Rośliny na skalniaki: goryczka bezłodygowa (Gentiana acaulis)
20 stycznia, 2022
Jakie pH gleby pod warzywa? – lista roślin z optymalnym pH dla rozwoju
22 stycznia, 2022Ciekawe zioło warte uprawy
Kocanka włoska (Helichrysum italicum) to zimozielona roślina wieloletnia, należąca do rodziny astrowatych. Pochodzi z krajów basenu Morza Śródziemnego. Nazwa łacińska wywodzi się prawdopodobnie od greckich słów „helios” – słońce i „chrysos” – złoto i nawiązuje do wyglądu rośliny, szczególnie jej intensywnie żółtych kwiatów. Kocanka włoska bywa nazywana rośliną curry lub maggi z uwagi na ziołowy aromat przypominający popularną przyprawę „maggi” (ta nazwa jest też stosowana choćby w odniesieniu do lubczyku) lub mieszkankę curry. W Polsce zwykle uprawiana jako jednoroczna lub wieloletnia, najczęściej w pojemnikach przenoszonych na zimę do pomieszczeń, zdarza się jednak, że w sprzyjających warunkach dobrze zimuje również w gruncie.
Kocanka włoska jest krzewinką dorstającą do 50-70 cm wysokości w uprawie wieloletniej lub do ok. 30-40 cm w uprawie jednorocznej. To roślina o pędach wzniesionych, drewniejących u podstawy, z charakterystycznymi szarozielonymi, długimi, igiełkowatymi liśćmi, które w całości pokryte są meszkiem. Latem kwitnie na żółto. Kwiaty osadzone na szczytach długich pędów są niewielkie, zebrane w koszyczki, co ciekawe po ususzeniu długo zachowują kolor, dlatego często wykorzystuje się je w suchych bukietach.
Liście kocanki można pozyskiwać w ciągu całego sezonu wegetacyjnego, nawet zimą, obrywając potrzebną ilość. Do suszenia najlepiej ścinać młode pędy, wiosną lub latem, gdy są najbardziej aromatyczne. Z uwagi na intensywny zapach i lekko gorzkawy smak, świeże liście stosuje się jako przyprawę np. do twarogu, sałatek, zup, dań rybnych i mięsnych lub ziemniaków.
Roślina zawiera wiele składników aktywnych, m.in. flawonoidy, olejki eteryczne, nienasycone kwasy tłuszczowe, substancje mineralne i witaminy, dlatego wykorzystywana jest także w celach leczniczych i jako surowiec w kosmetyce (w pielęgnacji włosów, cery). Olejki i napary wspomagają leczenie migreny, trądziku, łuszczycy, różnych infekcji i stanów zapalnych, a całe gałązki służą do przygotowywania leczniczych i odprężających kąpieli, wyciągów i wywarów. Zdarza się, że suszone gałązki i kwiaty stanowią składnik mieszanek do ochrony odzieży przeciw molom.
W krajach śródziemnomorskich np. we Włoszech, Hiszpanii, Bośni i Hercegowinie tradycyjnie stosowano kocankę do celów leczniczych przy przeziębieniach, kaszlu, chorobach skóry, bezsenności. Prowadzono tam również liczne badania naukowe celem potwierdzenia właściwości przeciwgrzybiczych i przeciwzapalnych ekstraktów z tej rośliny i ich zastosowań w leczeniu niektórych chorób.
Uprawa kocanki włoskiej nie jest trudna, roślina nie jest wymagająca i dobrze rośnie pod warunkiem, że zapewnimy jej optymalne warunki. Podłoże powinno być przepuszczalne, średnio żyzne, najlepiej z dodatkiem żwiru lub piasku, o obojętnym lub lekko zasadowym odczynie pH. Jako roślina śródziemnomorska, preferuje stanowiska słoneczne i ciepłe. Można ją rozmnażać z nasion lub z sadzonek pędowych, a także przez podział starszych roślin (w uprawie wieloletniej).
Kocanka uprawiana w cieniu rośnie słabo, jest bardziej narażona na choroby, wytwarza mniej kwiatów. Ponadto nie lubi intensywnego podlewania, w uprawie w gruncie rośliny nawadniamy tylko w okresach suszy, w uprawie w donicach wtedy, gdy ziemia jest już sucha. Zbyt intensywnie podlewana gorzej rośnie, bywa atakowana przez choroby grzybowe. Nawożenie nie jest niezbędne. Uprawiając kocankę do bieżącego wykorzystania liści, nawozimy jedynie nawozami naturalnymi i tylko gdy zauważymy taką potrzebę. Natomiast rośliny uprawiane wyłącznie w celach ozdobnych powinny być nawożone, aby lepiej rosły i były bardziej bujne. Nawożąc należy przestrzegać zaleceń i dawek podanych na opakowaniu.
Rośliny warto przycinać, szczególnie w uprawie wieloletniej, dzięki temu zachowają zwarty pokrój i odpowiadającą nam wysokość, dodatkowo zagęszczają się. Nadają się również do formowania, więc możemy nadawać im dowolny kształt np. kulisty. Przycinanie najlepiej wykonać późną wiosną lub latem, usuwając przy okazji przemarznięte lub uszkodzone pędy. Kocanki nie przycinamy wiosną, jeżeli planujemy wykorzystać jej kwiaty (po przycięciu słabiej kwitną). Warto wiedzieć, że roślina może zimować w gruncie, jednak jest średnio odporna na mróz, dlatego zdarza się, że przemarza. Aby temu zapobiec, warto okryć rośliny na zimę, a te uprawiane w pojemnikach dodatkowo w miarę możliwości przenieść do chłodnego, jasnego pomieszczenia (tak zimujące należy od czasu do czasu podlewać niewielką ilością wody).
Kocanka włoska to roślina uniwersalna. Z uwagi na charakterystyczne szarozielone liście i intensywnie żółte kwiaty stanowi ciekawe tło dla innych roślin, może służyć do obsadzania skarp, murków, ogródków skalnych lub zielnych oraz jako obrzeże rabaty, ścieżki, tarasu. Uprawiana w donicach może pełnić rolę dekoracyjną nawet na balkonie. Dobrze znosi przycinanie i formowanie, co jest jej dodatkowym atutem. Nie tylko pięknie wygląda, ale także roztacza intensywny aromat przy dotknięciu liści, potrącaniu gałązek, więc warto sadzić ją w pobliżu ścieżek, czy też przejść w ogrodzie.
