Jak uprawiać rzodkiewkę? – podstawowe informacje
10 stycznia, 2024
Jak uprawiać patisony? – podstawowe informacje
10 stycznia, 2024Szukasz ciekawych odmian cebuli z nasion?
Jeżeli zainteresowała Ciebie uprawa cebuli poprzez wysiew jej nasion w gruncie, pod osłonami bądź masz balkon lub taras, to może zainteresujesz się tymi odmianami, które jako DIONP uprawialiśmy we własnym ogrodzie? Kolekcję naszych odmian opisaliśmy TUTAJ.
Informacje ogólne
Cebula czyli czosnek cebula (Alium cepa) jest także nazywana skulibabą, cebula zwyczajną, cebulą ogrodową bądź dymką. Jest to roślina dwuletnia z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae).
U cebuli częścią jadalną nie jest korzeń, lecz mięsiste pochwy liściowe (organ spichrzowy). Ponadto spożywa się liście, czyli szczypior. Pochwy liściowe (cebule) mogą mieć różny kształt, od okrągłego, przez spłaszczone po mniej lub bardziej wydłużone. Kolor cebul jest też zmienny, od różnych odcieni żółtego, przez biały, różowy aż po fioletowoczerwony.
Cebulę uprawia się dla jej wartości odżywczych, prozdrowotnych, które także są połączone z charakterystycznym smakiem związanym z zawartością substancji siarkoorganicznych. One też powodują, że po rozkrojeniu cebuli unosi się S-tlenek tiopropanolu, który wywołuje łzawienie. Na rynku dostępne są odmiany cebuli mniej lub bardziej ostre.
Choć cebula jest rośliną dwuletnią to jest uprawiana głównie jako warzywo jednoroczne dla celów pozyskania pochew liściowych (cebul) oraz szczypioru (pusty w środku). Pozostawiona na drugi rok zakwitnie. Zdarzają się sytuacje, że wskutek chłodów wiosennych rośliny przejdą jarowizację i zaczną kwitnąć w pierwszym roku uprawy, co jest niepożądane.
Cebula jest w stanie wykiełkować z nasion już w temperaturze 5-6°C, to jednak optymalna dla tego procesu wynosi 18°C. Szczypior najlepiej rozwija się w temperaturze 12-15°C oraz gdy jest stosunkowo krótki dzień. Największy przyrost masy cebul następuje w temperaturze 16-20°C. Wyższe temperatury (20-25oC) są pożądane w okresie załamywania szczypioru i dojrzewania cebul.
Cebulę z nasion prowadzi się zwykle na dwa sposoby – albo jako siew bezpośredni albo jako tworzenie rozsady. Bogactwo odmian na rynku nasion sprawia, że każdy znajdzie coś dla siebie. Siew cebuli z nasion choć jest trudniejszy niż uprawa z cebuli-dymki, to daje jednak więcej satysfakcji.
Cebulę z nasion wysiewa się jako roślinę jarą (wiosną) albo ozimą (zimuje w gruncie).
Odmiany do uprawy letniej są to odmiany dnia długiego, wśród których wyróżnia się odmiany wczesne, średniowczesne, średniopóźne i późne. Odmiany do uprawy ozimej są to odmiany dnia krótkiego lub pośredniego, które cechuje tolerancja na niskie temperatury, ale i na wybijanie w pędy kwiatostanowe. Potrafią one tworzyć cebule w dość niskich temperaturach, a wiosną bardzo szybko rosną.
Cebula jest rośliną rozwijającą płytki system korzeniowy, dlatego też jest wrażliwa na suszę.
Termin siewu
Termin siewu zależy od tego czy wykonuje się siew wprost do gruntu czy jednak tworzy wcześniej rozsadę. Poza tym na rynku są także dostępne nasiona cebuli ozimej.
Rozsadę produkuje się w ogrzewanej szklarni/tunelu/inspekcie. Wysiew nasion przypada wówczas od końca lutego do pierwszej dekady marca.
Optymalny termin siewu cebuli wprost do gruntu przypada pomiędzy 5 a 20 kwietnia. Wcześniejsze siewy są ryzykowne z powodu ryzyka przymrozków i przedłużających się chłodów. Oczywiście, jeżeli cebule uprawia się tylko pod osłonami (nieogrzewanymi) to ten siew można nieco przyśpieszyć np. od końca marca. Opóźnienie siewu do maja może zmniejszyć plon, cebula będzie drobniejsza i mogą pojawić się cebule bączaste i o grubej szyjce.
Odmiany cebuli ozimej wysiewa się do gleby w sierpniu (10-25 sierpnia). Rośliny zimują na polu. Takie odmiany mają na celu znaczące przyśpieszenie zbioru cebul wiosną, które zwykle są gotowe do wykopywania w maju lub czerwcu. Kluczowe przy uprawie cebuli ozimej jest to, żeby pod koniec listopada rośliny miały 3-4 liście, a średnica szyjki powinna wynosić 5-8 mm. Tak zaawansowane w rozwoju rośliny wykazują większą mrozoodporność i cechują się szybkim wzrostem w okresie wiosennym.
Gdy wiosna jest chłodna to można miejsce wysadzania wysiania cebuli bądź wysadzenia jej rozsady okryć agrowłókniną, co przyśpieszy rozwój roślin.
Gdy zapowiadana jest zima mroźna i bezśnieżna to stanowisko z rosnącą cebulą ozimą można okryć agrowłókniną. Nie można jednak osłonami doprowadzić do przegrzania gleby w dobie zmiennej pogody w zimie co wprowadzi rośliny w aktywny wzrost.
Głębokość siewu i rozstaw roślin
Cebulę na rozsadę tworzy się w doniczkach lub wielodoniczkach (multiplatach). Proces produkcji rozsady trwa niekiedy 5-8 tygodni. Nasiona wysiewa się do żyznej gleby na głębokość 2-2,5 cm. Zazwyczaj w doniczkę/komorę wysiewa się od razu 4-5 nasion w odległości 3-4 cm od siebie. Później, całą ziemię z doniczki z ukorzenionymi w niej roślinami wysadza się na grządce w postaci tzw. gniazda. Gniazda zwykle w gruncie dzieli odległość 8-10 cm od siebie.
Częściej jednak wykonuje się na rozsadniku siew rzędowy lub rzutowy celem wyprodukowania tzw. rozsady rwanej. Stosując siew rzędowy odstęp pomiędzy rzędami to 5-10 cm. Stosując rzadki siew nie trzeba roślin pikować. Poleca się zatem zastosować odstępy pomiędzy nasionkami w granicach 1,5-2 cm. Dobrze wyrośnięta rozsada powinna mieć 3-4 liście oraz około 5-6 mm grubości pędu. Sadzonki po namoczeniu gleby wodą delikatnie się wyrywa z korzeniami i wsadza w grunt w wilgotne podłoże na głębokości na której rosły w tacy siewnej. Odstęp pomiędzy sadzonkami to 5-8 cm.
Wysiewając cebulę wiosną wprost do gruntu nasionka umieszcza się na głębokości 2-2,5 cm na glebach cięższych lub na głębokości 3-3,5 cm na glebach lekkich, które mają tendencję do przesychania. Zaleca się zastosować odstęp pomiędzy nasionami co 5-8 cm. Większy rozstaw sprawi, że rośliny będą miały więcej miejsca na rozwój cebuli. Jeżeli siew będzie gęsty to cebulę po wschodach można przerywać, a wyrwane siewki można ponownie zasadzić i powinny się przyjąć. Gdy uprawia się cebulę rzędowo to odstępy pomiędzy nimi wynoszą zwykle 25-35 cm.
Wysiewając cebulę ozimą sieje się ją na głębokość oraz w rozstawie takim jak dla siewu wiosennego. Jeżeli zostanie posiana za gęsto należy ją przerzedzić.
Na rynku są dostępne nasiona cebuli na taśmie, co pozwala utrzymać rozstaw pomiędzy roślinami w rzędach.
Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin
Tworząc rozsadę cebuli czy to w postaci gniazdowej czy rwanej przed wysadzeniem w grunt należy ją przez okres kilku dni hartować i przyzwyczajać do warunków zewnętrznych. Na grządki rozsadę wysadza się od drugiej połowy kwietnia do początku maja.
Stanowisko uprawy
Cebula preferuje stanowiska słoneczne, ciepłe, najlepiej osłonięte od silnych wiatrów. Jako roślina płytko korzeniąca się jest wrażliwa na suszę, szczególnie w czasie wschodów oraz intensywnego przyrostu cebul.
Cebula wymaga gleb żyznych, próchnicznych, niezaskorupiających się, które dobrze zatrzymują wilgoć, ale zarazem nie są podmokłe. Uprawiając ją na glebach gliniastych, ale również i na piaszczystych warto podłoże wzbogacić o ziemię kompostową bądź zwykłą ogrodniczą, aby poprawić jej warunki glebowe. Na glebach podmokłych, na których stagnuje woda rośliny częściej gniją i wypadają.
Prawidłowo uprawiona gleba pod cebulę powinna mieć spulchnioną wierzchnią warstwę do głębokości około 5 cm oraz w miarę zagęszczoną warstwę głębszą.
Cebulę można uprawiać na stanowisku w pierwszym bądź drugim roku po oborniku.
Dobrymi przedplonami dla cebuli są: rzepik, gorczyca, ogórek, dynia, melon, groch, fasola, wyka, peluszka, łubin, zboża (za wyjątkiem owsa), kukurydza, sałata, marchew, pomidor, facelia, kalafior. Z uwagi na bardzo duże zagrożenie ze strony nicieni-szkodników roślin (np. niszczyk zjadliwy) nie powinno się uprawiać cebuli w monokulturze, a po innych warzywach cebulowatych jak: czosnek, por, szczypiorek czy cebula siedmiolatka. Nie powinno uprawiać się cebuli na stanowiskach na których rosły wcześniej rośliny będące żywicielem dla niszczyka zjadliwego np. koniczyna czerwona, lucerna oraz bobik i bób. Cebulę na danym miejscu lepiej uprawiać co 4 lata.
Optymalny odczyn gleby dla cebuli to pH 6,5–7,0. Gdy uprawia się ją na glebach torfowych np. na grządkach podwyższanych pH może wynieść 5,5-6,0. Cebula ogólnie nie lubi gleb kwaśnych ani zasadowych, które powodują, że nie może pobrać części składników pokarmowych.
Cebulę można uprawiać na ściółce, która ogranicza chwasty, ale i utrzymuje wilgoć w glebie.
Cebula bardzo dobrze rośnie obok marchwi i te dwa warzywa sobie wzajemnie pomagają. Cebula zapachem odstrasza połyśnicę marchwiankę a marchew zmyla muchy śmietki cebulanki. Inne dobre towarzystwo to marchew, burak, sałata, pietruszka, pasternak, pomidor, truskawka, por, ogórek, cukinia.
Warto unikać uprawy cebuli koło fasoli, grochu, łubinu, lucerny, czy też szparagów.
Nawożenie
Cebula obok zapotrzebowania na wodę lubi stanowiska zasobne w pokarm. Zwykle jak podłoże jest żyzne, to nawożenie nie jest potrzebne, ale na uboższych miejscach dobrze reaguje na nawożenie. Zastosowane nawozy organiczne powinny dać roślinom wszystkiego co jest potrzebne. Zazwyczaj używa się nawozów wieloskładnikowych, a nie samego azotu, które aplikuje się przed uprawą roślin wiosną i to powinno wystarczyć na całą uprawę o ile nie są to stanowiska bardzo słabe. W przypadku uprawy cebuli ozimej połowę dawki nawozów stosuje się przed jej siewem, a drugą połowę aplikuje się pogłównie wiosną, po ruszeniu wegetacji.
Niektórzy stosują w trakcie wegetacji stosują nawożenie przez podlewanie nawozami ekologicznymi. Można stosować w cebuli biostymulatory poprzez wieczorne opryskiwanie roślin.
Zabiegi pielęgnacyjne
Cebula wymaga regularnego podlewania w okresach suszy oraz ewentualnie pilnowania nawożenia, zwłaszcza w uprawie pojemnikowej. Gleba ma być wilgotna a nie zalana. Zbyt dużo wody i jej stagnacja w glebie sprawi, że rośliny zaczną gnić.
W okresie wiosennym, gdy temperatury są jeszcze nieustabilizowane to z chwilą zapowiedzi ich znaczącego spadku warto okrywać stanowisko z wysadzoną dymką na etapie rozwoju szczypioru agrowłókniną, celem ochrony roślin przed wychłodzeniem. Podobnie można uczynić zimą, gdy została posadzona dymka ozima, a zima jest mroźna i nie ma okrywy śnieżnej. W tym czasie używa się agrowłókniny gęstej.
Przy zbyt gęstym siewie trzeba w okresie wiosennym bądź letnim (cebula ozima) rośliny przerzedzić.
Z chwilą wykrycia roślin uszkodzonych przez nicienie należy jak najszybciej je wyrywać i niszczyć (spalić) a następnie na to miejsce wdrożyć bezwzględny płodozmian.
Celem poprawy wielkości cebul należy wycinać pędy kwiatostanowe zanim się rozwiną. Zabierają one bowiem wodę i składniki odżywcze cebuli, która wówczas będzie mniejsza i gorsza w smaku.
Niektórzy praktykują wyłamywanie szczypioru celem przyśpieszenia dojrzewania cebul. Zwykle robi się to latem. Cebula jednak sama doprowadza do wyłamania i zaschnięcia szczypioru – kwestia poczekania.
Po wykopaniu cebul z zaschniętymi szczypiorami warto je pozostawić na glebie, aby w ciepłe i słoneczne dni dokładnie wyschły owiewane powietrzem.
Należy pamiętać, że łuski na cebuli są warstwą ochronną. Nie powinno się ich obrywać, bo wówczas cebula przechowywana szybciej zgnije. Poza tym nie należy rzucać i obijać cebul, bo to też pogorszy ich przechowywanie. Nie każda odmiana cebuli nadaje się na długie magazynowanie po zbiorach.
Na bieżąco sprawdza się czy na roślinach nie ma chorób i szkodników. Ochrona roślin niekiedy jest potrzebna jak pojawiają się zagrożenia w dużym nasileniu.
