Grządki podwyższane (wzniesione)

Z czego zbudować?

Najprostsze grządki buduje się z desek, które się impregnuje, aby jak najdłużej wytrzymały warunki pogodowe (takich grządek nie usuwa się na okres zimy). Są także tworzone z różnych elementów betonowych np. krawężników, palisad, kostek brukowych. Spotkać można również grządki z kamienia naturalnego, ale również z ocynkowanej blachy oraz tworzyw sztucznych. Każdy sam decyduje o wyborze materiału. Grządki można samodzielnie zrobić, ale rozwija się rynek gotowych produktów, często na zasadzie elementów składanych. Przy grządkach z desek celem wydłużenia ich żywotności od wnętrza obija się je np. folią, matami PCV, styropianem, agrotkaniną, geowłókniną, co zapobiega przedostawaniu się przez szczeliny wody z cząstkami gleby, ale zarazem ograniczają takie materiały bezpośredni kontakt drewna z wilgotną glebą.

Jakie wymiary?

Zasadniczo grządka podwyższana ma zapewnić łatwość pielęgnacji z każdej strony, stąd też główny nacisk kładzie się na jej szerokość. Najwięcej osób chwali taką szerokość, która pozwala dosięgnąć ręką do okolicy przeciwległego boku. Zwykle zatem grządka ma szerokość zwykle 0,8 - 1,5 metra. Im szersza tym trudniejsza pielęgnacja. Długość grządki jest dowolna, ale zwykle nie przekracza 2-3 metrów, a to dlatego, że nie każdy materiał jednolity (np. deska) wytrzyma naprężenia gleby bez dodatkowych punktów wsparcia i łączenia. Jeżeli materiał jest wytrzymały, wówczas grządka może mieć i kilkanaście metrów długości. Jeżeli grządki wzniesione znajdują się obok siebie to należy pomiędzy nimi zapewnić przestrzeń umożliwiającą wejście i pielęgnacje. Taką przestrzeń często wypełnia się korą, trocinami,, zrębkami, żwirkiem lub płytkami celem ograniczenia rozrostu chwastów. Gdy wokół jest trawnik, to odstęp pomiędzy grządkami powinien umożliwić wjazd kosiarki. Wysokość grządek zależy od materiału, ale zazwyczaj mają wysokość od 20 do 60 cm. Grządki poniżej 10 cm traktować można raczej jako rabatę podwyższaną. Grządki mające wysokość ponad 1 metra są rzadko praktykowane i raczej trudno je nazwać grządkami, gdyż są to zwykle wysokie skrzynie, a więc jest to typowa uprawa pojemnikowa. Tak wysokie grządki nie są zwykle długie z uwagi na ciężar ziemi.

Gdzie ustawiać?

Grządki ustawia się w dowolnym miejscu w ogrodzie, ale trzeba wziąć pod uwagę wymagania świetlne roślin jakie zamierza się na nich uprawiać. Grządki można ustawiać obok siebie tworząc system kwaterowy, ale także mogą być choćby przy murze – tu jednak należy zwrócić uwagę, aby ich szerokość nie była za duża, a także aby woda np. z dachu nie lała się centralnie na taką grządkę.

Czym wypełnić grządkę?

Osoby mające dobrą glebę w ogrodzie, żyzną, bogatą w życie makro i mikroorganizmów jak najbardziej powinny nią wypełnić wnętrze komory. Bardzo polecane jest wypełnianie wnętrza kompostem o ile posiada się go w odpowiedniej ilości. Przy wyższych grządkach dobrze jest na sam spód umieścić różne resztki roślinne np. fragmenty gałęzi, liście, a całość przysypuje się ziemią kompostową. Trzeba pamiętać, że dobry kompost to nic innego jak szczepionka „żywej gleby”, który zawiera wiele cennych organizmów wspomagających rośliny (zwłaszcza bakterie, dżdżownice) oraz bardzo dużą ilość przyswajalnych składników odżywczych dla roślin. Nie mając dostępu do kompostu ani dobrej ziemi rodzimej, to można użyć gotowe ziemie ogrodnicze, tak aby od razu zapewnić roślinom dobre warunki do rozwoju. Na wierzch grządek można stosować różne ściółki, które ograniczają rozwój chwastów np. ze słomy, kory, przefermentowanej koszonej trawy, przeleżałych trocin drzew liściastych (nie świeżych, które mogą zawierać garbniki ograniczające rozwój roślin), zrębków, ale także choćby kamień (np. zeolit, keramzyt) czy ostatecznie agrotkaninę przepuszczalną dla wody i powietrza (nie polecamy mat PCV).

Co na spód grządki?

Ustawiając konstrukcję nie trzeba na jej spód nic wykładać, jeżeli nie ma się problemów choćby ze szkodnikami w ogrodzie. Gdy na działce są np. pędraki, drutowce lub turkucie, to można na spód położyć agrotkaninę albo matę. Gdy są krety, nornice, karczowniki to dobrze jest od razu zamocować pod grządką specjalną siatkę drobnooczkową (są z metalu lub tworzywa sztucznego), która nie pozwoli im wejść do wnętrza grządki, gdzie wywołałyby spustoszenie. Nie poleca się, aby spód grządki wyłożyć szczelną folią, która nie będzie odprowadzała nadmiaru wody. W takich warunkach może dojść do przyduszenia się systemu korzeniowego roślin. Utrudnione będzie przemieszczanie się powietrza. Mogą pojawić się warunki beztlenowe, procesy gnilne wywołane przez bakterie, a w efekcie mogą pojawić się związki przez nie produkowane ograniczające wzrost roślin. Jeżeli spód grządki podwyższanej jest słabo lub nieprzepuszczalny dla wody i powietrza to obowiązkowo należy na spodzie żyć drenaż np. z keramzytu, kamienia polnego, zeolitu, bazaltu itd.

Zadbać o wodę na grządce

Im wyżej wzniesiona grządka tym silniejsze nagrzewanie się całości, a tym samym parowanie wody z gleby. Grządki podwyższane wymagają zatem częstszego podlewania (ale nie zalewania). Bardzo dobrym rozwiązaniem na etapie ich budowy, jest wykorzystanie w niej materiałów, które kumulują wodę. Są to choćby produkty naturalne (kompost, zeolit, wermikulit, perlit itd.) bądź syntetyczne (hydrożel). Zastosowanie ściółkowania lub niskich roślin zadarniających na wierzchu jest czynnikiem dodatkowo ograniczającym parowanie wody.

Jakie rośliny uprawia się na grządkach?

Mogą to być stricte grządki warzywne, ziołowe, owocowe lub ozdobne, ale dobrze się sprawia uprawa współrzędna. Warto kierować się zasadami dobrego i złego sąsiedztwa. Zasadniczo na grządkach podwyższanych można uprawiać te same rośliny co w gruncie, choć trzeba zważyć na to jaką wysokość ostateczną dana roślina osiąga, tak, aby nie dochodziło do zjawiska wzajemnego zacieniania się. Trzeba też brać pod uwagę warunki świetlne in termiczne roślin, czyli np. roślin lubiących półcień nie uprawiać na grządce ustawionej w pełnym słońcu przez cały niemal dzień.

Rośliny wieloletnie na grządkach

Gdy na grządkach uprawia się rośliny wieloletnie, które pozostaną w nich na zimę, to poleca się, aby wnętrze grządki wyłożyć choćby styropianem co zapobiega przemarzaniu korzeni. Choć zimy są coraz łagodniejsze, to jednak pogoda potrafi zaskoczyć. Trzeba także pamiętać, że na wysokich grządkach w okresie zimy może zaistniej potrzeba podlewania roślin, gdy nie ma okrywy śnieżnej. Często właśnie z powodu suszy glebowej rośliny giną przez zimę, gdyż nie wszyscy mają tą świadomość, że roślina w zimie cały czas żyje a jej system korzeniowy wymaga wilgoci. Osobną kwestią są rośliny zimozielone. Przy uprawie na grządkach roślin wrażliwych na niskie temperatury, czy przesuszające wiatry należy zastosować ich okrywanie np. włókninami.

Pielęgnacja grządek

Pielęgnacja grządek obok regularnego podlewania nie różni się zasadniczo od uprawy w gruncie czy pod osłonami. Wymaga regularnego nawożenia oraz odchwaszczania. Dobrze jest regularnie usuwać z uprawy rośliny chore oraz silnie uszkodzone przez szkodniki. Dobrze jest glebę wzmacniać nawozami organicznymi oraz pożytecznymi mikroorganizmami. Osobiście na grządki podwyższane stosujemy dżdżownice kaliforniskie, które będą nam, użyźniać glebę, ale zarazem ją napowietrzać.

Autor: dr hab. inż. Paweł K. Bereś, mgr Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl