Co zrobić z wodą z basenu ogrodowego?

W dużym basenie dbaj o jakość wody żeby jej nie marnować

W wielu ogrodach, w których są duże baseny napełnia się je zwykle jeden raz i służą 2-3, a czasem 4 miesiące (zwykle od czerwca do sierpnia/września). To bardzo rozsądne działanie, któremu należy przyklasnąć, bo świadczy to o odpowiedzialności za wodę. Woda do napełniania basenów w większości przypadków pochodzi z sieci wodociągowej, dlatego jest to woda droga, bo uwzględnia koszty uzdatniania i przesyłu. Kto ma studnię z wodą zdatną do kąpieli także powinien mieć świadomość, że dostęp do niej nie jest nieograniczony - w studniach też zaczyna jej brakować w niektórych regionach kraju.

Basen ogrodowy do kąpieli nie jest naturalnym zbiornikiem wodnym, samooczyszczającym się

Napełniając duże baseny wodą należy zatem dbać o jej czystość. Będzie ona w nich stagnowała wiele tygodni. Będą się w niej kąpały osoby o różnym stanie zdrowia (a niektórzy wpuszczają do basenów także zwierzęta np. psy). Będą w nich się pojawiały wszechobecne w powietrzu grzyby, bakterie, wirusy. Będą wpadać nasiona, owady, resztki roślinne, a także pył. Będą się rozwijały glony. Taka woda będzie niestety traciła cechy wody uzdatnionej i cechy wody zdatnej do kąpieli, jeżeli nie będzie się jej regularnie oczyszczało z tego co do niej wpada i z tego co się tam rozwija.

Przekłamaniem jest pisanie czy też mówienie, że woda w basenie nie wymaga żadnych działań i należy ją zostawić samopas. Owszem, jeżeli stoi tylko kilka dni i jest wylewana, to nie trzeba nic z nią robić, ale im dłużej stagnuje w plastikowym basenie, tym więcej troski wymaga. Nie sztuką jest złapać grzybicę, alergię, czy też biegunkę po kąpieli w zanieczyszczonej mikrobiologiczne wodzie, zwłaszcza, gdy z kąpieli korzystają różne osoby, czy też zwierzęta. Nie powinno się nikogo na to narażać, dlatego też dbanie o czystość basenu to podstawa.

Nie jest prawdą, że woda w basenie pozostawiona sama sobie, jest tak samo czysta jak woda w stawie, oczku wodnym, jeziorze czy też rzece - kto tak pisze to nie zna się na przyrodzie i na tym, jakie procesy zachodzą w naturalnych zbiornikach wodnych. W basenach ogrodowych nie tworzą się naturalne mechanizmy samooczyszczające wodę, a kto tego nie wie, to zapraszamy do cofnięcia się do szkoły podstawowej i średniej, gdzie na biologii (przyrodzie) uczy się o florze i faunie wodnej i interakcjach jakie tam zachodzą oraz ich wpływie na samooczyszczanie się wód. Nie ten czas i nie miejsce, aby nauczać jak wygląda dodatkowo skład gazów, w tym tlenu w takich miejscach, a które są kluczowe do życia organizmów oczyszczających wodę. Basen ogrodowy to nie jest naturalny zbiornik pełen życia w skali mikro i makro i dlatego w nim nie zachodzą typowe procesy samofiltracyjne (nie mylmy basenu kąpielowego z oczkiem wodnym).

Pompy filtrujące nie załatwią wszystkiego

Większe baseny ogrodowe (zwykle stelażowe) mają dołączoną do zestawu pompę filtrującą. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to żadne specjalistyczne urządzenie (te profesjonalne kosztują wiele i mają specjalne filtry, w tym węglowe, często połączone z mechanizmem dozującym środki dezynfekcyjne), które nam wodę odkażą. Taka pompa na zasadzie pobierania wody z toni zbiornika oczyszcza ją głównie z zanieczyszczeń organicznych jakie do niej wpadły np. liści, owadów, nasion, cząstek gleby itd. Te "śmieci" trafiają na filtr znajdujący się wewnątrz urządzenia, stąd należy go regularnie oczyszczać. Taka pompa sama w sobie nie wyłapuje jednak mikroorganizmów szkodliwych np. bakterii (w tym choćby znanych bakterii kałowych), czy grzybów. Nie posiada odpowiedniego filtra. Tymczasowe baseny ogrodowe nie posiadają infrastruktury filtrującej, takiej jak choćby profesjonalne baseny na stałe budowane w ogrodach, które mają całe systemy dezynfekcji i filtracji wody.

Chemia basenowa - brzmi groźnie, ale czy taki wilk straszny jak go malują?

Słowo "chemia" już samo w sobie u niektórych wywołuje ciarki na plecach. Niektórzy twierdzą (często w publicznych komentarzach), że w ogrodowych basenach kąpielowych nie powinno się nic takiego stosować.

Część osób uważa, że wodę należy nalać do basenu i nic z nią nie robić, tylko siateczką wyławiać to co wpadnie, tak aby przypominała "naturalny" staw. Ktokolwiek miał wodę w otwartej beczce plastikowej i zostawił ją na 2-3 miesiące bez nadzoru raczej wie, jak ona wygląda i jak pachnie. Trudno kogokolwiek zachęcać do kąpania się w czymś takim, a zwłaszcza dzieciaki.

Czasami niektórym osobom trzeba wyjaśniać, że basen kąpielowy ktoś celowo ustawia w ogrodzie żeby się kąpać - to nie jest dekoracja, ani miejsce hodowli rybek. Nie jest to miejsce naturalnie istniejące w przyrodzie, tylko sztuczny twór w większości przypadków stworzony z plastiku po to żeby się kąpać, żeby było miło, wesoło i aby się ochłodzić. Okresowo ustawiany basen kąpielowy nie należy mylić z oczkiem wodnym czy małym stawem.

Toksyczny chlor

Niektórzy twierdzą, że chlor jest toksyczny dla środowiska, w tym groźny dla człowieka, ale to wiadomo już od kilkudziesięciu lat i nie jest to nowość. Wystarczy wstukać w internet hasełko "chlor" i zaraz wyskoczy nam charakterystyka tego gazu - jego właściwości oraz szkodliwość. Tak tak - gazu, bo chlor (Cl) to gaz i to w dodatku naturalnie występujący w atmosferze. Nie jest to zatem sztuczny twór, choć pod kątem dezynfekcji wody został on przekształcony w postać stałą (najczęściej tabletki, rzadziej proszku, czy płynu). Chlor ma działanie grzybo i bakteriobójcze, w tym klarujące wodę i zabijające życie jakie się w wodzie rozwija i dlatego jest stosowany powszechnie do uzdatniania wody. To wie każdy, kto czytał choćby o procesie wytwarzania wody pitnej w stacjach jej uzdatniania. Chlor ma jednak tak powszechne zastosowanie, bo jest skuteczny do dezynfekcji wody (niszczy choćby grzyby, bakterie, glony, pierwotniaki itd.), ale zwłaszcza nie jest trwały - szybko się ulatnia z wody, zatem staje się ona bezpieczna dla człowieka. Czasami wodociągi miejskie/gminne same informują, że trwa dezynfekcja wody pitnej i będzie więcej chloru w wodzie. Wówczas zalecają, żeby jej nie pić prosto z kranu, tylko na chwilę odstawić żeby chlor się ulotnił. To także z tego powodu trzeba zwykle co 7 dni dodawać nową tabletkę chloru do basenu, bo ten cały czas się ulatnia, więc woda staje się szybko od niego wolna. Chlor dodany zatem do wody basenowej jest w niej obecny tylko krótki okres czasu i ulatnia się do atmosfery, gdzie naturalnie występuje.

Chlor nie jest obojętny dla człowieka i środowiska, dlatego zawsze należy go stosować w zalecanych dawkach i terminach. Nie wolno przekraczać zalecanych dawek. Nie powinno się dotykać chloru gołymi rękoma ani wdychać jego oparów (stąd w basenach są jego aplikatory). Absolutnie nie wolno go jeść lub pić, bo skończy się to tragedią (uważać na dzieciaki). Wody chlorowanej (zanim chlor nie wyparuje) nie powinno się także używać do podlewania roślin, na glebę, a tym bardziej spuszczać jej np. do stawów czy oczek wodnych (zarybionych lub z innymi organizmami wodnymi regulującymi życie w tym wodnym środowisku). Należy odczekać 7-14 dni tak, aby ulotnił się z wody basenowej i wówczas jest ona już gotowa do spuszczenia z basenu i użycia w innych celach (ale nie pitnych).

Osoby mające baseny w ogrodach zwykle wodę wylewają na swój grunt, ale muszą pamiętać, że ta woda spływa glebą na większy obszar np. na działki sąsiadów jak sa to działki ROD lub ogrody przydomowe. Jeżeli zatem będzie w wodzie wysoka koncentracja chloru, to jak przedostanie się on do gleby to fakt będzie się ulatniał, ale zanim to zrobi, to może działać jeszcze negatywnie na rośliny jakie tu rosną, ale i na mikroorganizmy, które odpowiadają za żyzność gleby. Chlor w wysokim stężeniu może zagrażać życiu biologicznemu w glebie, co dla ogrodnika choćby oznacza późniejsze ryzyko słabszych plonów, bo to zycie zostało ograniczone przez wylanie wody z dużą koncentracją chloru, ale trzeba pamiętać, że są rośliny, które mogą negatywnie reagować na wysoką koncentrację chloru. To zjawisko znane, w tym opisywane w kontekście nawożenia roślin, o czym poniżej piszemy.

Chlor i chlorki w nawożeniu roślin - uwaga na stężenie

Są osoby, które wylewając wodę z chlorem do ogrodu mówią - spokojnie, nic się nie dzieje bo chlor jest potrzebny roślinom. Czy mają rację? Tak, ale takie słowa to nadużycie i to celowe. Chlor oczywiście jest znany jako mikroskładnik, który bierze udział w procesach fizjologicznych roślin, ale rośliny bez problemu sobie go pobierają z otoczenia, bo chlor jest wszechobecny w przyrodzie. Rosliny mogą go pobrać np. z deszczem, z wodą, którą ją podlewamy itd. Trzeba jednak wiedzieć, że są to bardzo, bardzo małe dawki i proszę też zwrócić uwagę, że praktycznie nie mówi się o nawożeniu roślin chlorem, bo rośliny sobie same z nim radzą. Kto jednak interesuje się nawożeniem roślin, to pewno słyszał, że trzeba uważać na chlorki w nawozach, a chlorki to nic innego jak wiązania różnych związków chemicznych właśnie z chlorem.

Chlorki czyli chlor nie każda roślina toleruje. Są rosliny bardzo na nie wrażliwe , zatem jak wyleje się wodę silnie nasycona chlorem to przez nieświadomośc własną możemy zaszkodzić własnym uprawom, jak również i okolicznym. Z tego powodu zaleca się, aby przed wylaniem wody z basenu zaprzestać dodawania do niej już chloru i innej chemii basenowej np. antyglonów. Chodzi o dobro gleby i roślin jakie zetkną się z tą wodą.

Chlor niektóre rośliny tolerują i praktycznie nie widać jego negatywnego wpływu na nie. Tu przykładem jest choćby trawa. Osoby wylewające zatem wodę z basenu niekiedy mówią, że chlor jest bezpieczny, bo inaczej trawę by im "upalił" lub w inny sposób zniszczył. Oczywiście może to zrobić jak dawka chloru w basenie byłaby bardzo wysoka, toksyczna dla roślin, ale raczej nikt takiej koncentracji nie robi. Oczywiście każdy może sprawdzić jak chlor niszczy rośliny - wystarczy tabletkę chloru, rozpuścić w małej ilości wody i robiąc duże jego stężenie wylać na fragment trawy lub innej rośliny. Efekty bedą widoczne w postaci "przypalenia" lub zniszczenia rośliny. Tego jednak nie polecamy robić. To ma uświadomić, że chlor w dużym stężeniu jest groźny dla roślin.

Chlor w postaci chlorków może działać szkodliwie, a czasami wręcz toksycznie na niektóre uprawy jakie będą na niego narażone w ogrodzie. Są rośliny, które na nie praktycznie nie reagują, są które je tolerują i są takie, które są bardzo wrażliwe na ich obecność. Tu jednak nawiązujemy do tego co wiąże się z nawożeniem, ale chlor w wodzie basenowej to coś innego, bo taka woda jest specyficzna i trudno tu pisać o dawkach. Woda z basenu nie jest nawozem, ale jako, że wylewa się ją do gleby lub nią podlewa rośliny (jest to oszczędzanie wody w dobie susz), to trzeba mieć świadomośc tego, że może być to woda niebezpieczna dla gleby i roślin, więc musimy tak działać, aby było to bezpieczne. najwazniejsze to uświadomić sobie to, że chlor w dużej koncentracji może szkodzić. Basen basenowi nierówny, tak samo to ile ktoś tego chloru do niego daje i jak często to robi.

Wiadomo, że najbardziej reagują na niego rośliny na etapie kiełkowania i wschodów. Wiadomo, że bardzo wrażliwe na chlor w postaci chlorków są drzewa owocowe, wiele warzyw, a także i roślin ozdobnych. Bardzo wrażliwe na chlorki są m.in. drzewa i krzewy owocowe (szczególnie czereśnia), fasola, bób, ogórek, melon, cebula, sałata, warzywa wczesnowiosenne, wszystkie uprawy szklarniowe, iglaki, ziemniaki, chmiel, truskawka, jeżyna, papryka chili. Warto poszukać sobie w internecie porad dotyczących chlorków w nawożach i jakie rośliny na nie reagują. To pomaga czasami w dyskusjach z osobami, które uważają, że chlor jest w 100% bezpieczny dla roślin. Jako DIONP stoimy na stanowisku, że warto mieć baseny, korzystać z życia, dbać o wodę w nich, ale przed wylaniem jej do środowiska trzeba dać jej czas, żeby ulotnił się z niej nadmiar chloru co będzie z korzyścią dla nas i otoczenia. Przed zakończeniem sezonu kąpieli warto też już nie dodawać do wody żadnych antyglonów, czy chemicznych koagulantów, bo potem przenikną one do naszej gleby. Nie róbmy sobie krzywdy, bo te ogrody to nasza własność, więc po co psuć sobie miejsce w którym dobrze się czujemy?

Osoby wrażliwe na chlor mogą spróbować użyć ozonu. Metoda im więcej tym lepiej jest niebezpieczna

Osoby wrażliwe na chlor w trakcie kąpieli w basenie powinny wyciągać dozownik tak, aby tymczasowo ograniczyć jego wydzielanie się do wody. Niekiedy niektóre osoby na zasadzie "im więcej tym lepiej" zawyżają dawki chloru w basenie, co jest bardzo niebezpieczne. Wystarczy sięgnąć do historii wypadków na basenach publicznych, gdy chlorem zostały podtrute osoby korzystające z takich miejsc. Pojawiały się duszności, zawroty głowy, silne reakcje skórne. Tu nie ma żartów !!!.

Jeżeli w naszym ogrodowym basenie dodajemy chlor zgodnie z zaleceniami i mimo wszystko pojawiają się reakcje skórne, duszności itd. to tak jak na basenach publicznych należy zrezygnować z kąpieli w chlorowanej wodzie. Można ewentualnie zamiast chloru stosować dezynfekcję basenu za pomocą aktywnego tlenu (ozonu), który zwykle także ma postać tabletek. Są również specjalne ozonatory, które mogą wodę oczyszczać, niemniej są to drogie urządzenia i zwykle w basenach ogrodowych ich się nie stosuje.

Kontrowersyjna witamina C (czyli C6H8O6 lub inaczej E300)

Hitem sprzedaży w ostatnich latach jest kwas L-askorbinowy czyli popularna witamina C. W internecie jest pełno filmików pokazujących jak wspaniale ten związek oczyszcza i klaruje wodę w basenach. Podaje się, że jest w pełni bezpieczny, wszak to znana wszystkim witamin C, którą zażywa się przy przeziębieniach. Samo to, że stosuje się do wody witaminę C brzmi tak, jakby ta woda zamieniała się w ciecz prozdrowotną. A jak jest naprawdę?

Sami stosowaliśmy witaminę C do klarowania wody i faktycznie działa rewelacyjnie - woda szybko zmienia barwę z mętnej na przejrzystą, niemal krystaliczną. Zaczęliśmy dochodzić, dlaczego tak się dzieje i tak trafiliśmy na strony specjalistów od oczyszczania wody i pielęgnacji basenów. Nasz mit zaczerpnięty z internetu i YouTube prysnął jak bańka mydlana - okazało się, że witamina C dodana do wody nie posiada właściwości odkażających ją. Nie zabija bakterii, wirusów i grzybów, w tym innych organizmów jakie do wody trafiają.

Jej cudowne właściwości klarowania wody są jednak faktem, ale okazuje się, że kwas L-askorbinowy robi to poprzez wiązanie i odbarwianie związków żelaza jakie w wodzie są. To dzięki temu ten efekt "wybielania" wody jest taki szybki i spektakularny. Problemem jest jednak to, że jest to efekt chwilowy i trzeba regularnie sypać kolejne dawki witaminy C do basenu. I tu pojawia się problem o którym nikt prawie nie mówi z propagatorów tej metody. Jaki to problem?

O ile wspomniany chlor nie jest trwały w wodzie i się ulatnia do atmosfery, a więc woda staje się od niego wolna i można ją potem wykorzystać na inne cele np. do podlewania roślin, tak niestety kwas L-askorbinowy nie ulega rozłożeniu w wodzie. Jest tam cały czas obecny i mało tego, jeżeli jest np. dosypywany co 7-14 dni przez okres wielu tygodni (baseny duże), to ta woda jest wręcz nim przesycona. Tworzy się jedna wielka zupa witaminowa, która potem jest wylewana do gleby. Już nikt nie pisze i nie mówi, że można skazić witaminą C środowisko. Wskazuje się, że dla przyrody witamina C jest o wiele groźniejsza niż chlor, który jest tylko chwilowo obecny w wodzie. Chlor zanika z wody, a witamina C tylko się kumuluje. Czy ta woda, często z zawyżonymi dawkami witaminy C jest zdrowa, jest bezpieczna? Naszym zdaniem nie.

Wiedza jaką zdobyliśmy uświadomiła nam, że daliśmy się zwieść filmom na YouTube i temu szybkiemu i oszałamiającemu efektowi klarowania. Teraz zmieniamy nasz pogląd i nie chcemy, aby woda z basenu, którą używamy w ogrodnictwie skaziła nam glebę nadmiarem witaminy C. Co w nadmiarze jest stosowane to wiadomo - zwykle jest niebezpieczne.

Jeżeli witaminę C dodajemy tylko okazyjnie do wody raz na kilka tygodni, to raczej nic złego nie powinno się stać i taka ciecz nie powinna stanowić dużego obciążenia dla środowiska.

Biopreparaty do oczyszczania i rekultywacji wody

Na rynku dostępnych jest sporo biopreparatów, których zadaniem jest przywrócenie życia biologicznego w wodzie i równowagi mikrobiologicznej w niej. Zawierają zwykle od kilkunastu do kilkudziesięciu specjalnie wyizolowanych kultur bakteryjnych, których zadaniem jest usuwanie zanieczyszczeń biologicznych np. glonów, sinic, w tym zwiększenia przejrzystości wody, lepszego natlenienia jej i ograniczenia powstawania osadów na dnie zbiornika, a także eliminacji zapachów gnilnych (ograniczają rozwój bakterii beztlenowych).

Takie biopreparaty-rekultywatory mają zastosowanie do oczek wodnych, stawów, małych jezior, ale wiele osób stosuje je choćby w sadzawkach czy nawet fontannach ogrodowych oraz w beczkach, w których gromadzona jest woda opadowa. Niektóre osoby zamiast chloru, ozonu, czy witaminy C takie biopreparaty stosują również w basenach ogrodowych, choć trudno jest stwierdzić na ile dochodzi do oczyszczenia i dezynfekcji wody w trakcie sezonu kąpielowego dzięki ich zastosowaniu, gdyż jak wspomniano - baseny kąpielowe są to specyficzne miejsca i muszą być bezpieczne, dlatego też bazując na dostępnej wiedzy można raczej wskazać, że takie biopreparaty nie dezynfekują wody, gdyż nie zawierają w sobie nic, co ten proces by przeprowadzało.

Osobiście biopreparaty mikrobiologiczne stosujemy w swoim basenie ale dopiero na 2-3 tygodnie przed wylaniem z niego wody (czyli we wrześniu), po to, aby po stosowanej dezynfekcji (chloru/ozonu) przywrócić wodzie życie mikrobiologiczne, ale to pozytywne. Nie powinno się łączyć biopreparatów z jednoczesną dezynfekcją wody chlorem i ozonem, gdyż te gazy zabiją pożyteczne bakterie jakie prowadzamy. Jest to działanie bezcelowe.

Zbadania wymaga czy woda przesycona witaminą C nadaje się do rekultywacji za pomocą preparatów bakteryjnych. Nie wiadomym jest jak duże są stężenia kwasu L-askorbinowego w wodzie po kilku miesiącach jego stałego dosypywania i jaki to ma wpływ na życie biologiczne w samej wodzie, ani także na to, które chcemy zaszczepić w niej odpowiednimi środkami.

Co zrobić z wodą basenową po zakończeniu kąpieli?

Jeżeli do dezynfekcji basenu stosowano chlor/ozon to zaleca się, aby na 2-3 tygodnie przed zakończeniem sezonu kąpieli odstawić te środki, tak aby gazy zdążyły się z wody ulotnić. Niestety, witamina C się nie ulatnia, ale to już opisano. Tydzień po zaprzestaniu dezynfekcji można (ale nie jest to żaden warunek) do wody dosypać biopreparat rekultywujący wodę, jeżeli będzie ona gromadzona np. w beczkach na wodę, czy też przelana np. do oczek wodnych, stawów lub wylana do rowów melioracyjnych itp. W takiej wodzie nie będzie już chloru/ozonu zatem pożyteczne bakterie mają szansę przeżyć.

Woda basenowa nadaje się do podlewania wszystkich roślin (ta bez chloru/ozonu) - od tunelu/szklarni, po rabaty warzywne i kwietne. Pomija się tu kwestie zanieczyszczenia wody sztucznymi preparatami myjącymi np. do kąpieli, gdyż nie zakłada się, że ktokolwiek myje się w basenie używając kosmetyków (mydła, żele, szampony, peelingi, sole kąpielowe itd.) - od tego są łazienki. Można ją swobodnie wylać na trawnik, na glebę, a także przelać do beczek na wodę czy też do oczek wodnych - warunek nie może mieć w sobie środków dezynfekujących (po to się je odstawia), które mogą nam zabić np. ryby, płazy, pożyteczne owady, bakterie itd. obecne w wodzie ogrodowej. Woda basenowa bez środków dezynfekujących jest w pełni bezpieczna dla roślin i środowiska jako takiego (pomijamy kwestię witaminy C).

Autor: dr hab. inż. Paweł K. Bereś, mgr Beata Bereś (Ogrodnicy DIONP)

Opracowano na podstawie własnego doświadczenia i literatury. Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). DIONP wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.dionp.pl