Kiwano czyli ogórek kolczasty

Ogórek kolczasty z powodzeniem można uprawiać w Polsce

Kiwano (Cucumis metuliferus) znane jest pod różnymi nazwami np. ogórek kolczasty, ogórek afrykański, afrykański melon lub ogórek rogaty. Nazwa kiwano została nadana tej roślinie w Nowej Zelandii, gdzie uznano, że w smaku przypomina mix owocu kiwi z bananem. W Polsce ogórek kolczasty nie jest nowością, gdyż trafiał na sklepowe półki jako egzotyczne warzywo (tak jak ogórek zwykły) lub owoc. Nowością jest zasadniczo jego uprawa w ogrodach, stąd sympatycy jego smaku uniezależnili się od dostaw do sklepów.

Bez względu na nazwę jest to roślina tropikalna, która udaje się również w amatorskiej uprawie prowadzonej w Polsce, zwłaszcza w lata upalne o ile nie zabraknie wody. W takich warunkach w ciągu 24-30 godzin roślina jest w stanie wydłużyć pęd o 15-20 cm. Śmiało można napisać, że rośnie w oczach. Podobnie jak inne dyniowate, w tym tradycyjne ogórki wymaga dużych ilości wody dla swojego rozwoju. Na naszej działce (południowa Polska) z powodzeniem kiwano uprawiamy od kilku lat i udaje się uzyskać od kilku do nawet kilkunastu owoców w pełni dojrzałych z kilku krzaczków. W celu ograniczenia podlewania stosujemy jednak hydrożel, który umieszczamy pod sadzonką kiwano.

Wymagania kiwano

Kiwano jest rośliną ciepłolubną. Najlepiej rośnie w temperaturach powyżej 20oC, lecz gdy te spadną poniżej 15oC roślina spowalnia wzrost i dojrzewanie, a jak pojawią się przymrozki to ginie, podobnie jak inne dyniowate. Zazwyczaj udaje się w tunelach i szklarniach i to tu osiąga dojrzałość zbiorczą, jednak wskutek zmian klimatu w niektórych regionach Polski bez najmniejszego problemu dojrzewa w uprawie pod „chmurką”, choć może czasem wymagać okrywania agrowłókniną w okresach wiosennych.

Siew:

Podobnie jak i innych dyniowatych – albo w połowie maja (po przymrozkach) wprost do gruntu albo w połowie kwietnia do doniczek (8-12 cm średnicy) w domu. Wystarczające do siewu jest zwykłe podłoże ogrodnicze uniwersalne o pH od 5.5 do 6,7. Nasiona umieszcza się na głębokości 1,5-2 cm. W temperaturze około 20oC w ciągu dnia i nocą powyżej 15oC nasiona kiełkują już po 4-5 dniach. Kiwano tak jak choćby ogórki nie znosi przesadzania, dlatego wysiewa się go w doniczce po 1-2 nasiona. Nie powinno się rozdzielać korzeni.

Sadzenie:

Rozsadę przenosi się do gruntu od drugiej połowy maja lub na początku czerwca, kiedy minie ryzyko przymrozków. Może wymagać okresowego zastosowania agrowłókniny, gdy noce będą chłodne. Rośliny płożą się jak inne dyniowate, stąd wymagają rozstawy 80 x 100 cm. Kiwano można puszczać na różne podpory i wówczas owoce będą zwieszały się zamiast leżeć na glebie. Pędy mogą osiągać kilka metrów długości i poszczególne krzaczki rosnące obok wzajemnie się przeplatają. Gdy kiwano uprawia się w ogrzewanej szklarni to sieje się rośliny zwykle na początku kwietnia bądź pod koniec marca.

Kwitnienie:

W zależności od roku i regionu kwitnie już od czerwca aż do końca okresu wegetacji, którą przerywa przymrozek. W ogrzewanych szklarniach kwitnienie jest znacznie wcześniejsze i zależy od terminu siewu. Kwiaty są żółtopomarańczowe i nieco niż u ogórka. Są rozdzielnopłciowe. Jest to roślina jednopienna, czyli na jednej roślinie występują zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie i wzajemnie się zapylają.

Owocowanie:

Pierwsze małe owoce spotyka się już od czerwca (lub wcześniej, gdy uprawa jest w ogrzewanej szklarni), niemniej pełną dojrzałość uzyskują zwykle od końca sierpnia, bądź od września. Owoce dojrzewają stopniowo. Z jednej rośliny uzyskać można od kilku do kilkunastu sztuk. Początkowo są zielonkawe, z charakterystyczną marmurkowatą strukturą, ale ostatecznie po dojrzeniu stają się pomarańczowe. Każdy owoc pokrywają wypustki, na końcu których znajdują się kolce. Największe owoce to te pierwsze jakie się zawiązały i mogą mieć do 10-15 cm długości, średnicę 6-10 cm i wagę do 200, a nawet 400 g.

Miąższ i jego smak:

Miąższ koloru zielonego z bardzo dużą ilością nasion (nawet do 400-500 nasion!). Miąższ galaretowaty jak u ogórka. Smak przypominający połączenie melona z ogórkiem z lekką domieszką posmaku kiwi i banana. Smak jest charakterystyczny, jednym przypada do gustu innym nie. Należy zjadać owoce dojrzałe.

Przechowywanie:

Owoce zebrane w niepełnej dojrzałości bez problemu przetrwają w domu nawet do 6 miesięcy. Jeżeli zachodzi konieczność przyśpieszenia ich dojrzewania wystarczy umieścić kiwano w worku foliowym np. z jabłkami lub bananem, a wydzielający się etylen w ciągu kilku dni sprawi, że owoce staną się pomarańczowe i w pełni dojrzałe.

Wykorzystanie w kuchni:

Roślina jadalna (w tym o właściwościach prozdrowotnych) i dekoracyjna, w tym jako pnącze. Miąższ je się na surowo lub dodaje się do różnych sałatek, do deserów, puddingów, sosów, dżemów. Warto wiedzieć, że nasion jest więcej niż miąższu.

Wartość odżywcza:

Owoce są niskokaloryczne. Zawierają dużo witaminy C, a także jest w nich witamina B3, B5, B6 i E. W miąższu znaleźć można sporo magnezu, ale także żelazo, fosfor, cynk, potas, wapń, mangan i inne.

Jak pielęgnować?

W okresie maja trzeba zwracać uwagę na spadek temperatur w okresie nocy i w razie konieczności okrywać sadzonki kiwano agrowłókniną. Podobnie jak inne dyniowate, kiwano potrzebuje dużych ilości wody. Choć znosi krótkotrwałe przesuszenie to jednak może ono negatywnie odbić się na intensywności kwitnienia oraz owocowaniu. Na glebach lekkich poleca się użycie naturalnych (zeolit, wermikulit, perlit, kompost) surowców, które posiadają zdolność magazynowania w sobie wody lub skorzystać z wydajnego hydrożelu. Regularnie należy rośliny nawozić nawozami wieloskładnikowymi. Kiwano można uprawiać na glebie jako roślinę płożącą i wówczas trzeba delikatnie odchwaszczać stanowisko, ale tak, aby nie wzruszyć korzeni, bądź uprawiać na włókninie lub naturalnych ściółkach. Kiwano może być także puszczone na różne podpory i wówczas będzie rośliną pnącą.

Zakup nasion:

Nasiona są dostępne w sklepach ogrodniczych, niemniej trzeba zwracać uwagę na nazwy zwyczajowe. Zamiast kiwano może być na opakowaniu nazwa np. ogórek kolczasty.

Choroby, szkodniki, chwasty:

Kiwano e porównaniu do tradycyjnego ogórka o wiele lepiej sobie radzi z chorobami i szkodnikami, dlatego też zwykle nie potrzebuje ochrony roślin. Może się zdarzyć, że pojawi się mączniak. Również choroby wirusowe. Odnośnie szkodników to sporadycznie notuje się pojaw mszyc, wciornastków oraz mączlika. Kiwano wymaga zwalczania chwastów, aby nie zdominowały uprawy.