Jeżówki w ogrodzie - uprawa i pielęgnacja - Działka i Ogród Naszą Pasją

Topinambur w ogrodzie – jadalny, ozdobny ale inwazyjny

9 listopada, 2020

Bonsai – całoroczna wystawa w Palmiarni w Wałbrzychu

24 listopada, 2020

Jeżówki (Echinacea) to wieloletnie byliny, które pochodzą z Ameryki Północnej, gdzie zostały odkryte i praktycznie wykorzystywane przez tamtejsze plemiona Indian, głównie w celach leczniczych. Są spokrewnione z rudbekiami (Rudbeckia) i z nimi mylone. O rudbekiach piszemy TUTAJ. Nazwa rodzaju pochodzi od greckiego słowa echinos oznaczającego jeża. Stożkowy środek kwiatu złożony z kwiatów rurkowatych silnie zredukowanych na kształt przypominający kolce przypomina właśnie tego ssaka. Nie u każdej odmiany jeżówki jest to widoczne, dlatego też przy ich odróżnianiu od rudbekii patrzy się też na płatki języczkowate, liście, rozwój itd.

Jeżówki nie tylko zdobią ogrody, ale wykorzystuje się wiele z nich w medycynie (zwłaszcza jeżówkę purpurową), z których wytwarza się różne preparaty dostępne w zielarniach i aptekach np. do leczenia dolegliwości skórnych, czy też na wzmocnienie odporności.

Jeżówki kwitną od lata do jesieni. Wspólnie z rudbekiami wypełniają pustkę pomiędzy kończeniem kwitnienia przez gatunki wiosenno-letnie a początkiem zakwitania gatunków typowo jesiennych. Mają duży wpływ na ochronę bioróżnorodności owadów w ogrodach – zwabiają różne błonkówki (w tym pszczoły), muchówki, chrząszcze i motyle. W Polsce uprawia się zwykle trzy gatunki jeżówek w różnych odmianach:

jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea),

jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia),

jeżówka blada (Echinacea pallida).

Trzeba jednak wiedzieć, że na świecie jest więcej gatunków jeżówek (choć mniej niż rudbekii), ale część nie nadaje się do uprawy w Polsce. Miłośnicy tych roślin poszukują jednak ciekawych gatunków. Wiele z nich, w różnych odmianach można spotkać na różnych targach ogrodniczych jakie odbywają się w Europie. Do mniej znanych gatunków jeżówek należą: Echinacea atrorubens, Echinacea laevigata, jeżówka żółta (Echinacea paradoxa), Echinacea sanguinea, Echinacea serotina, Echinacea simulata, Echinacea tennesseensis.

Jeżówki wspaniale zdobią ogród, w tym są ważnym źródłem nektaru i pyłku dla owadów, zwłaszcza pszczół. Najładniej wyglądają w grupach albo jednogatunkowych (bogactwo odmian sprawia, że tworzą wielokolorowe plamy), albo w połączeniu z innymi roślinami np. rudbekiami, pysznogłówkami, firletkami, rozchodnikiem, cyniami, nachyłkiem, krwawnikiem, szałwią, dzwonkami, floksami, astrami, różnymi trawami ozdobnymi, niskimi tawułkami, lawendą. Często są tłem dla innych roślin nisko rosnących np. niecierpków, begonii, smagliczki, lobelii. Same mogą być również wyróżnione, jeżeli posadzi się je na tle wyższych roślin o zielonych, zielono-czerwonych lub czerwonych liściach. Można je w pełni rozkwitu ścinać i przetrzymywać w wazonach.

Opis rośliny

Rośliny osiągają od 40 do 100-150 cm wysokości w zależności od gatunku i odmiany. Pędy są dość sztywne. Kwiaty mogą mieć średnicę do 15-20 cm. Składają się z dużych, wąskich kwiatów języczkowatych, a w środku z małych kwiatów rurkowych, które są silnie zredukowane u niektórych gatunków i odmian na kształt „kolców jeża”, które zresztą nadały nazwę całemu rodzajowi roślin. U części gatunków płatki języczkowate są dominujące na tle małych płatków rurkowatych. U innych to z kolei płatki rurkowate dominują i tworzą jakby pompon. Są i takie odmiany, u których płatki języczkowate są rurkowato skręcone.

Kwiaty języczkowate w zależności od odmiany mogą mieć jednolity lub mieszany kolor. Zwykle są żółte, białe, kremowe, fioletowe, różowe, czerwone, pomarańczowe, purpurowe. Mogą składać się z kilku odcieni tego samego koloru. Kwiaty rurkowate mogą być jednolitego lub mieszanego koloru. Zwykle są barwy purpurowej, brązowej, rdzawej, zielonej, brązowej. Środek koszyczka złożony z kwiatów rurkowych mniej lub bardziej góruje nad kwiatem, a u niektórych odmian wręcz dominuje nad płatkami języczkowatymi. Jedna roślina może wytwarzać kilka pędów z kwiatami, które ładnie prezentują się na tle zielonych liści.

Liście są wydłużone, lancetowate, sztywne, długości do 20 cm, ułożone skrętolegle. Są ząbkowane, a u niektórych odmian pojawiają się włoski.

Sadzenie i rozmnażanie

Jeżówki uprawiane w Polsce są mrozoodporne. Jeżeli zakupuje się gatunki i odmiany z krajów o cieplejszym klimacie to warto sprawdzić, czy przetrwają zimę, w tym na wszelki wypadek się je okrywa ściółką np. korą.

Jeżówki uprawia się z nasion lub z gotowych sadzonek. Jeżeli są już obecne na rabatach kwietnych to zwykle same się rozmnażają przez nasiona oraz rozłogi. Trzeba je wówczas tylko kontrolować, aby nie zdominowały rabaty, w tym warto przerzedzać siewki, dzięki czemu rośliny stają się sztywne.

Prowadząc samodzielną uprawę jeżówek z siewu zwykle robi się to w kwietniu lub maju, siejąc je do ziemi ogrodniczej. Można je też siać w warunkach domowych od marca, aby przyspieszyć rozwój. Lepiej rzadko siać nasiona, przez co siewki nie wybijają w długie, wiotkie pędy. Roślinki mające kilka liści właściwych pikuje się na miejsce docelowe zwykle w okresie lata. Siewy można wykonywać także wprost do gruntu, ale trzeba wówczas uważać, aby roślin nie wyrwać razem z chwastami. Chcąc mieć konkretne odmiany jeżówek warto kupować oryginalne nasiona. Te wytworzone z własnoręcznie zebranych jesienią nasion mogą dawać odmienne kwiaty z uwagi na przepylenie, choć z drugiej strony jest to też ciekawostka co z nich wyrośnie.

Z uwagi na dużą liczbę odmian najlepiej jest wprowadzać do ogrodu jeżówki przez gotowe sadzonki. Polecamy je kupować wówczas, gdy widać już kolor kwiatów, tak aby faktycznie zdobywać nowości, których się jeszcze nie ma w ogrodzie. Takie gotowe sadzonki są w ofercie różnych centrów ogrodniczych zwykle od wiosny do nawet wczesnej jesieni, chociaż zwykle w okresie lata, gdy kwitną to są licznie nabywane przez klientów. Jeżeli jednak chce się samodzielnie rozmnażać jeżówki przez podział kępy to dobrze to robić wiosną.

Stanowisko

Jeżówka preferuje stanowisko słoneczne, ewentualnie półsłoneczne, ciepłe i osłonięte od silnych wiatrów. Podłoże powinno być żyzne i przepuszczalne, ale nie może zbytnio przesychać. Roślina toleruje dość szerokie pH od lekko kwaśnego, przez obojętne po lekko zasadowe. Dobrze jest stosować ściółki naturalne, które ograniczą chwasty, ale zwłaszcza ograniczą parowanie wody w okresach suszy.

Termin kwitnienia

W zależności od przebiegu pogody, ale i odmiany zwykle jeżówki kwitną od lipca do października, ale w lata ciepłe termin kwitnienia przedłuża się nawet do pierwszych dni listopada.

Pielęgnacja

Jeżówka jest rośliną bardzo prostą w uprawie. W okresie wiosennym (kwiecień/maj) warto zastosować uniwersalny nawóz ogrodniczy (N, P, K + mikroelementy), co pobudzi rośliny do rozrostu kępy. Ponieważ na kwitnienie rośliny zużywają dużo energii, warto od czerwca do sierpnia regularnie je nawozić nawozami do roślin kwitnących, co wpłynie na długość kwitnienia, wybarwianie się kwiatów oraz na liczbę kwiatów.

Chcąc zintensyfikować i wydłużyć kwitnienie, w tym pobudzić roślinę do wytwarzania nowych pędów, warto systematycznie usuwać przekwitłe kwiatostany z łodyżkami. Gdy chce się pozyskać własne nasiona to część kwiatów należy pozostawić, aż nasiona dojrzeją i wówczas zbiera się je zwykle w październiku. W ogrodach sprzyjającym ptakom, poleca się pozostawiać przekwitłe kwiaty przez zimę, aby mogły one wyjadać odżywcze nasiona.

Jeżeli pojawia się poważny problem suszy, to warto rośliny podlewać, co poprawi ich wzrost, wygląd, ale i długość kwitnienia.

Choroby i szkodniki

Jeżówki to rośliny słabo uszkadzane przez choroby i szkodniki, zatem zwykle nie wymagają ochrony roślin. Przez cały okres wegetacji warto usuwać wokół nich chwasty. Spośród chorób pojawiają się zwykle plamistości liści, a także rizoktonioza. Wśród szkodników problemem niekiedy mogą być mszyce, wciornastki, przędziorki, ale także choćby i ślimaki.