Pomidor odmiany Rebel Starfighter Prime – paskowany owoc
27 stycznia, 2022
Nikandra miechunkowa – uprawa i pielęgnacja w ogrodzie
4 lutego, 2022Azjatyckie ziele długowieczności
Jiaogulan (Gynostemma pentaphyllum) nazywany także zielem długowieczności, zielem nieśmiertelności, południowym żeń-szeniem - to roślina pnąca, bylina pochodząca z Azji (Chin, Wietnamu, Korei Południowej i Japonii), gdzie rośnie w warunkach naturalnych tworząc gęste zarośla. W tradycyjnej medycynie chińskiej była stosowana jako lek ziołowy na wzmocnienie i poprawę odporności już od setek lat. Co ciekawe spokrewniona jest z ogórkiem, dynią i arbuzem, mimo że z wyglądu przypomina winobluszcz i nie wytwarza jadalnych owoców.
Interesujące jest to, że w południowych regionach Chin, gdzie często pija się napary i herbaty z gynostemmy, ludzie w przeważającej części dożywają sędziwego wieku. Prawdopodobnie dlatego nazywana jest zielem długowieczności/nieśmiertelności.
Wygląd rośliny
Jiaogulan jest wieloletnim pnączem o dużych zielonych liściach, składających się z pięciu ząbkowanych listków umieszczonych na długich ogonkach. Może dorastać do 4-8 m długości w zależności od warunków uprawy, dlatego zwykle wymaga podpór. Liście pokrywają całe pędy i są cennym surowcem zielarskim. Kwiaty pojawiają się w sierpniu/wrześniu, lecz są prawie niewidoczne spod liści z uwagi na ich bardzo mały rozmiar i jasnozielony kolor. Owoce to drobne, czarne jagody, które nie nadają się do spożycia.
Uprawa w ogrodzie
Ziele długowieczności jest rośliną łatwą w uprawie i pielęgnacji. Z uwagi na bujny rozrost oraz dużą ilość zielonych gęsto rozmieszczonych liści, może pełnić również rolę rośliny ozdobnej. Wspinając się na podporach będzie dobrą rośliną okrywową i osłaniającą chociażby balkon lub taras.
Jiaogulan najlepiej rośnie w miejscu jasnym, dobrze oświetlonym, ale nie silnie nasłonecznionym. Lubi ziemię żyzną, przepuszczalną, o optymalnej wilgotności i kwaśnym lub lekko obojętnym odczynie pH. Może być uprawiana również w gruncie, gdyż wytrzymuje mrozy do nawet -15°C. Podczas zimowania wymaga jednak okrywania/zabezpieczenia przed niskimi temperaturami. Najlepiej do tego celu nadaje się włóknina, słoma lub gałęzie drzew iglastych np. świerka, jodły. Wiosną warto przyciąć roślinę nisko nad ziemią, pobudzi to ją do dalszego wzrostu, tym bardziej że nowe pędy wyrastają od korzenia.
Popularna jest także uprawa w doniczkach (na balkonach i tarasach), które przenosi się do chłodnego, jasnego pomieszczenia przed nastaniem zimy. Rośliny można również traktować jak domowe i uprawiać w pomieszczeniach na parapetach. Zwykle jesienią przycina się nisko pędy, szczególnie gdy rośliny tracą liście lub zasychają, dzięki temu przechodzą okres spoczynku w miesiącach zimowych. W tym czasie należy je podlewać, ale rzadko i niewielką ilością wody. Jesienią można ją przesadzić do większej doniczki, jeśli zachodzi taka potrzeba. Wczesną wiosną warto zastosować delikatne nawożenie, najlepiej nawozem organicznym, a bylina wypuści młode pędy.
W naszym kraju jiaogulan uprawia się najczęściej z sadzonek zakupionych w szkółce roślin lub pozyskanych ze starszej rośliny, ewentualnie poprzez podział karpy korzeniowej. Sadzonki pędowe łatwo ukorzeniają się, wystarczy ok. 10-12 cm kawałki pędów wstawić do wody i poczekać na pojawienie się korzonków. Następnie każdą młodą roślinkę umieszczamy w doniczce wypełnionej ziemią ogrodniczą. Z czasem, w miarę wzrostu, przesadzamy rośliny do większych pojemników. Najlepiej radzą sobie rośliny posadzone wiosną, ponieważ mają wystarczająco dużo czasu przed zimą, aby rozwinąć mocny system korzeniowy. Sadząc kilka egzemplarzy gynostemmy należy zostawić pomiędzy nimi ok. 1 m odstępu, aby mogły swobodnie rozrastać się.
Ziele długowieczności można uprawiać również z nasion, które wysiewa się wiosną lub latem (od kwietnia do sierpnia) płytko, na głębokość do 0,5 cm, tak aby kiełkujące nasiona miały dostęp do światła. Po wykiełkowaniu należy przerwać zbyt gęsto rosnące siewki i usunąć słabsze egzemplarze, a gdy osiągną ok. 10 cm wysokości - przesadzić do oddzielnych doniczek. Taki sposób uprawy jest jednak długotrwały i żmudny, nasiona trudno dostać, a samo kiełkowanie może trwać nawet kilka miesięcy.
Pozyskiwanie i wykorzystanie
Jiaogulan bywa porównywany z żeń-szeniem głównie ze względu na zbliżone właściwości i zawartość podobnych substancji aktywnych do tych, które zawiera korzeń żeń-szeń (Panax ginseng). W tym przypadku jednak surowcem wykorzystywanym w celach kulinarnych i leczniczych są świeże i suszone liście oraz młode pędy, a nie część podziemna. Przygotowuje się z nich herbaty, napary i wywary, można je dodawać także do sałatek. Zarówno liście, jak i młode pędy, można obrywać i przycinać przez cały okres wegetacyjny, tym bardziej, że dzięki takim zabiegom roślina rozkrzewia się i zagęszcza.
Liście zawierają przede wszystkim gypenozydy, flawonoidy, aminokwasy, karotenoidy oraz sterole roślinne, a także sole mineralne (np. magnez, cynk, fosfor, potas, mangan, selen, żelazo, wapń) i witaminy (m.in. A, C, D, E, z grupy B). Dzięki dużej zawartości substancji aktywnych, ziele działa przeciwzapalnie, przeciwutleniająco, poprawia odporność organizmu i korzystnie wpływa na przemianę materii oraz na jakość i długość snu. Jest stosowane wspomagająco w leczeniu wielu dolegliwości i chorób np. drobnych urazów, obrzęków gardła, guzów, w celach regeneracji wątroby, jak również regulacji ciśnienia krwi, poziomu cukru i cholesterolu. Działa przeciwmiażdżycowo, oczyszcza organizm z toksyn, wspiera działanie układu pokarmowego i moczowego. Pomaga walczyć z alergiami, bezsennością, stresem i zmęczeniem oraz otyłością, ponadto przywraca równowagę emocjonalną i poprawia koncentrację.
Jiaogulan to ciekawa bylina, nie tylko dekoracyjna i łatwa w uprawie, ale także wykazująca szerokie działanie prozdrowotne. Jest od bardzo dawna wykorzystywana w chińskiej medycynie ludowej do leczenia różnych dolegliwości, dlatego współcześnie prowadzi się liczne badania nad zielem długowieczności pod kątem zastosowania leczniczego oraz wspomagającego leczenie i ochronę przed niektórymi chorobami np. chorobą Parkinsona, nowotworami, cukrzycą, alergiami. Jako że jest to roślina zielna, warto zachować umiar w stosowaniu oraz zapoznać się bliżej z jej właściwościami i przeciwskazaniami przed spożyciem.
