Ochrona wód przed zanieczyszczeniem środkami ochrony roślin – ważny temat wart nagłośnienia

Materiały eksperckie i Inicjatywa TOPPS

W poszczególnych artykułach, w przystępny sposób, przedstawię najważniejsze informacje, a czytelników zainteresowanych pogłębieniem swojej wiedzy będę odsyłała do materiałów eksperckich. Materiały te powstały w ramach Inicjatywy TOPPS (Train Operators to Promote Practices and Sustainability, czyli szkolenie operatorów opryskiwaczy w celu upowszechniania Dobrych Praktyk w ramach rolnictwa zrównoważonego), podjętej w 2005 r. przez Europejskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin. W Polsce Inicjatywa wdrażana była przez Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach przy współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Ochrony Roślin oraz Instytutem Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach (obecnie Instytut Technologiczno-Przyrodniczy) i Instytutem Ochrony Środowiska w Warszawie. Jesteśmy przekonani, że z tych materiałów mogą z powodzeniem korzystać zarówno profesjonalni, jak i nieprofesjonalni użytkownicy środków ochrony roślin.

Źródła zanieczyszczenia wód

Polskie rolnictwo zużywa około jednej trzeciej wody wykorzystywanej w na¬szej gospodarce i może przyczyniać się do jej zanieczyszczenia. Jednym z zanieczyszczeń mogą być środki ochrony roślin, zwłaszcza gdy są stosowane niezgodnie z przepisami prawa, zaleceniami etykiety oraz zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej. Trzeba bowiem podkreślić, że środki ochrony roślin nie stanowią zagrożenia dla wód, jeśli stosujemy je prawidłowo. Z drugiej strony - wystarczy kilka kropel preparatu, aby wodę w dużym stawie uczynić niezdatną do picia lub uzdatniania dla ludzi. Środki ochrony roślin mogą trafiać do wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł miejscowych lub obszarowych. Podejmując działania ograniczające ryzyko zanieczyszczenia wody z tych dwóch źródeł, należy wziąć pod uwagę istotne różnice między nimi.

Ograniczanie ryzyka zanieczyszczenia wody ze źródeł miejscowych

Źródła miejscowe (punktowe) związane są z czynnościami przeprowadzanymi podczas przygotowania do oprysku. Powstają one zwykle na terenie gospodarstwa - w miejscach przechowywania środków ochrony roślin (np. rozlanie stężonego produktu), sporządzania cieczy użytkowej (np. w wyniku przepełnienia opryskiwacza w trakcie sporządzania cieczy użytkowej) czy mycia opryskiwaczy (woda spływająca z opryskiwacza mytego w niewłaściwym miejscu przedostaje się np. do pobliskiego stawu). Mogą także powstać w wyniku niewłaściwego postępowania z pozostałościami po zabiegach (np. karygodne wylewanie resztek cieczy użytkowej do rowu).

Widać wyraźnie, że przedostawanie się środków ochrony roślin do wody ze źródeł miejscowych zależy bezpośrednio od postępowania człowieka, a wszystkie czynniki ograniczające zanieczyszczenie wód mogą być kontrolowane. Zatem na ograniczanie ryzyka zanieczyszczenia wody ze źródeł miejscowych ma wpływ odpowiednia organizacja pracy podczas oprysków oraz odpowiednia infrastruktura w gospodarstwie.

Szerzej o tym zagadnieniu piszę w artykułach:

Ograniczanie ryzyka zanieczyszczenia wody ze źródeł obszarowych

Ryzyko przedostawania się środków ochrony roślin do wód powierzchniowych ze źródeł obszarowych związane jest ze zjawiskiem znoszenia cieczy użytkowej podczas oprysku oraz ze spływem powierzchniowym, drenażem i wymywaniem środków ochrony roślin z pól. Wśród czynników wywołujących te zjawiska należy wymienić:

Tego rodzaju zanieczyszczenia możemy ograniczyć, ale jedynie w zakresie czynników zależnych od człowieka. Skrajne warunki pogodowe mogą spowodować, że nie będziemy w stanie ich całkowicie uniknąć. To, co z pewnością możemy zrobić, to ograniczać ryzyko powstawania zanieczyszczeń obszarowych. O tym zagadnieniu piszę w artykułach:

Możliwa jest ocena opryskiwacza pod kątem zapobiegania zanieczyszczeniom

Ocenę opryskiwacza pod kątem bezpieczeństwa stosowania środków ochrony roślin i zapobiegania zanieczyszczeniom miejscowym i obszarowym można przeprowadzić korzystając z poniższej bezpłatnej aplikacji EOS (Environmentally Optimised Sprayer):