościami po zabiegach (np. karygodne wylewanie resztek cieczy użytkowej do rowu).
Widać wyraźnie, że przedostawanie się środków ochrony roślin do wody ze źródeł miejscowych zależy bezpośrednio od postępowania człowieka, a wszystkie czynniki ograniczające zanieczyszczenie wód mogą być kontrolowane. Zatem na ograniczanie ryzyka zanieczyszczenia wody ze źródeł miejscowych ma wpływ odpowiednia organizacja pracy podczas oprysków oraz odpowiednia infrastruktura w gospodarstwie.
Szerzej o tym zagadnieniu piszę w artykułach:
Ryzyko przedostawania się środków ochrony roślin do wód powierzchniowych ze źródeł obszarowych związane jest ze zjawiskiem znoszenia cieczy użytkowej podczas oprysku oraz ze spływem powierzchniowym, drenażem i wymywaniem środków ochrony roślin z pól. Wśród czynników wywołujących te zjawiska należy wymienić:
Tego rodzaju zanieczyszczenia możemy ograniczyć, ale jedynie w zakresie czynników zależnych od człowieka. Skrajne warunki pogodowe mogą spowodować, że nie będziemy w stanie ich całkowicie uniknąć. To, co z pewnością możemy zrobić, to ograniczać ryzyko powstawania zanieczyszczeń obszarowych. O tym zagadnieniu piszę w artykułach:
Ocenę opryskiwacza pod kątem bezpieczeństwa stosowania środków ochrony roślin i zapobiegania zanieczyszczeniom miejscowym i obszarowym można przeprowadzić korzystając z poniższej bezpłatnej aplikacji EOS (Environmentally Optimised Sprayer):
Niniejszy artykuł stanowi część cyklu poświęconemu ochronie wód przed skażeniem. W ramach cyklu ukazały się następujące artykuły: