Jak uprawiać bataty? – podstawowe informacje

Informacje ogólne

Batat czyli słodki ziemniak lub wilec ziemniaczany (Ipomoea batatas) to bylina, uprawiana w Polsce jako roślina jednoroczna. Należy do rodziny powojowatych, a więc nie jest w żaden sposób spokrewniona z naszym rodzimym ziemniakiem, który należy do rodziny psiankowate.

Należy mieć na uwadze, że batat się płoży za pomocą pędów, które mogą dorastać do 5 metrów długości. Warto to wykorzystać i puszczać je na podporach, co sprawi, że będzie to roślina pnąca tworząca „zieloną” ścianę” czy to w ogrodzie czy na balkonie i tarasie.

Bulwy batata można kupić w większości sklepów spożywczych. Jest to roślina egzotyczna, zatem pojawia się w Polsce w niektórych tylko okresach. Zwykle jesienią i zimą jest dostępny. Można kupić dla celów uprawowych a nawet dostać za darmo te bulwy, które już na sklepowej półce zaczęły wypuszczać pędy. Dla sklepu jest to już roślina do wyrzucenia, ale miłośnik ogrodnictwa prosta droga do sadzonek. Ważne jest jednak to, aby bulwy były zdrowe, bez zgnilizn.

Pamiętajmy, że na rynku zagranicznym są różne odmiany batata np. o fioletowych bulwach lub żółtych, ale bardzo rzadko są sprowadzane do marketów w Polsce. Zwykle zatem kupuje się to co jest pod ręką, ale tu może być zaskoczenie, bo nawet wśród roślin sprowadzanych do Polski (szkoda, że nie podaje się jaka odmianę dany market sprowadził) można znaleźć takie o zielonych liściach i pędach, jak również takie o fioletowo-zielonych. Na jakie trafimy to jednak loteria, bo bataty rozmnażamy zwykle z roślin sprzedawanych na cele spożywcze a nie stricte pod uprawę.

Termin sadzenia

Choć można zakupić nasiona batatów w zagranicznych sklepach, to jednak w Polsce dominuje uprawa z bulw, które kupuje się choćby w sklepach spożywczych, tudzież w niektórych centrach ogrodniczych. Niektóre sklepy ogrodnicze sprzedają gotowe sadzonki batatów. Bardzo rzadko niestety można trafić na konkretną nazwę odmiany. Jest to niestety mankament dla tych wszystkich, którzy interesują się uprawą konkretnych odmian.

Przygotowując się do uprawy słodkich ziemniaków, warto wiedzieć, że mają długi okres wegetacji 4-6 miesięcy.

Z praktyki możemy wskazać, że dla celów zbioru plonu dobrze jest zacząć pędzić bulwy od połowy lub końca lutego bądź od marca. Próbowaliśmy późniejszego pędzenia, czyli od początku kwietnia, ale plony były niższe niż przy wcześniejszym tworzeniu sadzonek.

Po zakupie w sklepie myjemy delikatnie bulwy (byle nie uszkodzić oczek z których wyrosną pędy), aby pozbyć się ze skórki środków zapobiegających ich kiełkowaniu. Pamiętajmy, że bulwy są sprowadzane do Polski głównie transportami morskimi trwającymi wiele tygodni, zatem niektórzy dostawcy mogą stosować różne preparaty, aby nie doszło do kiełkowania, co oznacza straty dla handlu. Na szczęście na rynku jest coraz więcej preparatów hamujących kiełkowanie opartych na związkach naturalnych, ale nikt z nas klientów nie wie jaki środek użyto na powierzchni bulw – czy chemiczny czy naturalny. Zawsze żywność sklepową trzeba zatem myć !!!

Metody uprawy sadzonek

Po zakupie bulw można je pokroić na kilka części, ale warunkiem koniecznym jest, aby każda z tych części miała oczko, czyli malutkie zgrubienie (wypustkę) widoczną na skórce, z której zacznie wyrastać pęd. Tak przygotowane fragmenty umieszczamy w doniczkach wypełnionych podłożem uniwersalnym lub ziemią do warzyw i ziół. Przykrywamy fragmenty bulw 2-3 cm warstwą gleby i ustawiamy na parapecie okiennym. Warunkiem jest, aby było ciepło i jasno. Nie można zapominać o regularnym podlewaniu podłoża.

Początkowo, celem przyśpieszenia kiełkowania pędów z oczek można taki pojemnik nakryć workiem foliowym, który utrzymuje nieco temperaturę, ale zwłaszcza wilgotność. Po wykiełkowaniu pędów ściąga się taką okrywę. Przy tym sposobie uprawy z fragmentów pokrojonych bulw z których wyrastają pędy wyrosną też korzenie. Ten sposób jest podobny do uprawy ziemniaka. Gdy okaże się, że rośliny batata wyrosną i będą mieć za małą doniczkę, to można je przesadzić do większej. Pędy roślin, żeby się nie kładły po parapecie można prowadzić na patykach do góry.

Inna metoda tworzenia sadzonek batatów polega na podkiełkowaniu zakupionych w sklepie bulw w wodzie i uzyskanie tym sposobem sadzonek wegetatywnych. Zaczynamy to robić jeszcze zimą. Niektórzy proponują styczeń, ale nie każdy ma miejsce na parapetach, zatem zwykle od lutego zaczyna się ten proces.

Po zakupie, w każdą z bulw z widocznymi oczkami (im ich więcej tym lepiej) wbija się wykałaczki, które utrzymują bulwę w słoiku wypełnionym czystą wodą. Zanurza się węższy koniec bulwy na kilka centymetrów w wodzie, a reszta jest ponad wodą. To stymuluje rozrost korzonków z oczek zanurzonych w wodzie a zarazem prowadzi do rozwijania pędów z oczek znajdujących się ponad wodą. By tak się stało, to słoiki z bulwami umieszcza się na jasnym i ciepłym parapecie. Co 3-7 dni wodę wymienia się na świeżą. Nie dodaje się do niej żadnych nawozów.

Po kilkunastu dniach takiego pędzenia w wodzie pojawiają się na oczkach pierwsze kiełki. Gdy pędy osiągają wysokość do 10-25 cm (najlepiej, gdy mają więcej niż 3 liście) i mają dobrze wykształcone korzonki, odrywamy się je delikatnie od bulwy i umieszcza w ziemi ogrodniczej w osobnych doniczkach. Tam będą rosły do momentu przesadzenia w docelowe miejsce uprawy. Osobiście polecamy odrywać mniejsze sadzonki aniżeli większe o ile już wypuściły korzonki.

Jeżeli jednak widzimy, że pędy wyrastające z bulw nie wytwarzają korzeni a są coraz większe, to delikatnie je obrywamy od bulwy i umieszczamy w czystej wodzie. Ją wymieniamy na świeżą co 3-7 dni. Zanurzamy tylko dolne części pędów, tak aby wymusić na roślinie rozwijanie korzonków z najniższych węzłów. To banalnie prosta metoda. W ciepłym i jasnym miejscu szybko pędy wypuszczają korzonki, a następnie takie roślinki wsadza się do ziemi ogrodniczej w doniczkach i później dopiero zostaną wysadzone w docelowe miejsce uprawy.

Jak można zauważyć o wiele prostsza jest metoda pierwsza, ale naszym zdaniem druga, choć wymagająca więcej pracy pozwala nam bardziej kontrolować to, ile pędów otrzymamy – bo na bieżąco sprawdzamy ich rozwój, czego nie da się zrobić w bulwach zakopanych w glebie.

Termin sadzenia sadzonek i rozstaw roślin

Sadzonki wysadza się na zewnątrz dopiero po przymrozkach wiosennych, czyli zwykle pod koniec maja, czasami w czerwcu. Bataty można uprawiać tak na grządkach, pod osłonami, jak również w pojemnikach np. na balkonach i trasach. Koniecznie batat musi mieć dużo miejsca na rozwój korzeni, ale też na rozrost bulw, które wytworzy. Przy uprawie dla ozdobnych pędów można stosować mniejsze pojemniki, natomiast dla celów pozyskania dużych bulw trzeba zrobić więcej miejsca.

Sadzonki kupne bądź własnoręcznie stworzone przed przeniesieniem w docelowe miejsce uprawy trzeba kilka dni hartować, przyzwyczajając rośliny do warunków zewnętrznych.

Jeżeli uprawia się więcej roślin batata na grządkach, to taki odstęp sadzonki od sadzonki powinien być w granicach 40-80 cm, natomiast poszczególne rzędy powinny mieć odstęp od siebie co 50-100 cm. Zwykle jednak uprawia się rośliny pojedynczo, zatem rozstaw staje się mniej ważny.

Stanowisko uprawy

Bataty uprawia się na stanowiskach słonecznych, osłoniętych od silnych wiatrów. Gleba pod uprawę batatów powinna być żyzna, próchnicza, o odczynie od lekko kwaśnego po obojętny (pH 6,0-6,5). Najlepszym podłożem jest dobry kompost własny, który jest bogaty w składniki pokarmowe. Gdy go nie mamy to używamy ziemi do warzyw i ziół lub podłoża uniwersalnego. Dobrze jest je wymieszać np. z piaskiem, niekiedy dodać obornik granulowany. Poleca się przy uprawie pojemnikowej do gleby dodać minerały akumulujące wodę np. zeolit, perlit, pumeks, lawę wulkaniczną. Niektórzy mieszają glebę z hydrożelem.

Przy uprawie w pojemnikach, ale i na grządkach podwyższanych wiadomo bowiem, że gleba wyniesiona powyżej poziomu gruntu szybciej przesycha. Batat nie lubi przesuszenia. Może wówczas żółknąć i słabiej rosnąć. W warunkach stresowych czy to w uprawie w domu sadzonek, czy też po wyniesieniu na zewnątrz może pojawić się na liściach i pędach zjawisko wytrącania kryształów.

Niektórzy batata uprawiają tak jak ziemniaka w redlinach. W takiej sytuacji albo się płoży, ale niekiedy prowadzi się pędy na tyczkach jak fasolę. Kwestia decyzji ogrodnika.

Nawożenie

Nawożenie organiczne lub mineralne warto prowadzić, bo bataty mają duże zapotrzebowanie na pokarm. Początkowo wystarczą im składniki odżywcze wniesione z żyzną glebą lub obornikiem, ale potem dobrze jest stosować co 2 tygodnie uniwersalne nawozy np. w postaci podlewania. Przy batacie raczej nie stosuje się nawożenia dolistnego. Nawożenie wykonuje się zwykle do końca lata. Trzeba pamiętać, że przesuszona gleba spowoduje, że rośliny nie pobiorą składników odżywczych.

Zabiegi pielęgnacyjne

Batat nie wymaga wielu pielęgnacji. Trzeba zdecydować, czy uprawia się go tylko dla długich pędów jako roślinę płożącą bądź pnącą, czy też dodatkowym celem jest plon bulw. To ważne, bo batat dla ozdoby może być sadzony choćby w mniejszych pojemnikach. Ten dla plonu musi mieć miejsce, aby wytworzyć korzenie i na nich bulwy.  

Uprawa batatów dla celów pnących wymaga tworzenia podpór i podwiązywania pędów. Ten płożący się może wymagać jedynie ich przesuwania, jeżeli wchodzą na inne uprawy.

Batat wymaga pilnowania podlewania i regularnego nawożenia dzięki czemu może wydać zadowalający plon jadalnych bulw.

Plony zbiera się zwykle jesienią, gdy większość liści już zżółknie. 

Zazwyczaj nie ma problemów z tą roślina pod katem pojawu chorób i szkodników.

Autorzy: Paweł i Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl