Brunatna zgnilizna drzew pestkowych (monilioza)

Rozwój choroby

Grzyby wywołujące moniliozę czyli Monilinia laxa i Monilina fructigenazimują w postaci zarodni (sporodochiów) na mumiach owocowych. Mumie owocowe to nic innego jak chore owoce, które nie opadły z drzew jesienią tylko na nich wiszą. Zarodniki moniliozy są także obecne na resztkach owoców, które opadły z drzewa i leżały całą zimę pod nim. Wiosną, gdy się ociepli i wzrośnie wilgotność, zarodnie wypuszczają duże ilości zarodników konidialnych z mumii owocowych i resztek owoców spod drzewa, które wraz z wiatrem i wodą dostają się na rośliny wiśni, czereśni, śliwy, a także choćby brzoskwini, moreli i innych drzew pestkowych.

Zarodniki po przedostaniu się na roślinę zaczynają kiełkować i wnikać do tkanek. Do "wnętrza" rośliny przedostają się przez znamię słupka oraz pylniki, a więc cały proces infekowania rośliny rozpoczyna się zwykle od momentu zakwitania roślin, co ma miejsce w kwietniu lub maju. W roślinie żywicielskiej grzyb odżywia się jej tkankami i wywołuje specyficzne objawy chorobowe na kwiatach, pędach, liściach i owocach. W międzyczasie powstają zarodniki kolejnych pokoleń, które porażają kolejne rośliny, zwłaszcza o uszkodzonych owocach. Pojawiające się coraz częściej mniejsze lub większe gradobicia w czerwcu i lipcu sprzyjają rozprzestrzenianiu się moniliozy. Jesienią owoce porażone przez grzyby, które pozostają na roślinach lub z niej opadły będą miejscem zimowania patogeny i w kolejnym roku cykl się powtórzy.

Objawy chorobowe

Grzyby pierwotnie porażają kwiaty, które ulegają zgorzeli, brunatnieją i zasychają, co jest widoczne na tle innych kwitnących. Jest to już pierwszy sygnał, że chorobę mamy w sadzie. Co ciekawe, zamarłe resztki kwiatów nie opadają z drzewa, ale wiszą na roślinie kilka miesięcy przypominając co się wydarzyło. Po wniknięciu do tkanek rośliny przez słupki i pręciki grzyb przemieszcza się wewnątrz pędów. Powoduje odcinanie dopływu wody i składników pokarmowych. Wizualnie u porażonych pędów zaczynają więdnąć liście i zwieszać się w dół. To samo dzieje się z zawiązkami owoców Objaw ten przypomina ekstremalny pojaw suszy i część ogrodników może tak myśleć i zwiększa podlewanie roślin i ich nawożenie, co jest działaniem niecelowym. Bardzo szybko jednak zwiędłe organy zaczynają żółknąc i zamierać, ale także nie opadają z rośliny. Stają się bardzo widoczne na tle innych, zdrowych liści i pędów. To już nawet dla osób nieznających się na ochronie roślin jest wskazówka, że to nie susza uszkodziła pędy, ale choroba. Grzyb przesuwa się cały czas po pędach i krótkopędach powodując nekrozę kory i zamieranie gałązek. Już wówczas dochodzi do nieodwracalnej utraty plonu owoców, gdyż z zasychających zawiązków już nic nie będzie. Mało tego, grzyb w okresie wzrostu wilgotności (np. opad deszczu) przedostaje się na owoce, które albo dopiero się zawiązały albo już są na etapie dojrzewania. Porażone, jeszcze zielone owoce mogą zmieniać barwę na brązowawą, a te, które dojrzewają mogą pękać co powoduje, że grzyb wnika do miąższu. Wokół miejsca infekcji pojawiają się brązowe plamy, tkanka może gnić i owoce nie nadają się już do spożycia. Chore owoce, dotykające zdrowych mogą rozprzestrzeniać grzyby. Ponieważ chore owoce pozostają cały czas na drzewie, to można z czasem zobaczyć jak stopniowo wysychają, a dodatkowo pojawia się na ich skórce popielatoszary nalot, którym są zarodnie (sporodochia) z zarodnikami konidialnymi (konidiami). Stopniowo takie owoce jeszcze bardziej wysychają i pozostaje z nich zasadniczo tylko pestka otoczona sczerniałą skórką. Pod wpływem wiatrów i deszczy takie resztki owoców (mumie) opadają pod drzewo, choć część z nich pozostaje na drzewie do kolejnego roku - w miejscu ich połączenia z pędem można dodatkowo obserwować nekrozę kory. Takie owoce są źródłem porażenia na kolejny rok.

Jak walczyć z moniliozą?

Ograniczanie pojawu i szkodliwości moniliozy jest działaniem rozłożonym na kilka lat i nie można pominąć szeroko rozumianej profilaktyki. Bez niej sytuacja będzie się tylko pogarszała. Poniżej najważniejsze działania jakie należy wdrożyć: