Jak zbadać kwasowość (pH) gleby w ogrodzie?

Hobbyści także powinni badać pH gleby

Każdy ogrodnik spotkał się zapewne z pojęciem odczyn gleby, kwasowość gleby, zasadowość gleby, czy też krócej – pH gleby. Zazwyczaj odczynem gleby interesujemy się wówczas, gdy kupujemy do ogrodu rośliny kwaśnolubne i musimy stworzyć im odpowiednie stanowisko do uprawy.

Wbrew pozorom w ogrodnictwie hobbystycznym sytuacja związana z regulowaniem pH jest o wiele trudniejsza do rozwiązania niż w uprawach polowych, prowadzonych na dużym areale. Dlaczego? – otóż na 3-5, czasem 10-20 arach uprawia się zwykle kilkadziesiąt różnych gatunków roślin ozdobnych i jadalnych, które mają różne preferencje co do kwasowości gleby – często na odcinku kilku metrów rosną i takie, i takie, a niekiedy wręcz się przeplatają. Nie zawsze interesujemy się tym, jakie wymagania co do pH ma dana roślina. To, że choćby iglaki, borówki, rododendrony czy azalie lubią kwaśne podłoże to wie chyba każdy, ale są dziesiątki innych gatunków o podobnych wymaganiach, które niekiedy pomijamy i sadzimy je wśród roślin lubiących wyższy odczyn gleby.

Odczyn gleby ma wpływ na całą roślinę

Niestety, często zapominamy o tym jak kwasowość gleby jest ważna i jak wielki ma wpływ na wzrost, plonowanie, kondycję, zdrowie roślin, a pośrednio także i na smak plonu, w tym jego bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo? – tak, gdyż przy złym pH rośliny mogą choćby akumulować w sobie metale ciężkie. Ponadto możemy mieć glebę bogatą w substancje odżywcze, a wskutek złego pH pozostają one w postaci niedostępnej dla roślin. Czasem to dla niektórych może być kuriozum, że bogactwo pokarmu jest w glebie, a roślina marnieje z „głodu” bo nie może tego pobrać. Podobnie jest z wodą. Nawet sobie nie zdajemy sprawy jak pH jest ważne i jak wielki ma wpływ na kondycję roślin, w tym jak wiele objawów złego pH można przypisać choćby niedoborom pokarmowym (choć gleba może być zasobna w makro i mikroskładniki), pojawu chorób, szkodników, czy innych zaburzeń fizjologicznych. Kwasowość gleby decyduje także o jej życiu biologicznym. Różne mikroorganizmy mają swoje optymalne tolerancje na pH gleby, przy czym większość z nich woli odczyn od obojętnego po zasadowy. Mając zatem nieuregulowane pH gleby możemy wydawać pieniądze na biopreparaty mikrobiologiczne podnoszące choćby żyzność gleby, ale to nic nie da, gdy okaże się, że pożyteczne gatunki nie będą miały dobrych warunków do życia.

pH gleby zmienia się w trakcie wegetacji roślin

Zapominamy również o tym, że odczyn gleby nie jest stały (dany raz na zawsze), on się zmienia w trakcie wegetacji na wskutek procesów zachodzących w glebie, warunków pogodowych np. opadów deszczu, ale także i naszych działań. Z tego powodu powinno się przynajmniej 1-2 razy w roku monitorować zmiany w odczynie gleby, zwłaszcza przed nawożeniem, aby wiedzieć czy trzeba glebę zakwasić albo utrzymać na poziomie neutralnym bądź zasadowym.

Każdemu ogrodnikowi zależy na tym, żeby w glebie było jak najwięcej materii organicznej, ale mało kto wie, że resztki roślin wprowadzone np. w postaci kompostu, obornika (ze ściółką), czy też nawozów zielonych to źródło, które obniża pH gleby, a to dlatego, że w trakcie rozkładu resztek wydziela się dwutlenek węgla. Im więcej materii organicznej, zwłaszcza na etapie rozkładania się, tym więcej CO2. Dwutlenek węgla dodatkowo wydzielają do gleby korzenie roślin. Poza tym padające deszcze przemieszczają w głąb gleby związki zasadowe, wobec tego górna warstwa może mieć inne pH niż głębsza. Oczywiście, o kwasowości gleby i temu jak szybko się ona zmienia decyduje także sama gleba i jej budowa. Jako ogrodnicy stosując różne nawozy azotowe czy potasowe np. w postaci siarczanów możemy pogłębiać problem spadku pH tam, gdzie nie powinno się tego robić.

Kiedy i jak badać odczyn gleby?

Odczyn gleby warto na bieżąco monitorować w trakcie sezonu wegetacyjnego tak w uprawach pod chmurką, jak i w uprawie pod osłonami. To ważne, bez względu na to jakie nawozy stosujemy i czy w ogóle prowadzimy nawożenie. Dobrze jest sprawdzić pH gleby przed planowanym nawożeniem np. zaraz po zimie/wczesną wiosną, w tracie lata i jesienią. Gdy uprawiamy rośliny tolerujące gleby neutralne lub zasadowe to przy stwierdzeniu niskiego pH wiemy wówczas, że musimy użyć nawozów bogatych w wapń. Gdy uprawiamy z kolei rośliny lubiące niskie pH to dostajemy informację o potrzebie mniejszego bądź większego zakwaszenia podłoża.

Niekiedy się zdarza, że tuż obok siebie uprawiamy roślinę kwaśnolubną oraz zasadolubną. Zasadniczo powinno się tworzyć odrębne rabaty dla takich upraw, gdyż korzenie roślin penetrują glebę i docierają do miejsc, które im nie sprzyjają. Jeżeli nie ma możliwości przesadzenia takich roślin i ich rozdzielenia na dwie grupy, to wówczas trzeba bardzo ostrożnie stosować nawożenie celowane pod konkretną roślinę, tak aby nie zmienić pH tym, które tolerują to, które jest aktualne. Gdy zatem wśród roślin zasadolubnych mamy jakieś kwaśnolubne, to ostrożnie zakwaśmy punktowo glebę tylko w ich okolicy, acz uprzednio i tu i tu zbadajmy pH.

Pisząc o możliwości badania pH gleby musimy pamiętać, że żadna dostępna hobbystom metoda amatorskiego pomiaru kwasowości gleby, nie będzie tak dokładna jak badanie laboratoryjne. Różne firmy obiecują cuda, ale tylko akredytowane laboratorium badające pH gleby w oparciu o dopuszczoną metodykę pozwala precyzyjnie poznać tą wartość.

Badanie pH gleby w laboratorium – jest to najdokładniejsza metoda sprawdzenia odczynu gleby, zwłaszcza jeżeli jest to laboratorium akredytowane. Stacje Chemiczno-Rolnicze obecne w każdym województwie takie laboratoria mają o czym informujemy TUTAJ, ale powstały też firmy prywatne, które takie laboratoria mają. Wystarczy oddać glebę do analizy i wartość pH będzie podana obok innych parametrów jakie można zbadać np. zasobności w składniki pokarmowe, czy składu granulometrycznego (TUTAJ).

Kwasomierz z płynem Helliga – to amatorski sposób sprawdzania pH gleby. Bazuje się tu na skali kolorymetrycznej, gdzie kolory wpadające w pomarańcz i czerwień oznaczają kwasowość, a te w odcieniach zieloności i błękitu informują o obojętnym lub zasadowym pH. Za pomocą płynu Helliga tworzy się przesącz i jego kolor przyrównuje do dołączonej skali o różnych kolorach.

Papierek lakmusowy (papier kolorymetryczny) – to amatorski sposób poznania pH gleby, mniej dokładny niż płyn Helliga. Pomiar polega na stworzeniu przesączu wodnego analizowanej gleby i następnie zanurzeniu paska w takiej „wodzie”. Przebarwienie na pasku porównuje się ze skalą wartości pH, która także jest wyrażona kolorami – od czerwieni po ciemno niebieski.

Tester podłoża analogowy lub elektroniczny – działa na zasadzie pomiaru wartości pH za pomocą sondy, którą zanurza się w glebie. Na końcu sondy znajduje się czujnik, którego zadaniem jest odbieranie informacji, głównie stężenia jonów wodorowych w glebie. Ponieważ na wartość pomiaru pH ma wpływ temperatura, to takie amatorskie urządzenia odgórnie są skalibrowane do temperatury zwykle 25 st. C. Warto to wiedzieć, żeby nie badać pH w zbyt zimnej, ale i w bardzo nagrzanej glebie, gdyż wynik może być mylący. Pomiar gleby dobrze zatem robić w granicach temperatur 20-30 stopni C. Gleba powinna być wilgotna, ale nie zalana. Często elektroniczne pH-metry mają jeszcze inne czujniki np. temperatury, wilgotności, czy też natężenia światła.

Bez względu na rodzaj testera jaki użyjemy w ogrodzie musimy pamiętać, że pokazują wartości orientacyjne. Gdy korzystamy z testerów elektronicznych musimy pamiętać o baterii, ale i o odpowiednim przechowywaniu, aby elektronika nie uległa uszkodzeniu.